بر اساس یک گزارش رسمی ۹۳ صفحه‌ای وزارت نفت که رادیو فردا به نسخه‌ای از آن دست یافته است، پالایشگاه‌های ایران به‌دلیل قدیمی بودن تکنولوژی آن‌ها، بیش از یک سوم نفت خام دریافتی را به مازوت تبدیل می‌کنند.
قیمت مازوت - آلاینده‌ترین سوخت فسیلی- حتی از نفت خام نیز کمتر است و با توجه به سهم چشمگیر مازوت در محصولات تولیدی پالایشگاه‌های کشور، معلوم نیست فعالیت آن‌ها تا چه میزان صرفه اقتصادی دارد.
این در حالی است که سهم مازوت از محصولات تولیدی پالایشگاه‌های پیشرفته جهان، از جمله امارات متحده عربی، حدود پنج درصد است و البته غلظت گوگرد مازوت تولیدی این پالایشگاه‌ها نیز کمتر از نیم درصد است؛ در حالی که غلظت گوگرد مازوت تولیدی پالایشگاه‌های ایران ۳.۵ درصد است.
از سوی دیگر، طبق قوانین جدید سازمان بین‌المللی دریانوردی که از سال ۲۰۲۰ به اجرا گذاشته شد، سوخت‌هایی با غلظت گوگرد بالای نیم درصد، حتی برای استفاده به‌عنوان سوخت کشتی‌ها در سفرهای اقیانوسی نیز، ممنوع است.
این در حالی است که ایران به‌صورت گسترده‌ای از مازوت یا گوگرد با غلظت ۳.۵ درصد در صنایع و نیروگاه‌های برقی استفاده می‌کند؛ موضوعی که به آلودگی گسترده هوای شهرهای کشور منجر شده است.
گزارش وزارت نفت ایران می‌گوید مصرف مازوت کشور در ۹ ماهه امسال نزدیک به ۱۴ درصد رشد داشته و به بالای ۲۲ میلیون لیتر در روز رسیده است.
در آذرماه که ایران تا حدودی با کسری گاز مواجه بود، میزان مصرف نفت کوره کشور به ۳۸.۵ میلیون لیتر اوج گرفت که ۲۲ درصد بیشتر از آذرماه ۱۴۰۰ بود.
چنین رشد چشمگیری در مصرف مازوت در ماه‌های گرم سال در حالی است که در زمستان امسال کشور با ۳۰۰ میلیون متر مکعب کسری روزانه گاز مواجه شد و دولت ابراهیم رئیسی، مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های برقی و صنایع را به شدت افزایش داده است.
بر اساس این گزارش، پالایشگاه‌های نفتی ایران (بدون احتساب پالایشگاه خلیج فارس که خوراک آن، به جای نفت خام، صرفا میعانات گازی یا همان نفت فوق سبک تولیدی از میادین گازی است) در ۹ ماهه امسال روزانه نزدیک به ۲۸۲ هزار متر مکعب نفت خام، یا ترکیبی از نفت و میعانات گازی، دریافت کرده و بیش از ۸۵ هزار تن نفت کوره (مازوت) و قیر تولید کرده است.
بدین ترتیب سهم این محصولات کم‌ارزش از خروجی ۹ پالایشگاه کشور، بیش از ۳۰ درصد بوده است.
سهم مازوت و قیر از محصولات تولیدی تنها دو پالایشگاه نفتی کشور کمتر از ۲۰ درصد است؛ پالایشگاه لاوان و امام خمینی شازند. البته علت پایین بودن نسبی خروجی مازوت پالایشگاه لاوان نیز صرفا به این دلیل است که نیمی از خوراک دریافتی آن میعانات گازی و نیمی دیگر نفت خام است.
در این میان، سهم مازوت و قیر از محصولات تولیدی پالایشگاه‌های کرمانشاه و آبادان به ترتیب به ۴۱ و ۴۴ درصد می‌رسد، موضوعی که نشان می‌دهد فعالیت این پالایشگاه‌ها زیان خالص است و دولت احتمالا تنها به خاطر نیازش به بنزین و گازوئیل تولیدی این پالایشگاه‌ها، فعالیت آن‌ها را ادامه می‌دهد.
آبان‌ماه ۱۳۹۵ و پس از توافق برجام، ایران مذاکراتی با شرکت‌های کره جنوبی، ژاپنی، چینی و اروپایی برای نوسازی پالایشگاه‌های کشور آغاز کرد و عباس کاظمی معاون وقت وزیر نفت اعلام کرد برای نوسازی پالایشگاه‌ها نیاز به ۱۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و جذب تکنولوژی مدرن است. با گذشت شش سال، هیچ کدام از پروژه‌های یاد شده عملیاتی نشده است.
آمارهای وزارت نفت نشان می‌دهد تولید مازوت پالایشگاه‌های ایران در ۹ ماهه امسال حتی نسبت به دور مشابه پارسال سه درصد افزایش یافته و به نزدیک ۶۸ میلیون لیتر در روز رسیده است.
همچنین تنها ۳۸ درصد بنزین تولیدی پالایشگاه‌های ایران دارای استاندارد یورو ۴ و ۵ بوده که بخش اعظم آن نیز در پالایشگاه ستاره خلیج فارس تولید شده که به جای نفت خام، میعانات گازی یا نفت فوق سبک تولیدی از میادین گازی را پالایش می‌کند.
در مورد گازوئیل نیز وضعیت به همین صورت است.
