بن‌بست در مذاکرات برجام، تغییر سفیر روسیه در ایران همزمان با ادامهٔ دید و بازدیدهای مقامات دو کشور و توافق‌ها دربارهٔ گسترش همکاری‌های دوجانبه، از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با ایران بود که رسانه‌های روسی در هفته‌ای که گذشت به آن پرداختند.
لوان جاگاریان، سفر روسیه در تهران، که حالا قرار است به سریلانکا برود، نه تنها در ایران چهره‌ای جنجال‌ساز بود که حتی برخی رسانه‌های روسی هم از رویکرد بحث‌برانگیز او در قبال انتقاد می‌کردند.
دیگر موضوعات مرتبط با ایران که این هفته در رسانه‌های روسی برجسته شد، نقش مسکو و تهران در بازار جهانی نفت و گاز، و تدارک بازی دوستانهٔ فوتبال بین روسیه و ایران بود.
تغییر سفیر روسیه در ایران
همزمان با ترک مسکو توسط سفیر آمریکا که در بدترین دوره در روابط دو کشور و در میان گله‌مندی‌های مکرر دستگاه دیپلماتیک روسیه از وی به واشینگتن بازگشته، سفیر روسیه در ایران که او نیز چندین بار جنجال آفریده بود تغییر کرد.
آلکسی ددوف که تا سه سال پیش سفیر روسیه در پاکستان و در سال‌های قبل از آن کاردار سفارت روسیه در ایران بود به دستور ولادیمیر پوتین به عنوان سفیر روسیه در ایران منصوب شد. لوان جاگاریان پس از ماموریت ۱۱ ساله در تهران، سفیر روسیه در سریلانکا خواهد شد.
رسانه‌های روسی پیش‌تر رویکرد وی را که بارها در ایران بحث‌برانگیز شده بود، مورد انتقاد قرار دادند (مثلاً روزنامهٔ نزاویسیمایا گازتا در تابستان گذشته). برخی رسانه‌ها احتمال داده‌اند تغییر وی همزمان با باز شدن صفحهٔ نوین در روابط دو کشور، گام روسیه به سوی ایران است.
همزمان با این تحول و به مناسبت انفجار بمب در نزدیکی سفارت روسیه در کابل که به تلفات متعدد از جمله کشته شدن دو کارمند سفارت روسیه در افغانستان منجر شد، تحلیلی تاریخی از حملات به سفارتخانه‌های روسیه منتشر شد که در آن ایران رکوردار این حملات خوانده شده و جزئیات آن را از قتل گریبویدوف تا سه حمله در دههٔ هشتاد قرن بیستم شرح داده است.
تحولات برجام و تاثیر آن بر رقابت‌های روسیه و ایران در بازار انرژی
اگر مذاکرات آمریکا و ایران دربارهٔ احیای برجام تا چند روز آینده به نتیجه نرسد – و به عقیدهٔ کارشناسان روس که با روزنامهٔ ایزوستیا مصاحبه کرده‌اند این تحول بسیار بعید است و نباید انتظار داشت مذاکرات پیش از برگزاری انتخابات پارلمانی در آمریکا از سر گرفته شود.
یک منبع نزدیک به مذاکرات به روزنامهٔ ایزوستیا گفت مکث دوباره در مذاکرات به معنای مرگ برجام نیست چراکه همهٔ طرف‌ها علاقه‌مند به حفظ این توافق هستند اما براساس این تحلیل، ایران و آمریکا مشغول دادوستد طاقت‌فرسا هستند و طرف‌های دیگر از جمله روسیه قادر به مداخلهٔ موثر در آن نیستند.
به علاوه، برخی معتقدند روسیه در به درازا کشیدن مذاکرات ذی‌نفع است چراکه فروش آزاد نفت ایران در شرایطی که خود تحت تحریم قرار گرفته را به ضرر خود می‌داند. به همین دلیل روسیه حامی مطالبات حداکثری ایران است و حتی بعید نیست از تلاش‌های اسرائیل برای برهم زدن توافق اتمی حمایت کند.
برخی تحلیلگران معتقدند در پی تحریم‌های غرب علیه روسیه، ایران که گویا می‌تواند با فروش نفت خود به تأمین منابع انرژی اروپا کمک کند، ورق برد در دست دارد. همزمان بسیاری از صاحب‌نظران خاطرنشان می‌کنند از آنجا که روسیه بیش از ایران این قابلیت را دارد تا نفت خود را با تخفیف قابل‌توجه به چین بفروشد، بدون احیای برجام و لغو تحریم‌ها، سرانجام ایران متضرر خواهد شد. ضمناً کشورهای اروپایی بیشتر به گاز نیاز دارند تا نفت و از آنجا که مصرف گاز در ایران بسیار بالاست و هیچ زیرساختی برای انتقال گاز بین ایران و اروپا وجود ندارد، تهران نمی‌تواند ناجی اروپا باشد.
تلاش مسکو و تهران برای گسترش همکاری‌های اقتصادی
به گفتهٔ مقامات روس و ایرانی، مناسبات سیاسی مسکو و تهران در دورهٔ طلایی قرار دارد و به سطح راهبردی نزدیک شده: گرایش ضدغربی، دولت‌های دو کشور را در جبهه‌ٔ مشترک قرار داده، همکاری‌های منطقه‌ای رو به افزایش است اما روابط تجاری-اقتصادی تازه مسیر خود را پیدا می‌کند و تاکنون عمدتاً با محوریت دور زدن تحریم‌ها پیش رفته است.
از زمان وضع تحریم‌ها علیه روسیه در پی تهاجم نظامی‌اش به اوکراین، رفت‌وآمدهای مسئولان و نمایندگان شرکت‌های تجاری دو کشور به طور چشمگیر افزایش یافته و به امضای تفاهمنامه در زمینه‌هایی انجامیده که پیش‌تر مورد توجه طرفین نبود – از صنعت خودروسازی و پشتیبانی از حمل‌ونقل هوایی گرفته تا صنایع سبک.
به گفتهٔ رئیس اتاق بازرگانی روسیه، کشورهایی که مسکو همواره حامی آنها بوده به محض این‌که مسکو نیاز پیدا کرده به کمک روسیه شتافته‌اند. او با اشاره به پیشنهاد ایران برای کمک به صنعت خودروسازی روسیه هشدار داد ایران باید بتواند مشتریان روس که به گفتهٔ وی پرتوقع هستند و در سال‌های اخیر به بهترین نمونه‌های غربی عادت کرده بودند را راضی کند.
ایران که نسبت به تحویل و مونتاژ خودروهای خود در روسیه اعلام آمادگی کرده ظاهراً وعده داده موتور و قطعات یدکی به این کشور صادر کند و گویا یک تولیدکنندهٔ خودرو در روسیه برای همکاری با ایران ابراز علاقه‌مندی کرده است. کارشناسان بازار خودرو معتقدند روسیه چاره‌ای ندارد جز این‌که راهی که ایران طی چهل سال تحریم طی کرده را تکرار کند.
همزمان دنیس مانتوروف، معاون نخست‌وزیر روسیه، مدعی شد روسیه از ظرفیت‌های قوی برای رهایی از تحریم‌ها برخوردار است و به گفتهٔ وی، از سناریوی ایران پیروی نخواهد کرد.
هفتهٔ گذشته مرکز تجاری ایران در مسکو گشایش یافت و روسیه اعلام کرد به زودی نمایندگی دائمی مرکز صادرات این کشور در تهران افتتاح می‌شود. قرار است این مراکز به ارائهٔ کمک به برقراری ارتباطات تجاری و شناساندن ظرفیت‌های دو کشور کمک کنند.
هیئتی از تولیدکنندگان کیف و کفش و لباس هفتهٔ گذشته به مسکو سفر کرده و در حالی‌که بیش از ۱۶۰ برند بین‌المللی بازار روسیه را ترک کرده‌اند، اتحادیهٔ صاحبان مراکز تجاری روسیه برخی برندهای ایرانی را که می‌توانند سهمی از بازار روسیه کسب کنند، معرفی کرده است.
همچنین مسکو در هفتهٔ گذشته میزبان نمایشگاه اختصاصی ایران در زمینهٔ ساخت‌وساز و لوازم خانگی بود و هیئتی از دولتمردان و قانونگذاران مجلس شورای اسلامی، نمایندگان ۴۵ شرکت ایرانی فعال در این حوزه را به روسیه همراهی کردند. مقامات رسمی پیش‌بینی می‌کنند مبادلات تجاری دو کشور تا پایان سال بیش از ۶۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یابد.
همزمان با توافق‌های متعدد جدید، طرح‌هایی که از مدت‌ها پیش ارائه شده بود نفس تازه‌ای گرفته. هفتهٔ گذشته مقامات روسیه، ایران و آذربایجان با امضای بیانیه‌ای توافق کردند مذاکرات جدی برای تکمیل کریدور شمال-جنوب که دو دهه تحت بررسی‌ست را آغاز کنند. در پی قطع عمدهٔ ارتباطات تجاری با اروپا، روسیه به دنبال مسیرهای جدید صادراتی می‌گردد.
رئیس‌جمهور روسیه طی سفر اخیر به تهران برای شرکت در اجلاس سران روند آستانه کریدور شمال-جنوب را دارای قابلیت‌های ویژه دانست. اما شرکت‌های روسی علاقه‌ٔ چندانی به این طرح نشان نمی‌دهند. رئیس شرکت لجیستیک فسکو در مصاحبه با روزنامهٔ کامرسانت این مسیر را طولانی و پیچیده و وضعیت پیرامون ایران را مبهم توصیف کرد و گفت مسیرهای دیگر را به مشتریان خود که خواستار دستیابی به بازارهای شرقی هستند توصیه می‌کنیم.
بازی دوستانهٔ فوتبال روسیه و ایران
تیم ملی روسیه به دلیل جنگ روسیه علیه اوکراین از مسابقات مقدماتی جام جهانی ۲۰۲۲ در قطر حذف شد اما همچنان امیدوار است که بتواند در جام ملت‌های اروپا در سال ۲۰۲۴ شرکت کند. محدودیت‌های فیفا و یوفا علیه روسیه همچنان پابرجاست اما هفتهٔ گذشته فدراسیون فوتبال روسیه اعلام کرد تیم ملی این کشور دو هفتهٔ دیگر با قرقیزستان بازی خواهد کرد و در نوامبر (آبان ماه) احتمالاً در تهران یا دوحه در دیداری دوستانه به مصاف ایران خواهد رفت.
والری کارپین مربی تیم ملی روسیه اذعان کرد که از انتخاب حریف‌ها چندان راضی نیست اما گفت در این شرایط حتی توافق با قرقیزستان و ایران یک موفقیت است.
۲۲ سال زندان برای خبرنگار روس
در ادامهٔ گزارش‌ها از افزایش چشمگیر فشار بر رسانه‌ها در روسیه، ایوان سافرونوف که تا دو سال پیش یکی از معروف‌ترین خبرنگاران روسیه بود به اتهام خیانت به میهن و انتشار اطلاعات سری دربارهٔ فعالیت‌های نظامی روسیه به ۲۲ سال زندان محکوم شد؛ حکمی بی‌سابقه در تاریخ روسیه، به‌ویژه که از دید تحلیلگران و مدافعان حقوق بشر، دادستانی نتوانسته اتهامات مطرح شده را ثابت کند.
ایوان سافرونوف طی سال‌هایی که خبرنگار کامرسانت بود، بارها اطلاعاتی را که از منابع خود دربارهٔ همکاری روسیه و ایران به دست می‌آورد، در اختیار رادیوفردا قرار داد. اکثر این مصاحبه‌ها مربوط به روند اجرای قرارداد جنجالی فروش سامانه‌های پدافند هوایی اس-۳۰۰ به ایران است.
گفته می‌شود ۱۵ سال پیش پدر او که او نیز یکی از سرشناس‌ترین خبرنگاران نظامی بود، در نیمهٔ دوم دههٔ ۹۰ میلادی، روزهایی که ویکتور چرنومردین نخست‌وزیر وقت روسیه در آمریکا تأکید می‌کرد روسیه و ایران قراردادهای نظامی ندارند، دریافت که بین سازمان امنیت روسیه و ایران توافقی وجود داشت که در چارچوب آن اف‌اس‌ب کارشناسان هسته‌ای و موشکی روسی را اغلب تحت فشار به ایران اعزام می‌کرد.
او هنگام تهیهٔ گزارش در این رابطه و همچنین دربارهٔ راه‌هایی که روسیه برای فروش تسلیحات به ایران و سوریه با وساطت بلاروس و با دور زدن تحریم‌ها برگزیده بود، در شرایطی بسیار مشکوک خودکشی کرد.
