پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان، در اوائل ماه مارس در نخستین سفر یک رهبر کلیسای کاتولیک به عراق، از جمله با رهبران و پیروان کلیسای کلدانی دیدار خواهد کرد. مسیحیان کلدانی کدامند و در چه کشورهایی پراکنده هستند؟
کلدانیان قومی بودند که در هزارهٔ نخست پیش از میلاد در بین‌النهرین زندگی می‌کردند. بنابر شواهد باستان‌شناسی، آن‌ها در شمال بین‌النهرین، یعنی جنوب شرقی ترکیه امروزی و شمال شرقی سوریه سکونت داشته‌اند. کلدانیان از آغاز پیدایش مذهب‌شان تابع حکومت بابل بودند اما پس از گذشت سال‌ها توانستند به استقلال برسند.
این روزها اما نام کلیسای منتسب به آن‌ها بیش از عنوان این شاخه از مسیحیت به کار می‌رود. کلیسای کلدانی شاخه‌ای از مسیحیت کاتولیک است که مقام «پاپ» را به رسمیت می‌شناسد.
کلدانیان ایران
به‌گفته بسیاری از مسیحیان، کلدانیان در سدهٔ گذشته جمعیت زیادی در ایران نداشته‌اند. در شئون اجتماعی نیز دولت‌ها آن‌ها را با آشوریان برابر می‌دانستند. در واقع جمعیت اندک آن‌ها سبب شده است که اکثریت جامعه کمتر از آشوریان آن‌ها را به‌عنوان یکی از شاخه‌های مسیحیت به رسمیت بشناسند.
کلدانیان در جای‌جای ایران به‌خصوص ارومیه و تهران و همدان و کرمانشاه و اهواز و سنندج کلیسا دارند. کلیسای کاتولیک آشوری- کلدانی که در شهر قزوین واقع است، حدود ۱۰۴ سال قدمت دارد. یک خَیّر زمین آن را وقف و وصیت کرد تا در آن کلیسایی ساخته شود. این کلیسا سرانجام در سال ۱۹۱۲ ساخته شد.
کلدانی‌ها در حال حاضر از سنتی‌ترین گروه‌های مذهبی در ایران هستند و جمعیت بسیار اندکی از مسیحیان ایران را تشکیل می‌دهند. با وجود این، کلیسای کاتولیک در ایران به نام آشوریان و کلدانیان شناخته می‌شود.
به‌گفته یکی از مسیحیان ایران، هم‌اکنون شمار کلدانیانی که در ایران زندگی می‌کنند، از انگشتان دست نیز کمتر است. با وجود این، جامعهٔ آشوریان و کلدانیان به‌طور مشترک یک نماینده در مجلس ایران دارند. «شارلی انویه تکیه» در این دوره از مجلس عهده‌دار نمایندگی کلدانیان است.
کلدانیان ترکیه
شمال عراق و جنوب شرقی ترکیه تا پیش از جنگ جهانی اول سکونتگاه بسیاری از کلدانیان بود. در دههٔ ۱۹۷۰ شمار زیادی از آنان به اروپا به‌خصوص فرانسه مهاجرت کردند.
هم‌اکنون حدود صد خانوادهٔ کلدانی در ترکیه زندگی می‌کنند که بسیاری از آنان عراقی‌تبارند. اسقف اعظم کلیسای کلدانیان ترکیه که از فرانسه رفته نیز متولی مراسم روحانی برای کشیش‌های کلدانی این کشور است.
پیروان کلیسای کاتولیک کلدانی دومین فرقهٔ بزرگ مسیحی در ترکیه هستند که حدود هفت هزار تا هشت هزار نفر از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. آن‌ها عمدتاً در شهرهای «دیاربکر»، «ماردین»، استان «سیرناک» و شهر استانبول زندگی می‌کنند. برای نخستین بار در سال ۱۵۵۲ کلدانیان با جدا شدن از کلیسای آشوریان شرقی، کلیسای کاتولیک کلدانی را در دیاربکر تأسیس کردند.
کلدانیان سوریه و عراق
مسیحیان کلدانی در سوریه و هم‌کیشان‌شان در عراق سرگذشت مشابهی داشته‌اند. پس از ناآرامی‌های سال ۲۰۰۳ در عراق، بسیاری از کلدانیان عراقی به سوریه نقل‌مکان کردند و در شهرهای دمشق، حلب، حُمص، حسکه و قامیشلی ساکن شدند. هرچند بخش بزرگی از این جمعیت نیز دوباره از سوریه مهاجرت کرد.
تا پیش از آغاز جنگ در سوریه دو هزار خانوادهٔ کلدانی در این کشور زندگی می‌کردند. این تعداد اکنون به ۸۰۰ تا یک‌هزار خانواده رسیده است. هم‌اکنون جمعیت آن‌ها نیز در سوریه در حدود چهار هزار نفر تخمین زده می‌شود. آن‌ها هم‌اکنون در حلب اسقف روحانی خود را دارند؛ همچنین پنج کشیش، شش کلیسا و یک صومعه در این شهر از آنان به جای مانده است که نماد حضور پویای این گروه از مسیحیان در سوریه بوده است.
تا اواخر سده بیستم جمعیت قابل‌توجهی از کلدانیان در عراق می‌زیستند، اما در دههٔ ۱۹۵۰ به‌دلیل روی کار آمدن نوعی ناسیونالیسم افراطی که حضور اقلیت‌های دینی در کنار مسلمانان را برنمی‌تافت، جمعیتی در حدود ۲۳۰ هزار نفر از مسیحیان آن‌جا را ترک کردند که شمار زیادی از آن‌ها را کلدانیان تشکیل می‌دادند.
به‌تازگی نیز جمعیتی در حدود ۱۴۰ هزار نفر از مسیحیان موصل و نینوا در جست‌وجوی آرامش و امنیت نسبی به اقلیم کردستان مهاجرت کرده‌اند و در شهرهای سلیمانیه و اربیل و دهوک ساکن شده‌اند.
اگرچه ۹۰درصد از مسیحیان عراق را آشوریان تشکیل می‌دهند، اما واقعیت این است که سیر مهاجرت‌ها و شرایط کلی مسیحیان همهٔ گروه‌های مذهبی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. تا سال ۲۰۰۳ جمعیتی در حدود ۱.۲ میلیون مسیحی در عراق سکونت داشتند که این تعداد تا پس از دوران سقوط صدام حسین به نصف کاهش یافت. هم‌اکنون نیز ۴۵۰ هزار مسیحی در این کشور زندگی می‌کنند که بخشی از آن‌ها را کلدانیان تشکیل می‌دهند و جمعیت آن‌ها در این کشور همواره در حال کاسته شدن است.
در سال ۲۰۱۰ کشیش و راهبه‌های کلدانی کلیسای سیده النجات در بغداد به قتل رسیدند. در سال ۲۰۰۸ اسقف اعظم کلدانی «فرج رحو» توسط القاعده در موصل به قتل رسید. دادگاه عراق حکم مجازات اعدام را برای قاتل صادر کرد، اما برای جامعه مسیحیان عراق، به‌ویژه کلدانیان، این واقعه نقطه‌عطفی در افزایش مهاجرت بود.
افراط‌گرایی مذهبی، سیاست‌های دولتی در برابر حقوق اقلیت‌های دینی و جنگ را می‌توان از جمله عواملی برشمرد که در مهاجرت جوامع مسیحی کلدانی تأثیرگذار بوده‌اند. در کشورهای لبنان، فلسطین، عراق و سوریه که جمعیت قابل‌توجهی از آن‌ها را از دیرباز در خود جای داده، کلدانی‌ها کمتر از همیشه میل به ماندن دارند.
