نماینده ولیفقیه در استان خراسان رضوی روز ۲۳ اردیبهشت ماه در خطبههای نماز عید فطر، شرکت نکردن در انتخابات ریاست جمهوری پیشرو را «لگدمال کردن نعمت زیر پا» توصیف کرد و پرسید: «اگر در انتخابات شرکت نکنید آیا مشکلات حل میشود؟»
احمد علمالهدی افزود: «ما در روی کره زمین تنها کشوری هستیم که مردم خودشان برای خودشان تصمیم میگیرند».
آیا ادعای او درست است؟ و مردم ایران در حکومت جمهوری اسلامی «خودشان برای خودشان تصمیم میگیرند»؟ و در هیچ کشوری، مردم نمیتوانند برای سرنوشت خود تصمیم بگیرند؟
در جمهوری اسلامی، امکان تصمیمگیری مردم برای خودشان همواره با موانع و سدهای مهمی روبرو است که از جمله شماری از آنها میتوان به مکانیسم انتخابات، چینش نامزدها، نظارت استصوابی و غیرپاسخگو بودن رهبر اشاره کرد؛ به طوری که مثلاً، در جریان انتخابات، رأیدهندگان تنها میتوانند از میان شمار معدودی از وفاداران به نظام و شخص رهبر جمهوری اسلامی، دست به انتخاب بزنند و بسیاری از اقلیتها و گروههای مختلف اجتماعی به صورت سیستماتیک از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم هستند.
از این رو، سخنان احمد علمالهدی مبنی بر اینکه «ما در روی کره زمین تنها کشوری هستیم که مردم خودشان برای خودشان تصمیم میگیرند» دارای دو ادعای نادرست است؛ چون برخلاف ادعای او، مردم در جمهوری اسلامی نمیتوانند در بسیاری از امور تصمیمگیری کنند و همچنین، بسیاری از کشورهای دموکراتیک را میتوان برشمرد که مردم، از چنین امکان و حقی برخوردارند.
طبق اصل ۱۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی، «رئیسجمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد: ایرانیالاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور».
به این ترتیب، میلیونها ایرانی از جمله زنان، اهل سنت، اقلیتهای دینی، مخالفان و منتقدان سیاسی، سکولارها و لائیکها از امکان نامزدی برای پست ریاست جمهوری محروم ماندهاند. حتی شماری از مسئولان پیشین در جمهوری اسلامی نیز در صورت اعلام مخالفت با برخی سیاستهای کلان نظام، از دایره قدرت حذف میشوند.
بر اساس اصل ۹۹ قانون اساسی «شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همهپرسی را برعهده دارد». شورای نگهبان اما در تفسیری از این اصل اعلام کرده که نظارتش بر انتخابات «استصوابی» است و «تمام مراحل اجرایی انتخابات از جمله تأیید و رد صلاحیت کاندیداها» را نیز شامل میشود؛ نظارتی که منتقدان و مخالفان حکومت را از همان ابتدا از گردونه رقابت و انتخاب، حذف میکند.
در رأس همه این نهادهای ریز و درشت نیز رهبر جمهوری اسلامی قرار دارد که بدون کمترین پاسخگویی به مردم، احتمالا تا زمان مرگ بر این مسند تکیه زده و درباره موضوعهای مختلف -از ممنوعیت واردات واکسن کرونا تا مذاکرات هستهای- بدون توجه به خواست و مطالبه بسیاری از مردم، تصمیم نهایی را میگیرد.
در نمونهای از تلاش مردم برای تصمیمگیری درباره سرنوشت خودشان، بسیاری از مردم در جریان اعتراضهای خیابانی بویژه از سال ۱۳۹۶ تاکنون با خیلی از مهمترین سیاستهای کلی نظام همچون حجاب اجباری، دشمنی بیحاصل با سایر کشورها، استفاده ابزاری از دین و صرف میلیاردها دلار از ثروت مملکت در کشورهایی همچون سوریه، فلسطین، لبنان، یمن و عراق مخالفت کردهاند که تمامی این اعتراضها، همچون گذشته، با سرکوب گسترده توسط نهادهای امنیتی مواجه شدهاند.
امروزه امکان تصمیمگیری مردم برای مردم -یا دموکراسی- با متغیرهای مشخصی توسط نهادهای بینالمللی اندازهگیری میشود. از جمله، بر اساس جدیدترین گزارش سالانه «واحد اطلاعات نشریه اکونومیست» درباره شاخص دموکراسی مربوط به سال ۲۰۲۰ میلادی، جمهوری اسلامی از جمله کشورهای «اقتدارگرا» و در میان ۱۶۷ کشور در ردیف ۱۵۲ قرار گرفته است.
در صدر این فهرست، کشورهایی همچون ایرلند، استرالیا، هلند، سوئیس و لوکزامبورگ به عنوان کشورهای دموکراتیک معرفی شدهاند. همچنین، حکومت ایران حتی در بین ۲۰ کشور خاورمیانه و شمال آفریقا نیز در انتهای جدول و رتبه نازل ۱۶ قرار دارد.
اینها تنها شمار کوچکی از مواردی هستند که نشان میدهند مردم ایران در جمهوری اسلامی، هم به صورت سیستماتیک و قانونی و هم در قالب فعالیتهای مدنی و اعتراضی، از امکان انتخاب و تصمیمگیری آزادانه محروم هستند.
از این رو، جمله علمالهدی مبنی بر اینکه «ما در روی کره زمین تنها کشوری هستیم که مردم خودشان برای خودشان تصمیم میگیرند» حاوی دو ادعای نادرست است؛ اول، برخلاف ادعای علمالهدی، مردم ایران در حکومت جمهوری اسلامی از امکان تصمیمگیری در بسیاری از امور برخوردار نیستند؛ و دوم اینکه بسیاری از کشورهای دموکراتیک را میتوان برشمرد که مردم از قدرت تصمیمگیری و ایجاد تغییر در مسایل مختلف مملکتی به روشهای گوناگون، مسالمتآمیز و پیشبینی شدهای برخوردار هستند.