شرکت ماهان چگونه ونزوئلا را صاحب هواپیمای باربری کرد؟

جزئیات تبدیل هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۴۷ ماهان‌ایر به هواپیمایی باری و واگذاری آن به یک شرکت باربری صوری متعلق به کانویاسا در ونزوئلا

سوم بهمن امسال، یک فروند هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر بوئینگ ۷۴۷-۳بی۳ شرکت هواپیمایی ماهان با علامت ثبت کشوری EP-MND، پس از پایان تعمیر اساسی در تأسیسات مرکز تعمیرات هواپیمای فجرآشیان در فرودگاه مهرآباد تهران، اولین آزمایش پروازی خودش را انجام داد.

این هواپیما را که به رنگ شرکت هواپیمایی ونزوئلایی اِمتراسور کارگو (Emtrasur Cargo) درآمده، شرکت هواپیمایی ماهان به هواپیمایی دولتی ونزوئلا، کانویاسا، تحویل داده است.

این بوئینگ ۷۴۷ با علامت ثبت کشوری ونزوئلایی YV3531 امکان حمل بار از اقصی نقاط جهان به ونزوئلا را فراهم می‌کند و با توجه به در تحریم بودن کانویاسا، این هواپیما توسط شرکت صوری امتراسور کارگو متعلق به این شرکت بهره‌برداری خواهد شد.

بیش از دو سال است که جمهوری اسلامی یاری‌رسانی به صنعت هوایی ونزوئلا را آغاز کرده است. در حالی که وظیفه پشتیبانی از صنعت هوانوردی نظامی ونزوئلا به سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح ایران و شرکت‌های تابعه آن محول شده، یاری‌رسانی به صنعت هوایی غیرنظامی این کشور بر عهده شرکت هواپیمایی ماهان قرار دارد.

این نخستین بار نیست که ماهان به شرکت هواپیمایی دولتی ونزوئلا، کانویاسا، در راستای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی کمک می‌کند. پیشتر در سال ۱۳۹۸ نیز ماهان به این شرکت کمک کرد تا تنها هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر ملکی خود یعنی یک فروند ایرباس آ۳۴۰-۲۱۱ را عملیاتی کند.

این کار در ازای تحویل یکی از شش فروند هواپیماهای سسنا ۲۰۸ گراند کاروان شرکت کانویاسا به ماهان صورت گرفت؛ هواپیمایی که روز ۲۹ دی ۱۴۰۰ در پی یک سانحه در ارزوئیه سیرجان از خدمت خارج شد.

درباره بوئینگ تحویلی به ونزوئلا چه می‌دانیم؟

این هواپیما یکی از پنج فروند هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر بوئینگ ۷۴۷ ماهان است که ۳۶ سال سن دارد. این بوئینگ نخستین بار پس ساخت از محل تأسیسات کارخانه بوئینگ در تاریخ سوم بهمن ۱۳۶۴ پرواز کرد و در حالی که هنوز آزمون‌های پروازی آن ادامه داشت، در روز ۱۱ بهمن همان سال به شرکت هواپیمایی فرانسوی UTA تحویل شد. در آن زمان این هواپیما علامت ثبت کشوری فرانسوی F-GETA را دریافت کرد.

پس از آن، شرکت هواپیمایی UTA یک فروند بوئینگ ۷۴۷ مشابه دیگر را که در ۲۵ فروردین ۱۳۶۵ برای اولین بار پرواز کرده بود، تحویل گرفت؛ هواپیمایی با علامت ثبت کشوری F-GETB در فرانسه. هر دو هواپیما به همراه یک بوئینگ ۷۴۷-۳بی‌سی جهت حمل مسافر بین فرانسه و شهرهای مهم و جزایر اصلی در قلمروهای فرادریایی این کشور مورد استفاده قرار گرفتند.

از سال ۱۳۶۷ شرکت UTA اجاره این هواپیماها به دیگر شرکت‌های هواپیمایی را شروع کرد و ایرفرانس و گارودای اندونزی دو ایرلاینی بودند که این هواپیماها را اجاره کردند.

با بالا رفتن سن این دو هواپیما، سرانجام UTA آن‌ها را در سال ۱۳۸۶ بازنشسته کرد و برای فروش گذاشت. ماهان هم با استفاده از یک شرکت واسطه و صوری در ارمنستان به نام بلو اسکای در روزهای ۲۹ مرداد و ۳۰ آبان ۸۶ موفق به خرید هر دو هواپیما شد.

این دو هواپیما پس از مدتی با انتقال به ایران، در ۱۰ آذر ۸۷ علایم ثبت کشوری EP-MND و EP-MNE را دریافت کردند و ماهان از هر دو هواپیما برای حمل مسافر بین تهران-مشهد، و تهران-دبی، و نیز در فصل تابستان در مسیر تهران-بانکوک استفاده کرد.

ناتوانی ماهان در استفاده از سه فروند بوئینگ ۷۴۷-۴۲۲ به دلیل تحریم‌ها سبب افزایش فشار کاری بر این دو هواپیما شد. اما با خریداری و تحویل ۱۲ ایرباس آ۳۴۰ پهن‌پیکر در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴، فشار بر روی این دو هواپیما کم شد و پس از مدتی از آن‌ها تنها جهت حمل مسافر در مسیر داخلی استفاده شد.

حدود ساعت هشت صبح ۲۳ مهر ۱۳۹۴، یکی از این دو هواپیما دچار نقص فنی و آسیب‌دیدگی شد. هواپیمای EP-MNE بنا بود در ساعت ۶:۳۵ صبح آن روز در جریان پرواز شماره ۱۰۹۵ ماهان‌ایر به بندرعباس پرواز کند، اما دقایقی پس از برخاستن از فرودگاه مهرآباد که با تأخیر همراه بود، یکی از چهار موتور توربوفن هواپیما دچار لرزش شدید شد. در نتیجه خلبان تصمیم به اعلام وضعیت اضطراری و بازگشت به فرودگاه مهرآباد گرفت.

در حین بازگشت، دیسک‌های توربین و بخش انتهایی موتور شماره سه EP-MNE از آن جدا شد و ضمن آسیب به بدنه هواپیما بر فراز منطقه چهاردانگه شهر تهران سقوط کرد. هواپیما در نهایت در ساعت ۸:۳۸ صبح موفق به فرود اضطراری شد. پس از آن، این هواپیما زمین‌گیر و تبدیل به منبع لوازم یدکی جهت عملیاتی نگهداشتن EP-MND شد.

در سال ۱۳۹۷، با تصمیم به بازسازی و بازگردانی EP-MNE به خدمت، این هواپیما تحویل شرکت خدمات تعمیر و نگهداری فجرآشیان متعلق به سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح شد. پس از سه سال، تعمیر اساسی این هواپیما تکمیل شد و سرانجام نخستین پرواز آزمایشی خود پس از این تعمیر را در محل فرودگاه مهرآباد در اسفند ۱۳۹۹ به انجام رساند.

با این حال این هواپیما پس از چند پرواز مسافری شامل یک پرواز به جزیره کیش، سه پرواز به مشهد و پنج پرواز به کرمان، در ۱۶ خرداد ۱۴۰۰ زمین‌گیر شد.

تحویل یکی از دو بوئینگ به ونزوئلا

در سال ۱۳۹۷ مدیران ماهان‌ایر تصمیم به از رده خارج کردن EP-MND گرفتند. آن‌ها تصمیم داشتند از این هواپیما به‌عنوان منبع لوازم یدکی برای عملیاتی کردن بوئینگ دیگر این شرکت که در فجرآشیان تحت تعمیر اساسی و بازسازی قرار داشت، استفاده کنند. این تصمیم در نیمه دوم آن سال تغییر کرد و در نهایت تصمیم گرفتند این هواپیما را تحت تعمیر اساسی قرار دهند، اما پس از آن تنها جهت حمل بار از آن استفاده کنند.

هر دو فروند بوئینگ ۷۴۷-۳بی۳ ماهان‌ایر از نوع کمبی (Combi) هستند. این نوع هواپیماهای مسافربری به درِ بارگیری مجهزند و در صورت نیاز استفاده‌کننده با صرف زمان کوتاهی جهت انجام برخی امور فنی، به‌راحتی به هواپیمای باری تبدیل می‌شوند. آن‌ها همچنین قابلیت حمل هم‌زمان بارهای حجیم و مسافر را نیز دارند، به این شکل که بخش انتهایی بدنه از صندلی خالی می‌شود و جهت حمل پالت‌های بار استفاده می‌شود. وارد کردن پالت‌های بار به درون بدنه با استفاده از درِ بارگیری بزرگ در سمت چپ بدنه صورت می‌گیرد.

این هواپیما متعاقبا در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۹۷ جهت انجام تعمیر اساسی و تبدیل به هواپیمای باری به شرکت هواپیمایی ایران‌ایر تحویل شد، اما پس از مدتی سر از فجرآشیان درآورد. با پایان تعمیر اساسی اما به جای آن‌که جهت بهره‌برداری به شرکت ماهان‌ایر کارگو تحویل شود به شرکت ونزوئلایی واگذار شد.

با توجه به این‌که کانویاسا تحت تحریم وزارت خزانه‌داری آمریکاست، این هواپیما توسط شرکت زیرمجموعه آن یعنی اِمتراسور کارگو تحت بهره‌برداری قرار خواهد گرفت. همچنین این هواپیما توسط خدمه کاملاً ایرانی به پرواز در خواهد آمد و وظیفه تعمیر و نگهداری آن در کاراکاس بر عهده نیروهای فنی ایرانی خواهد بود.

این احتمال هست که دومین بوئینگ ۷۴۷ ماهان یعنی EP-MNE نیز به شرکت کانویاسا منتقل شود. با استفاده از این دو فروند هواپیمای پهن‌پیکر و دوربرد، دولت ونزوئلا می‌تواند بارهای حجیم را به‌طور مستقیم و بی‌نیاز به شرکت‌های هواپیمایی خارجی از روسیه، چین و ایران به این کشور منتقل کند.

این نخستین بار نیست که شرکت هواپیمایی ماهان به شرکت‌های هواپیمایی دولتی متحدان جمهوری اسلامی کمک می‌کند. هم‌اکنون دو فروند هواپیمای مسافربری پهن‌پیکر ماهان از نوع ایرباس آ۳۴۰-۳۱۳ تحت اجاره شرکت هواپیمایی دولتی سوریه قرار دارند.

این دو هواپیما با علائم ثبت کشوری سوریه‌ای YK-AZA و YK-AZB به ترتیب از بهمن ۱۳۹۵ و اسفند ۱۳۹۸ تحت بهره‌برداری شرکت سوری هستند و از دمشق به مقاصدی چون کویت، ابوظبی، دوبی، شارجه، دوحه، قاهره و خارطوم پرواز می‌کنند.

نظرات نویسندگان در یادداشت‌ها لزوماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیست.