میشل کیلو، نویسنده، مترجم، روزنامه‌نگار و یکی از چهره‌های مهم مخالف رژیم بعث و خاندان اسد در سوریه، پس از نیم قرن مبارزه مسالمت‌آمیز علیه این رژیم، روز دوشنبه در پاریس در ۸۱ سالگی درگذشت.
نصر حریری، رئیس ائتلاف ملی سوریه، اصلی‌ترین سازمان اپوزیسیون سوریه، علت مرگ میشل کیلو را بر اثر ابتلا به کرونا اعلام کرده است. حریری همچنین در حساب توئیتر خود درگذشت این هم‌وطن خود را «ضایعه‌ای بزرگ» توصیف کرد.
در فرانسه، کشوری که او سال‌هایی از عمر خود را در آن گذراند، برخی انجمن‌ها از جمله «تشکل برای سوریه آزاد و دموکراتیک» درگذشت میشل کیلو را تسلیت گفته‌اند.
آنها در بیانیه مشترکی نوشتند میشل کیلو «منافع سوریه را فرای هر چیز دیگری قرار داد و هرگز از هشدار دادن به جامعه جهانی در زمینه برآمدن اسلامگرایی دست نکشید.»
همچنین مرگ این نویسنده، مترجم و فعال سیاسی سوری واکنش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی داشته است.
از تولد در لاذقیه تا مشارکت در «بهار دمشق»
میشل کیلو سال ۱۹۴۰ در لاذقیه در خانواده‌ای مسیحی به دنیا آمد؛ مادرش خانه‌دار و پدرش عضو نیروهای پلیس، اما فردی فرهنگ‌دوست بود.
او در همان زادگاهش تحصیل کرد و سپس وارد وزارت فرهنگ شد. میشل کیلو گفته بود که پدرش همواره او را به شناخت تاریخ و فرهنگ تشویق می‌کرد.
کیلو که به عضویت حزب کمونیست سوریه درآمده بود، چند کتاب در حوزه اندیشه سیاسی از جمله کتاب «زبان سیاسی» را به زبان عربی ترجمه کرد.
او در دهه ۱۹۷۰ مدتی زندانی شد و سپس از کشورش گریخت و به فرانسه رفت. در اواخر دهه ۱۹۸۰ به سوریه بازگشت اما فعالیت چندانی نداشت. تا این که در سال ۱۹۹۹، به همراه سایر فعالان سوری کمیته‌ای را برای احیای جامعه مدنی در سوریه راه‌اندازی کرد که در نگارش «بیانیه دمشق» نقش عمده داشتند.
در واقع، میشل کیلو بیشتر به عنوان یکی از چهره‌های «بهار» زودگذر دمشق در ابتدای دهه ۲۰۰۰ شناخته می‌شود.
در سال ۲۰۰۰، وقتی حافظ اسد درگذشت، بر اساس قانون اساسی، عبدالحلیم خدام نخست‌وزیر، باید برای چند هفته به عنوان رئیس‌جمهور موقت سوریه، اداره امور کشور را برعهده می‌گرفت تا زمینه را برای به قدرت رسیدن بشار اسد فراهم کند.
هر چند که یک ماه پس از مرگ حافظ اسد، بشار اسد در یک انتخابات غیررقابتی بیش از ۹۷ درصد آرا را به دست آورد و رئیس‌جمهور جدید سوریه نام گرفت، اما فاصله کوتاه ریاست‌جمهوری این پدر و پسر، به دلیل توقف در خشونت‌های سیاسی رایج، به «بهار دمشق» شهرت یافت.
در این دوره گذرا، بسیاری از روشنفکران و فعالان سیاسی سوری، از جمله میشل کیلو، با انتشار این بیانیه خواستار گشایش فضای سیاسی کشور شدند.
زندان پس از امضای بیانیه بیروت-دمشق
اما میشل کیلو که در دوران حکومت حافظ اسد زندانی شده بود، در حکومت بشار اسد نیز به زندان افتاد. او در ۱۴ ماه مه سال ۲۰۰۶ به اتهام «تضعیف احساسات ملی»، «تضعیف اعتبار دولت» و «تحریک درگیری‌های قومی» بازداشت شد.
اما برخی از ناظران سیاسی معتقدند که در حقیقت علت بازداشت او، امضای «بیانیه بیروت-دمشق» در مه ۲۰۰۶ بود؛ خود میشل کیلو در مقاله‌ای با عنوان «قصه بازدشت و اتهام من» درباره این دوران و همچنین بیانیه بیروت-دمشق که بیش از ۳۰۰ روشنفکر سوری و لبنانی آن را امضا کرده بودند، توضیح داده است.
این روشنفکران در این بیانیه از دولت سوریه خواسته بودند که استقلال لبنان را رعایت و روابط خود با این کشور را تصحیح کند. همچنین این بیانیه که پس از قتل رفیق حریری، نخست‌وزیر پیشین لبنان صادر شده بود، از حکومت اسد خواسته بود که به قتل‌های سیاسی در لبنان پایان دهد.
این مبارز سیاسی و مدنی در ابتدا در یک دادگاه عادی محاکمه شد و سپس پرونده او به یک دادگاه نظامی انتقال یافت. در نهایت، در ماه مه ۲۰۰۷، به اتهام انتشار «اخبار دروغ، تضعیف احساسات ملی و تحریک تفرقه‌‌های قومی» به سه سال زندان محکوم شد.
او در سال ۲۰۰۹، پس از پایان مدت محکومیتش از زندان آزاد شد. از او تعهد گرفته شد که در فعالیت‌های سیاسی مشارکت نکند.
بعداً که برخی از روزنامه‌نگاران با میشل کیلو ملاقات کردند، او از شکنجه‌های دوران زندان و همچنین ارعاب بستگانش در خارج از زندان از سوی حکومت سخن گفت.
«بهار عربی» و فصل دیگری از مبارزه
میشل کیلو در سال ۲۰۱۱، وقتی اولین اعتراضات دموکراسی‌خواهانه در سوریه آغاز شد از آن حمایت کرد. این حمایت کیلو، به عنوان پیوستن نسل مبارزان کهنه‌کار سوریه به نسل جدید معترضان این کشور تفسیر شد، اما اعتراضات به شدیدترین شیوه ممکن و به صورت خونبار از سوی دولت دمشق سرکوب شد.
خود میشل کیلو در همان دوران بر تفاوت سوریه با دیگر کشورهایی که «بهار عربی» در آنها اتفاق افتاده بود تاکید کرد. او گفت به نظرش حکومت اسد از همه حکومت‌های عربی خشن‌تر است: «چهل سال وحشت رژیم پلیسی مانند دیگر دیکتاتوری‌ها از بین نخواهد رفت.»
در ۱۵ آوریل سال ۲۰۱۲، جنبشی را به عنوان «مجمع دموکراتیک» همراه با دیگر چهره‌های جامعه مدنی در داخل سوریه مثل عارف دلیله راه‌اندازی کرد.
این مبارز سیاسی همچنین به عنوان نماینده جناح لیبرال ائتلاف ملی سوریه به شمار می‌رفت که در خارج از سوریه از سوی مخالفان بشار اسد تشکیل شد. اما سرانجام به دلیل اختلافات داخلی در این ائتلاف، از آن جدا شد.
با این حال، ائتلاف ملی سوریه پس از درگذشت میشل کیلو به او ادای احترام کرد و این فعال سیاسی تبعیدی را یک «شخصیت روشنفکر و وطن‌دوست» خواند که «زندگی‌اش را وقف سوریه کرده بود و بیش از ۵۰ سال علیه استبداد جنگید و آرزوی یک سوریه آزاد و دموکراتیک را داشت.»
در سال ۲۰۱۵، میشل کیلو به عنوان یک شخصیت مستقل به عربستان سعودی دعوت شد تا در نشستی با حضور مخالفان بشار اسد برای بررسی مذاکره با رژیم دمشق شرکت کند، اما او از امضای بیانیه پایانی نشست ریاض امتناع کرد.
کیلو در همان سال به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما در یک سری بازی‌های سیاسی و دیپلماتیک پالایش شده گرفتار شدیم.» او کشورهای خارجی درگیر در سوریه را به استفاده ابرازی از بحران سوریه در معادلات بینالمللی خود متهم می‌کرد؛ بحرانی که تاکنون بر اساس آمارهای بینالمللی، بیش از ۳۸۸ هزار کشته برجای گذاشته است.
او در پاریس با سازمان مجاهدین خلق ایران، از اصلی‌ترین سازمان‌های مخالف جمهوری اسلامی ارتباط داشت و در همایش سالانه مجاهدین خلق در حومه پاریس نیز سخنرانی کرده بود. مریم رجوی، پس از درگذشت این فعال سوری در حساب توئیتر خود نوشت: «دوستی و حمایت بی‌دریغ میشل كیلو از مردم و مقاومت ایران تا آخرین روزهای حیاتش ادامه داشت.»
علیه انتخابات در رژیم اسد
در حالی که حکومت بشار اسد خود را برای برگزاری یک انتخابات غیردموکراتیک و نمایشی آماده می‌کند و از هم‌اکنون مشخص است که بشار اسد در این انتخابات پیروز خواهد شد، برخی از فعالان سوری از این که میشل کیلو نتوانست سقوط رژیم اسد را ببیند ابزار تاسف کرده‌اند.
خود او در سال ۲۰۱۴ درباره برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سوریه در بحبوحه جنگ داخلی این کشور گفته بود که این انتخابات شبیه انتخاباتی است که هیتلر در سال ۱۹۴۴ ترتیب داد.
این فعال سیاسی معتقد بود که بشار اسد با برگزاری انتخابات قصد دارد وضعیت کشور را عادی جلوه دهد.
او در گفت‌وگویی با روزنامه لوموند تأکید کرد: «این انتخابات برای گفتن این نکته به کشورهای غربی است که: ‘مذاکرات ژنو را فراموش کنید، همه امیدهای انتقال دموکراتیک را فراموش کنید، رژیم این جاست که بماند، تنها راه‌حل درگیری‌ها ما هستیم’.»
میشل کیلو نماد مبارزه مستمر و بی‌وقفه با حکومت یک خاندان مستبد بود و یقیناً جای خالی او در جبهه مخالفان حکومت دمشق به سادگی پر نخواهد شد.
