طی هفتهٔ گذشته سفیر روسیه در ایران در نخستین مصاحبهٔ مفصل و سفیر ایران در روسیه طی نشست مطبوعاتی از گسترش روابط مسکو و تهران استقبال کردند، اما رسانه‌های روسیه بسیار کمتر نسبت به هفته‌های گذشته به ایران توجه داشتند و از اخبار برمی‌آید اکثر توافق‌های دوجانبه همچنان روی کاغذ باقی مانده است. رسانه‌های روسیه همچنان مملو از گزارش‌های مبنی بر افزایش فشارهای داخلی و تشدید جنگ روسیه علیه اوکراین است.
سفر شمخانی به روسیه «به بهانهٔ افغانستان»
از گزارش‌ها برمی‌آید که به عقیدهٔ مقامات اطلاعاتی غربی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی یکی از افراد کلیدی در تصمیم تهران برای افزایش همکاری‌های نظامی با مسکو از جمله ارسال پهپادهای انتحاری برای استفاده در جنگ علیه اوکراین است. او هفتهٔ گذشته گویا برای بررسی روابط تجاری-اقتصادی و همچنین شرکت در نشست ویژهٔ افغانستان به مسکو سفر کرده بود.
هرچند مشخص نیست توافق‌های دوجانبه‌ای که طی این سفر حاصل شده چیست، اما به گزارش روزنامهٔ کامرسانت، «افغانستان یک بهانه بود تا مقامات ارشد امنیتی روسیه و ایران سیاست‌های آمریکا را به باد انتقاد بگیرند». براساس این گزارش، نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت ملی روسیه و دبیر این نشست که بدون حضور طالبان برگزار شد، آمریکا را مسئول «تخریب وضعیت افغانستان خواند و نه دولت کنونی. البته این پیام تنها از سوی همتای ایرانی‌اش مورد حمایت قرار گرفت و سایر دیپلمات‌ها و مقام‌های امنیتی-نظامی به ابراز نگرانی از تهدیدهای موجود اکتفا کردند».
پایان «ابرقدرت انرژی»
پیش از تهاجم نظامی علیه اوکراین، روسیه در کنار عربستان سعودی دو «ابرقدرت انرژی» تلقی می‌شدند و مقام‌های روس دست‌کم طی دو دههٔ اخیر این اصطلاح را بر سر زبان‌ها انداخته بودند. اما طی سال گذشته معلوم شد توانایی روسیه در عرصهٔ انرژی همان‌گونه بزرگ‌نمایی شده بود که قدرت ارتش این کشور.
در عین حال وجود منابع عظیم طبیعی به دولت روسیه اجازه می‌دهد جنگ را به مدت طولانی ادامه دهد؛ بخشی از این جنگ در عرصهٔ انرژی در جریان است. اما برخلاف دههٔ ۷۰ قرن گذشتهٔ میلادی که تحریم نفت توسط کشورهای عرب همزمان با انقلاب سال ۵۷ در ایران باعث رشد چشمگیر بهای نفت و در نتیجه بحران جدی سیاسی و اقتصادی در کشورهای غربی و افزایش درآمد و نفوذ اتحاد جماهیر شوروی شده بود، تلاش روسیه برای تکرار این سناریو در سال گذشته نتیجهٔ مورد دلخواه مسکو را به بار نیاورد و عملاً به ضرر خودش تمام شد.
می‌توان گفت روسیه که از پنجاه سال پیش در پی آن بوده تا جایگاه خود را به عنوان «ابرقدرت انرژی» تثبیت کند، طی سال گذشته تمام تلاش‌هایش بر باد رفت: تنها نتیجهٔ قطع انتقال گاز به اروپا، واگذاری سهم روسیه به رقبا به‌ویژه آمریکا بود؛ محدودیت‌های نفتی، مسکو را واداشته با الگوبرداری از ایران، نفت خود را با تخفیف کم‌سابقه بفروشد و بخش چشمگیری از فرآورده‌های خود را در بازار سیاه عرضه کند؛ وابستگی روسیه به چین و هند هم به‌طور چشمگیر افزایش یافته است. هرچند درآمد روسیه از فروش نفت و گاز همچنان بالاست و به احتمال بسیار زیاد بالا هم خواهد ماند اما از دید تحلیل‌گران، روسیه طی سال گذشته از «ابرقدرت انرژی» تبدیل شد به «کشوری تحت تحریم دارای منابع طبیعی بسیار زیاد، عاملی که روسیه را به سرنوشت ایران گرفتار می‌کند».
در ماه گذشته درآمد بودجهٔ روسیه نسبت به سال گذشته ۳۵ درصد کاهش یافته، درآمد نفتی ۴۶ درصد و درآمد غیرنفتی ۲۸ درصد پایین آمده. همزمان هزینه‌های بودجه بیش از ۵۸ درصد افزایش یافته است:
چه کسی از ثروت دوستان پوتین نگهداری می‌کند؟
سال گذشته اتحادیهٔ اروپا هر اقدام در راستای دور زدن تحریم‌ها را جنایت کیفری اعلام کرده اما منابع آگاه می‌گویند دوستان ولادیمیر پوتین به وساطت اشخاص ثالث همچنان در کشورهای غربی ملک و املاک دارند.
به عنوان نمونه، گنادی تیمچنکو با ۱۰ میلیارد دلار (پیش از تحریم‌ها، دارایی وی بیش از ۲۴ میلیارد دلار بود) از پولدارترین دوستان رئیس‌جمهور روسیه است. او پس از این‌که در سال ۲۰۱۴ تحت تحریم آمریکا قرار گرفت ویلای خود را در کنار دریاچهٔ ژنو ترک کرد و در خانه‌ای مجلل در مرکز مسکو اقامت جست. اما طبق مدارک موجود، او صاحب این ملک نیست بلکه از همان سال ۲۰۱۴، یک خانوادهٔ اهل لیختن‌اشتاین با ثروت فراوان از جمله در «بهشت مالیاتی» جزایر ویرجینیا از شهرداری مسکو قطعه زمینی را که این خانه در آنجا ساخته شده، اجاره کرده است.
همکاری این خانواده با دوستان پوتین ریشهٔ طولانی دارد؛ لوئیس اری، پدر این خانواده، از دههٔ شصت میلادی زیر چتر کاگ‌ب و اشتازی (سازمان اطلاعات آلمان شرقی) مدیر دست‌کم هشت شرکت در لیختن‌اشتاین، آلمان، سوئیس و اتریش بوده که با دور زدن تحریم‌ها، فناوری پیشرفته به اتحاد شوروی می‌فرستادند.
از گزارش‌ها برمی‌آید دوستان پوتین اسنادی در دست دارند که می‌تواند این خانواده را رسوا کند و به کمک باج‌گیری و پول‌های هنگفت، آنها را به خدمت گرفته‌اند تا در پول‌شویی و دور زدن تحریم‌ها کمک‌شان کنند.
همزمان آرکادی روتنبرگ از دیگر دوستان دیرینهٔ ولادیمیر پوتین، فرد مورد اعتماد خود را داخل روسیه پیدا کرده است؛ البته از همان سال ۲۰۱۴ که برادران روتنبرگ تحت تحریم قرار گرفتند، روسلان گوریخین که پیشتر از خرده‌سهامداران گازپروم بود، ساکن سوئیس شد و به‌تازگی قصری را در مرکز شهر مونیخ خرید که بهای آن حدود یک میلیارد یورو است. او علیه خبرنگاران آلمانی که از ارتباط وی با دوستان پوتین پرده برداشته‌اند به دادگاه شکایت کرد و به دادگاه تعهد کتبی داد که ارتباطی با افراد تحت تحریم ندارد. هرچند از شواهد متعدد پیداست او دروغ گفته اما دادگاه تعهد وی را پذیرفت. در پی این حکم، منابع آگاه به رسانهٔ روسی «واژنیی ایستوری» («حکایت‌های مهم») گفته‌اند در حال حاضر اکثر افراد تحت تحریم در روسیه حتی به‌رغم ریسک‌های جدی ناشی از قراردادهای نانوشته، ملک خود در کشورهای غربی را به افرادی دیگر واگذار کرده‌اند.
«خط آهن ویژه پوتین»
به گزارش نشریهٔ «دوسیه»، ولادیمیر پوتین از نیمهٔ دوم سال ۲۰۲۱ که روسیه تدارک حملهٔ گسترده علیه اوکراین را آغاز کرد، در سفرهای داخلی صرفاً با قطار ویژه زرهی رفت‌وآمد می‌کند. این قطار در سال‌های ۲۰۱۵–۲۰۱۴، همزمان با آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین و وضع تحریم‌ها علیه روسیه ساخته شده و طبق مدارک موجود، متعلق به خواهرزادهٔ یوری کوالچوک است. کوالچوک دوست دیرینهٔ پوتین و مانند سایر دوستان نزدیک رئیس‌جمهور روسیه از میلیاردهای روس است؛ در میان دارایی‌های وی، بانک «روسیه»، شرکت خدمت‌رسانی به قصر جنجالی پوتین در کریمهٔ الحاقی و «انجمن رسانه‌های ملی» است که رئیس آن، آلینا کابایوا، مادر دو فرزند پوتین است.
نشریهٔ «پروئکت» در پیگیری موضوع «قطار پوتین» کشف کرده یک شبکهٔ راه‌آهن ویژهٔ ولادیمیر پوتین در روسیه وجود دارد که دارای دست‌کم سه شاخه است و مسکو را به اقامتگاه نوواوگاریوو در حومهٔ پایتخت و همچنین به دو ییلاق رئیس‌جمهور روسیه در سوچی و والدای متصل می‌کند.
نشریهٔ سوتا یک ایستگاه راه‌آهن مخفی در مسکو پیدا کرده و می‌گوید این ایستگاه پیش از آغاز جنگ با عجله تعمیر شده و مورد استفاده پوتین قرار گرفته است. شرکت مسئول این پروژه عکس‌های این ایستگاه را منتشر کرده بود؛ رئیس این شرکت به اتهام اختلاس به ۵ سال زندان محکوم شده است.
بنیاد میخائیل خودورکوفسکی تحقیقی دربارهٔ قطار ویژهٔ پوتین انجام داد که نتایج آن در یوتیوب به نمایش گذاشته شده؛ گفته می‌شود قیمت قطار پوتین بیش از یک میلیارد روبل است:
