از فضای رسانه‌ای روسیه در هفتهٔ گذشته پیداست نگرانی از شکست و پیامدهای غیرقابل جبران جنگ علیه اوکراین رو به افزایش گذاشته است. تضعیف روسیه باعث شده حتی از نفوذ مسکو بر متحدان سنتی‌اش کاسته شود. در عین حال بسیاری از طرفداران جنگ امیدوارند روسیه به کمک ایران بتواند «غرب را به زانو درآورد».
از ماجرای «گوگل روسی» تا پیشنهاد پوتین برای مدرن‌سازی حواله‌های غیررسمی
هفتهٔ گذشته دومای روسیه لایحهٔ بودجهٔ دولت برای سه سال آینده را تصویب کرد و از تحلیل‌‌ها برمی‌آید این بودجه حدود ۳ تریلیون روبل (معادل ۵۰ میلیارد دلار) کسری دارد و در مقایسه با سال گذشته هزینه‌های نیروهای نظامی بیش از ۴۰ درصد رشد خواهد داشت و بودجهٔ سازمان‌های امنیتی- انتظامی یک و نیم برابر بیشتر خواهد شد.
برای دستگاه‌های حکومتی -دولت پنج درصد، دوما ۹ درصد، شورای فدراسیون ۱۰ درصد و دفتر ریاست‌جمهوری ۳۰ درصد- نیز افزایش هزینه در نظر گرفته شده. در مقابل، بودجه طرح‌های کلیدی اقتصادی کاهش می‌یابد و مثلاً برای «طرح توسعهٔ و ارتقای قابلیت‌های رقابتی صنایع» ۳۰ درصد، توسعهٔ صنایع پزشکی و داروسازی ۳۰ درصد، صنعت اتمی ۲۷ درصد، راه‌سازی ۲۶ درصد و توسعهٔ فن‌آوری‌های نوین ۱۸ درصد کمتر بودجه تخصیص یافته است.
هفتهٔ گذشته تأیید شد شرکت یاندکس که به «گوگل روسی» مشهور است برای کاهش زیان ناشی از تحریم‌های غرب به دو بخش تقسیم می‌شود: یک بخش که مدیریت تمام دارایی‌های بین‌المللی یاندکس را برعهده دارد در اختیار شعبهٔ هلندی‌اش باقی می‌ماند و آرکادی ولوژ موسس یاندکس که اکنون مقیم اسرائیل است همچنان سهامدار اصلی خصوصی این شرکت خواهد بود، اما بخش دیگر یاندکس که شامل دارایی‌های داخل روسیه است به شرکتی واگذار می‌شود که مدیر آن توسط دولت روسیه تعیین خواهد شد.
با مداخلهٔ رئیس‌جمهور روسیه، آلکسی کودرین که همواره کارمند دولت و زمانی وزیر دارایی روسیه بوده، با دریافت پنج درصد سهام مدیرکل جدید بخش روسی یاندکس خواهد شد. صاحب‌نظران معتقدند که از این راه کرملین تضمین می‌کند یاندکس به خارج فرار نمی‌کند و سهامداران یاندکس اطمینان دارند که دولت این شرکت را مصادره نخواهد کرد.
ولادیمیر پوتین در ابتکاری دیگر، پیشنهاد ایجاد سیستم جدید پرداخت‌های بین‌المللی متکی به حواله‌های غیررسمی را مطرح کرد. رئيس‌جمهور روسیه طی کنفرانسی در سبربانک روسیه که تحت تحریم است و ارتباطش با سویفت قطع شده، اعلام کرد «فن‌آوری‌های پیشرفته باید با تجربه‌های هزارسالهٔ جهان آمیخته شود و به عنوان نمونه، می‌توان از سیستم حواله که از صدها سال قبل از سیستم بانکی غرب ایجاد شده بود و همچنان کاربرد دارد، بهره‌مند شد».
گزارش‌ها در این رابطه یادآوری می‌کنند که در ایران پس از قطع ارتباط بانک‌هایش از سیستم سویفت، از حواله به عنوان یگانه فرصت انتقال پول استفاده می‌شود و پس از تحریم‌های گستردهٔ غرب علیه بانک‌های روسیه بسیاری از شرکت‌های روس نیز روش حوالهٔ پول را تجربه کرده‌اند.
بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند پیشنهاد پوتین برای مدرن‌سازی حواله‌های غیررسمی نشان می‌دهد که روسیه تاکنون نتوانسته راه‌حل موثر برای تسهیل پرداخت‌ها در پی تحریم‌های غرب پیدا کند و پرداخت‌ها با ارزهای ملی و دیجیتال موفقیت‌آمیز نبوده.
فوربس برآورد کرد روسیه طی نه ماه گذشته بیش از ۸۲ میلیارد دلار یعنی یک چهارم کل بودجهٔ کشور را هزینه جنگ کرده؛ تمام این هزینه‌ها با جزئیات شرح داده شده و هزینه‌های از دست دادن تسلیحات از جمله سلاح‌های روسی که سالم به دست ارتش اوکراین افتاده به طور جداگانه برآورد می‌شود. براساس این گزارش، هزینه‌های جنگ در حال افزایش است و این در حالی‌ست که درآمد دولت روسیه به‌ویژه درآمدهای بخش فروش نفت و گاز کاهش یافته.
هزینه‌های انسانی جنگ
در حالی‌که کرملین تأکید می‌کند به ادامهٔ بسیج نیروهای ذخیره برای اعزام به جنگ نیازی نیست، گزارش‌ها حاکی‌ست در مناطق مختلف روسیه این روند متوقف نشده چراکه پیشبینی می‌شود در ماه‌های زمستان فراخوان جدید رسماً اعلام خواهد شد. ادامهٔ بسیج به آن دلیل ضروری‌ست که رئيس‌جمهور روسیه همچنان خواهان تصرف کی‌یف و معتقد است ارتش او می‌تواند از بهار، حملهٔ گستردهٔ دیگری را علیه اوکراین آغاز کند: «به برآورد ستادکل نیروهای مسلح روسیه، از ۳۰۰ هزار نیروی تازه‌نفس که به اوکراین اعزام شده‌اند تا تابستان دست‌کم ۱۰۰ هزار نفر کشته می‌شوند اما از دید ولادیمیر پوتین، هزینه‌های انسانی جنگ اهمیت ندارد.»
از آغاز تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین، دست‌کم ۲۸ غیرنظامی روس در مناطق هم‌مرز براثر تبادل آتش ویا هنگام اقدامات چریکی کشته شده‌اند. این در حالی‌ست که از سال ۲۰۱۴ و آغاز مداخلهٔ نظامی در اوکراین، دولت روسیه برای اقدامات تدافعی در داخل خاک این کشور ۳۲ و نیم میلیارد روبل معادل ۶۰۰ میلیون دلار در نظر گرفته بود اما از تحلیل این هزینه‌ها برمی‌آید تنها یک پنجم این بودجه برای اهداف مورد نظر هزینه شده و بقیهٔ آن به سرقت رفته است.
طی دیدار با ماداران عزادار که گفته می‌شود نمایشی کاملاً طراحی شده و به‌شدت تبلیغاتی بود و شرکت‌کنندگان از میان کارمندان دولت گلچین شده بودند، ولادیمیر پوتین گفت بهتر است مردان روس در جنگ کشته شوند تا به دلیل نوشیدن ودکا بمیرند.
تضعیف نفوذ کرملین در عرصهٔ بین‌المللی و پررنگ شدن نقش ایران
هفتهٔ گذشته پارلمان اروپا روسیه را رسماً «دولت حامی تروریسم» اعلام کرد و هرچند این قطعنامه لازم‌الاجرا نیست اما می‌تواند بیش از پیش به تشدید تنش‌ها بین اتحادیهٔ اروپا و روسیه منجر شود. همزمان با تخریب روابط روسیه و غرب، موقعیت روسیه در مناسبات با کشورهای دیگر نیز تضعیف شده و حتی طرفداران کرملین اذعان می‌کنند انتظار مسکو نسبت به حمایت‌های چین تحقق نیافته، ترکیه به منافع روسیه توجه نمی‌کند و اسرائیل درخواست‌های روسیه را نادیده می‌گیرد.
همزمان نقش کرملین در کشورهایی که پیش از جنگ کاملاً وابسته و یا تحت نفوذ شدید روسیه بودند کمرنگ شده. هفتهٔ گذشته در پی دیدار سران کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه بر همه روشن شد این پیمان به‌کلی اهمیت خود را از دست داده است.
از سوی دیگر، روابط روسیه با ایران «به طور بی‌سابقه در حال اوجگیری است»، «از آنجا که امیدهای غرب برای بهبود روابط با ایران نقش بر آب شده، دورهٔ طلایی برای روابط مسکو و تهران به وجود آمده» و «به کمک یکدیگر دو کشور می‌توانند غرب را به زانو درآوردند». نه تنها روسیه به دنبال توسعهٔ روابط اقتصادی با ایران است، بلکه به فن‌آوری‌های نظامی ایران مثلاً برای تشکیل ارتش پهپادهای دریایی نیاز دارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند روسیه می‌تواند مدل اقتصادی ایران را مورد بررسی دقیق قرار دهد چراکه «راهی که ایران طی کرده، برای ده‌ها سال پیش روی روسیه نیز هست.»
هفتهٔ گذشته یک اندیشکدهٔ روسی در گزارش مفصلی سناریوهای احتمالی برای آیندهٔ روسیه را بررسی کرد و معتقد است «احیای روش‌های اتحاد شوروی در تقابل با غرب و در اتحاد با کشورهایی که سنت‌گرایی اخیر روسیه برای آنها می‌تواند جذاب باشد» محتمل‌ترین گزینه است.
«آيا لازم است شهر ولوگوگراد مجدداً استالینگراد نامیده شود؟» رسانه‌های روسی به طور روزافزون به گذشته توجه دارند. به نوشتهٔ یکی از روزنامه‌ها، «زمانی که زندگی دشوار می‌شود، باید به دوره‌هایی بازگشت که طی آن توانا بوده‌ایم. ما در تاریخ قدرتمندیم. این آینده است که روسیه از آن با ترس دارد.»
