تظاهرات در روسیه و اعتراض‌های مردمی در ایران، حضور روسیه و ایران در مجمع عمومی سازمان ملل متحد و اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای، از موضوعات مهم مرتبط با ایران در رسانه‌های روسی بود.
تحولات کلیدی در جنگ روسیه علیه اوکراین و تشدید حملات با پهپادهای ایرانی نیز که به کاهش سطح روابط دیپلماتیک کی‌یف و تهران انجامیده، در دو هفتهٔ گذشته در کانون توجه رسانه‌ها در روسیه و اوکراین بوده است.
تداوم اعتراض‌ها در ایران
اکثر رسانه‌های روسی در پوشش خبرها از اعتراض‌های مردمی در ایران عمدتاً بازگوکنندهٔ روایات رسانه‌های نزدیک به دولت و نهادهای امنیتی در ایران هستند که گویا این تظاهرات توسط کشورهای غربی و متحدان منطقه‌ایش سازماندهی شده و با هدف تضعیف موقعیت ایران به طور مصنوعی تحریک می‌شود.
روزنامهٔ کامرسانت، تنها نشریه‌ٔ جدی است که سعی کرده با نگاهی عادلانه، تحلیلی از فضای اجتماعی در ایران - اعتراض مردم به سرکوب و تحمیل قوانین خشن که با رشد شایعات از وخیم‌تر شدن وضعیت جسمانی رهبر جمهوری اسلامی و کم شدن امید به لغو تحریم‌ها همزمان شده، ارائه دهد.
مؤلف این مقاله در صفحهٔ شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی، شجاعت مردم و خبرنگاران ایرانی را که به جان باختن مهسا امینی اعتراض کرده‌اند، تحسین‌برانگیز خواند و تلویحاً اذعان کرد فضای رسانه‌ای در روسیه حتی نسبت به ایران بدتر شده است.
رؤسای جمهور روسیه و ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای
در بدو تأسیس سازمان همکاری‌های شانگهای، حل اختلاف‌های ارضی و جلوگیری از تنش میان کشورهای همسایه از مهم‌ترین اهداف این نهاد تعریف شده بود اما طی آخرین اجلاس، سران کشورهای عضو ترجیح دادند دربارهٔ مناقشات کلیدی همچون جنگ روسیه علیه اوکراین، درگیری خونبار میان تاجیکستان و قرقیزستان ویا حملهٔ آذربایجان علیه ارمنستان اظهارنظر نکنند و به جای آن، بر روند گسترش سازمان همکاری‌های شانگهای متمرکز شدند.
در آخرین اجلاس، ایران با امضای تعهدنامه‌ای گامی دیگر در راستای کسب عضویت کامل برداشت. برخی تحلیل‌ها به شرح راه طولانی تهران برای عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای همگام با گسترش روابط با مسکو که حامی عضویت ایران در این نهاد است، پرداخت.
دیدار ولادیمیر پوتین و ابراهیم رئیسی برای چهارمین بار در سال جاری میلادی به دور از توجه نماند. رهبران روسیه و ایران «همصدا رویکرد غرب از جمله در رابطه با برجام را به سخره گرفتند و تأکید کردند روابط دو کشور به‌رغم تحریم‌ها گسترش خواهد یافت».
بسیاری از رسانه‌های روسی مانند اکثر رسانه‌های داخل ایران در پوشش اجلاس سازمان همکاری‌های شانگهای، نقش این نهاد در مقابله با غرب را بزرگ‌نمایی کرده‌اند. همچنین بسیاری از تحلیلگران مدعی شده‌اند مشارکت روسیه در سازمان همکاری‌های شانگهای که آن را «موفق‌ترین سازمان بین‌المللی» خوانده‌اند، گویای «شکست غرب برای منزوی کردن روسیه است».
همزمان برخی تحلیلگران معتقدند جنگ روسیه علیه اوکراین نفوذ مسکو در آسیا و در میان متحدان سنتی‌اش را کاهش داده و حتی در چارچوب سازمان همکاری‌های شانگهای، کشورهای عضو علناً نارضایتی خود را از سیاست کرملین و تمایل به طرح‌ها اقتصادی با دور زدن روسیه نشان داده‌اند.
البته رئيس‌جمهور روسیه طی دیدار با رهبران کشورهای عضو –از جمله در دیدار با رئیس‌جمهور چین که برای نخستین بار از زمان آغاز تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین برگزار شد و همچنین طی مذاکره با نخست‌وزیر هند– سعی کرد نگرانی‌های آنها دربارهٔ تحولات اخیر را رفع کند و این تلاش واکنش‌های متفاوت و متضاد در رسانه‌های روسی به دنبال داشت، از «همسویی مسکو و پکن به‌رغم فشار آمریکا» گرفته تا «فشار بر پوتین از سوی متحدان ناراضی».
بازی کرملین برای جلوگیری از شکست در اوکراین
برخی تحلیلگران روس معتقدند نارضایتی متحدان کرملین از جنگ روسیه علیه اوکراین که در روزهای برگزاری اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای علناً ابراز شد، ولادیمیر پوتین را به‌شدت عصبانی و ترغیب کرد حامی ابتکارهایی شود که طرفداران جنگ از ماه‌ها پیش مطرح کرده بودند: الحاق مناطق اشغال شده، بسیج عمومی برای تقویت جبهه و افزایش تهدیدهای هسته‌ای؛ رویکردی که «تشدید تنش‌ها به منظور کاهش تنش‌ها» نامیده شده است.
از جمعه در چهار استان اوکراین که بخش‌هایی از آن تحت کنترل نیروهای روس قرار دارد، برگزاری رفراندوم‌های جعلی آغاز شده و خبرگزاری‌های روس گزارش دادند مسکو آماده است تا پایان هفتهٔ جاری مناطق اشغال شده را به خاک خود «اضافه کند».
به گزارش نوایا گازتا قدیمی‌ترین رسانه اپوزیسیون که پس از آغاز جنگ در خارج از روسیه منتشر می‌شود، نتایج از پیش تعیین شدهٔ این همه‌پرسی و واکنش‌های جهان به آن کاملاً روشن است: هیچ کشور متمدنی الحاق را به رسمیت نخواهند شناخت، روسیه هدف تحریم‌های بیشتر قرار خواهد گرفت، جنگ با اوکراین وارد مرحلهٔ خطرناک‌تر می‌شود و ریسک استفاده از سلاح هسته‌ای از سوی روسیه رو به افزایش است – به عقیدهٔ تحلیلگران، سیاست اخیر کرملین ضربهٔ جدی به منافع ملی روسیه وارد خواهد کرد.
«بسیج محدود» به دستور ولادیمیر پوتین
فرمان رئیس‌جمهور روسیه برای «بسیج محدود» نیروهای ذخیره همزمان با تصویب اصلاحاتی در قوانین کیفری این کشور که برای انصراف از خدمت تا ۱۰ سال زندان در نظر گرفته باعث تظاهرات در بسیاری از مناطق روسیه و سیل فرار مردهای روس به خارج از کشور شده است.
در تظاهراتی که به خشونت کشیده شد، صدها تن بازداشت شدند. در میان گزارش‌ها دربارهٔ این‌که پلیس مصمم است تظاهرکنندگان را به‌رغم مخالفت با جنگ از بازداشتگاه به جبهه‌های اوکراین اعزام کند، زنان بیشتر در اعتراض به خیابان آمدند.
همزمان هزاران مرد در تلاش‌اند از مرزهای روسیه در شرق، غرب و جنوب بگریزند. برخی گزارش‌ها حاکی است در بیش از اختلاف بین کشورهای اروپایی برای پذیرش این افراد شدت گرفته و اسرائیل برای ورود بیش از ۳۰ هزار شهروند یهودی روس - بزرگ‌ترین موج مهاجرت پس از فروپاشی اتحاد شوروی– آماده می‌شود.
در حالی‌که وزیر دفاع روسیه اعلام کرد ۳۰۰ هزار نفر به خدمت احضار می‌شوند، منابع نزدیک به کرملین به رسانه‌ها گفتند مسکو در نظر دارد بیش از یک میلیون نفر عمدتاً بدون آموزش به اوکراین اعزام کند. کارشناسان نظامی معتقدند حتی با اضافه شدن این نیرو، چالش‌های ارتش روسیه در اوکراین رفع نخواهد شد.
پهپادهای ایرانی و تنش‌های کم‌سابقه بین تهران و کی‌یف
از حدود ۱۰ روز پیش کی‌یف اعلام کرد شواهد کافی در دست است که روسیه به شمار قابل‌توجهی از پهپادهای ایرانی دست یافته و از آن برای حمله به مواضع نیروهای اوکراینی و زیرساخت کلیدی پشت خط مقدم استفاده می‌کند. گزارش‌ها حاکی‌ست در این حملات افراد بسیاری کشته و زخمی شده‌اند و شمار قابل‌توجهی تجهیزات جنگی و تاسیسات غیرنظامی صدمه دیده؛ بنابه گزارش‌ها، چندین پهپاد شاهد ۱۳۶ و دست‌کم یک پهپاد مهاجر شش ساقط شده است. اوکراین در اعتراض استوارنامهٔ سفیر ایران را لغو کرد و از کشورهای غربی خواست ایران را به دلیل همکاری با روسیه مجازات کنند.
به‌رغم شواهد و ارزیابی‌های کارشناسان نظامی، مسکو و تهران گزارش‌ها دربارهٔ استفادهٔ نیروهای روس از پهپادهای ایرانی در اوکراین را رد می‌کنند.
ایران مدعی‌ست تصمیم کی‌یف برای کاهش روابط دیپلماتیک با تهران تحت تاثیر فضاسازی رسانه‌ای اتخاذ شده و اعلام کرد اقدام متقابل انجام خواهد داد. اما ضمن ادعای دیپلمات‌های ایرانی مبنی بر بی‌طرفی تهران، روزنامهٔ کیهان صراحتاً نوشت ایران به روسیه پهپاد فروخته و استفاده از آن در جبهه‌های اوکراین را رصد می‌کند. در روسیه نیز رسانه‌ها از دستیابی به پهپادهای ایرانی می‌نویسند.
مدل شاهد ۱۳۶ که در اوکراین دیده شده نام روسی «گران ۲» روی بال خود دارد. رئیس سازمان فدرال همکاری‌های فنی-نظامی روسیه در واکنش به این خبر مدعی شد روسیه به اندازهٔ کافی از بهترین پهپادهای جهان برخوردار است. اما این ادعا حتی توسط کارشناسان نظامی روس به چالش کشیده شد.
ضرورت همکاری با ایران برای دور زدن تحریم‌ها همچنان مورد توجه است و پیشنهاد تشکیل ائتلاف نظامی مسکو و تهران همراه با «سایر کشورهای دوست به منظور مبارزه با ناتو در اوکراین» مطرح شده است.
دردسر کرملین با متحدانش در آسیای میانه و قفقاز
در پی آخرین تنش نظامی بین ارمنستان و آذربایجان که برخلاف درگیری‌های قبلی در منطقهٔ قره‌باغ رخ نداد بلکه اهدافی در خاک ارمنستان مورد حمله قرار گرفت، ایروان از پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه درخواست کرده بود مطابق تعهدات خود از ارمنستان دفاع کند اما پاسخ ملموس دریافت نکرد.
تقریباً همزمان درگیری جدی میان قرقیزستان و تاجیکستان به تلفات بسیار انجامید. رسانه‌های مورد حمایت کرملین مدعی‌اند تشدید تنش‌ها میان کشورهای متحد روسیه در پیمان امنیت جمعی از سوی غرب و برای تضعیف موقعیت مسکو در قفقاز، آسیا و خاورمیانه تحریک شده است.
ولادیمیر پوتین سعی کرد بین طرفین میانجیگری کند اما به عقیدهٔ برخی تحلیلگران، روسیه در موقعیتی نیست که به شیوهٔ دیگر به مناقشات منطقه‌ای رسیدگی کند و این موضع به‌ویژه اعتبار پیمان امنیت جمعی را زیر سؤال برده است. همزمان این پیشنهاد مطرح شده که روسیه باید برای پاسخ به تحولات اخیر در قفقاز جنوبی با ایران همکاری کند.
