«اگر به دستورکار رئيس‌جمهور روسیه طی شش ماه گذشته توجه کنیم، معلوم می‌شود که به‌رغم فعالیت‌های فشرده او دربارهٔ مهم‌ترین عرصه‌های توسعهٔ کشور، هیچ تصمیم مهمی اتخاذ نکرده است». هم‌زمان دولت به تشدید فشار بر شهروندان روسیه ادامه می‌دهد.
ولادیمیر پوتین منتظر چیست؟
«برنامهٔ پوتین صبر و تحمل است تا با مرور زمان تحولات داخلی در اوکراین و غرب آن‌ها را به بازبینی سیاست کنونی مقابله با روسیه وادارد. اما درحالی‌که رئيس‌جمهور روسیه از موفقیت این رویکرد اطمینان دارد، جامعهٔ روسیه ممکن است آن را شکست تلقی کند.»
تاتیانا ستانوایا، تحلیلگر سیاسی سرشناس، معتقد است ولادیمیر پوتین توان رهبری روسیه را از دست داده و تحولات اخیر در روسیه نه در چارچوب راهبرد کرملین که تحت‌تأثیر رقابت سازمان‌ها و چهره‌های بانفوذ شکل می‌گیرد و اغلب واکنش آن‌ها به عوامل جدید و عمدتاً خلاف سیاست کرملین است.
برای نمونه، سازوکار جدید سربازگیری که از طریق سرویس‌های موبایل انجام می‌شود، واکنش مقامات ارشد نظامی به تحولات جنگ در اوکراین است؛ تحولاتی که مطابق طرح اولیه پیش نرفته است.
و یا گسترش و تعمیق سرکوب داخلی صرفاً واکنش رژیم به شرایط بین‌المللی و نگرانی‌ها از شکست احتمالی در جنگ است؛ شرایطی که در آن بقای پوتین در قدرت دغدغهٔ اصلی است اما صدای رئیس‌جمهور در مورد این مسائل شنیده نمی‌شود، در عوض وزیر دادگستری پیگیر ایجاد ایدئولوژی رسمی است.
رئیس‌جمهور روسیه به هیچ‌یک از مسائلی که جامعه و محافل حکومتی با آن درگیر هستند نمی‌پردازد: آیا مرزها باید بسته شود؟ آیا کسانی که به خارج فرار کرده‌اند، باید مجازات شوند؟ واکنش به افزایش عملیات تخریبی و حملات روزافزون در داخل روسیه چه باید باشد؟ با پریگوژین، مؤسس ارتش واگنر که نه تنها به انتقادهای علنی خود از نظامیان ارشد روس ادامه می‌دهد بلکه مظنون به همکاری با سرویس‌های اطلاعاتی اوکراین است، چه کار باید کرد؟
«امروز در روسیه همه – از مدودف گرفته تا گزارشگران جنگ و تبلیغاتچی‌های تلویزیونی - دربارهٔ همهٔ این مسائل نظر دارند و تنها پوتین سکوت اختیار کرده چراکه ابزاری برای تبدیل اوضاع به نفع خود در اختیار ندارد و در عین حال معتقد است اوضاع باید به نفع وی رقم بخورد. اما در این شرایط کسانی که امروز طرفدار پوتین هستند، فردا ممکن است این رژیم را به چالش بکشند چراکه درک نمی‌کنند پوتین منتظر چیست.»
رئیس ادارهٔ اطلاعات ارتش اوکراین یوگنی پریگوژین را ستود و ابراز اطمینان کرد مؤسس ارتش خصوصی «واگنر» در مقابله با سرگئی شایگو، وزیر دفاع، و والری گراسیموف، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه، پیروز می‌شود. در تازه‌ترین اظهارات، پریگوژین به‌گونه‌ای حرف می‌زند که گویا معتقد است به‌زودی دست‌کم به‌عنوان وزیر دفاع بعدی منصوب می‌شود.
مهمانان خارجی جشن پیروزی
از زمانی که ولادیمیر پوتین به‌عنوان رئيس‌جمهور روسیه معرفی شد و به‌ویژه در پی آن‌که روسیه به دولتی خودکامه تبدیل شد، پیروزی در جنگ جهانی دوم مهم‌ترین ابزار تبلیغات بود؛ نخست برای جبران احساس حقارتی که از دورهٔ انتقالی دههٔ ۹۰ میلادی نشئت می‌گیرد، سپس در راستای تقویت اتحاد ملی پیرامون رهبری و به‌تازگی برای تحریک احساس ضرورت دفاع از روسیه که کرملین اصرار دارد در محاصرهٔ دشمن قرار گرفته است.
در سال‌های مختلف بیل کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ژان کرتین، نخست‌وزیر پیشین کانادا، هلموت کهل، صدراعظم پیشین آلمان، خاویر سولانا به‌عنوان دبیرکل وقت ناتو و پطرس غالی در سمت دبیرکل سازمان ملل متحد از مهمانان ویژهٔ ولادیمیر پوتین در رژهٔ روز پیروزی بودند. پنج سال پیش بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل در کنار رئیس‌جمهور روسیه در راهپیمایی کهنه‌سربازان جنگ جهانی دوم در مسکو شرکت کرد.
سال گذشته سه ماه پس از آغاز تهاجم گستردهٔ نظامی روسیه علیه اوکراین رژهٔ نظامی در میدان سرخ مسکو بدون حضور مهمانان خارجی برگزار شد اما هفتهٔ گذشته رهبران هفت کشور مشترک‌المنافع – ارمنستان، ازبکستان، بلاروس، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان – «ناگهان عازم مسکو شدند چراکه به تحولات اوکراین از نقطه‌نظر منافع شخصی و در وحلهٔ نخست برای حفظ قدرت خود می‌نگرند و در این راستا ناچارند حمایت خود را از کرملین نشان دهند. گفته می‌شود ولادیمیر پوتین شخصاً با تک‌تک همتایان خود در آسیای میانه تلفنی تماس گرفت و هشدار داد پاسخ منفی نمی‌پذیرد.»
از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ (به استثنای چهار سال که دمیتری مدودف رئيس‌جمهور روسیه بود) ولادیمیر پوتین هر سال در رژهٔ نظامی روز پیروزی سخنرانی کرد. در سال‌های اخیر تبلیغ قیام علیه غرب مهم‌ترین پیام پوتین بوده و این در حالی است که در ابتدا سخنرانی‌های او بر محکومیت جنگ و ضرورت اتحاد بین‌المللی متمرکز بود. امروز در روسیه این‌گونه شعارها ممنوع و با تهدید زندان روبه‌روست.
«در ابتدای جنگ روسیه علیه اوکراین رهبران کشورهای آسیای میانه نگران بودند مسکو طالب حمایت بدون چون‌وچرا باشد و با تشدید تنش‌ها بین روسیه و غرب روابط آن‌ها با غرب نیز تنش‌آلود شود. یک سال پس از آغاز جنگ حفظ تعادل دشوارتر هم شده و از آن‌جا که رویکرد غرب قابل پیش‌بینی است و مشخصاً حضور در مسکو باعث تنش نخواهد شد، رهبران کشورهای آسیای میانه راضی‌کردن کرملین را برگزیده‌اند چراکه نارضایتی پوتین پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی در پی خواهد داشت.
پوتین که احیای امپراتوری و اتحاد شوروی را مأموریت تاریخی خود می‌داند، می‌تواند هر کشور منطقه را «ضدروسی» اعلام و به آن حمله کند. هیچ‌یک از رهبران کشورهای مشترک‌المنافع خواهان این تحول نیستند به‌ویژه که منافع مشترک اقتصادی نیز حفظ روابط خوب با روسیه را ایجاب می‌کند. طی سال گذشته صادرات از جمله صادرات محصولات غربی به روسیه از طریق این کشورها چند برابر شده، شهروندان روس به همسایگان روسیه به‌عنوان جزیرهٔ امن مالی می‌نگرند و ضمناً نزدیکی ظاهری با روسیه یک ورق بازی با غرب است که حاضر است برای فاصله‌انداختن میان مسکو و حیات خلوت خود هزینهٔ مضاعف بپردازد.»
وزارت خارجهٔ روسیه اعلام کرد کشورهای آسیای میانه به‌رغم ارتباطات تنگاتنگ با روسیه به مسکو اطلاع دادند که در چارچوب همکاری با غرب مانع اعمال تحریم‌ها علیه روسیه نخواهند بود.
«هر شهروند روسیه می‌تواند مأمور بیگانه شناخته شود»
در حالی‌که گزارش‌ها به‌طور پیوسته از اقدامات جدید دولت و قانونگذاران در راستای تشدید فضای امنیتی در روسیه حکایت دارد، هفتهٔ گذشته لایحه‌ای به دوما ارائه شد که در چارچوب آن هر شهروند روس می‌تواند مأمور بیگانه شناخته شود و تحت پیگرد قانونی قرار گیرد.
روسیه پنج سال و نیم پیش قانونی را تصویب کرد که در ابتدا صرفاً متوجه رسانه‌هایی بود که در فعالیت خود از منابع مالی خارجی برخوردارند و در گام اول وزارت دادگستری روسیه از ۹ رسانه اعم از بخش روسی صدای آمریکا، تمام رسانه‌های مرتبط با رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد در روسیه و همچنین شبکهٔ تلویزیونی کارنت تایم که طرح مشترک صدای آمریکا و رادیو آزادی به زبان روسی است، خواسته بود خود را به‌عنوان کارگزار دولت خارجی ثبت کنند. سرپیچی از این دستور باعث جریمه‌های هنگفتی شد و سرانجام به تعطیل‌شدن دفاتر این رسانه‌ها در روسیه انجامید.
از آن پس قانون «مأموران بیگانه» چندین بار مورد بازبینی قرار گرفت و دایرهٔ کسانی که مشمول محدودیت‌هایش هستند بسیار گسترده‌تر شد. هفتهٔ گذشته در فهرست وزارت دادگستری روسیه نام ۵۹۸ «مأمور بیگانه» ثبت شده بود.
تغییرات قانون جاری که هفتهٔ گذشته به دوما ارائه شد، خواهان آن است که تمام کسانی که به فعالیت «مأموران بیگانه» کمک کرده‌اند نیز مجازات شوند و تعریف آن به گونه‌ای است که «همهٔ ۱۴۰ میلیون شهروند روسیه می‌توانند مشمول شرایط باشند؛ مثلاً پزشکی که شخص نامطلوب را معالجه یا وکیلی که از وی دفاع کرده ویا هر کسی که از این شخص نقل‌قول می‌کند و یا برعکس، از اشاره به این‌که فلان کس مأمور بیگانه است خودداری کرده، مجازات خواهند شد. عملاً با اتکا به این قانون نهادهای نظارتی قدرت مطلق برای کنترل شهروندان را به دست می‌آورند.»
تعریفی از «اشخاص ثالث» به اصلاحیهٔ جدید قانون «مأموران بیگانه» اضافه شده و به کسانی گفته می‌شود که «خواه‌ناخواه و بدون اراده به مأموران بیگانه کمک کرده‌اند». به‌گفتهٔ یک طنزپرداز معروف، با این تعریف حتی همزیستی با مأموران بیگانه روی کرهٔ زمین می‌تواند جرم تلقی شود.
