هنوز سه ماه از سال جدید نگذشته که گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد پرداخت‌نشدن به‌موقع یارانهٔ دارو باعث کمبود داروهای استراتژیک در ایران شده است.
روز شنبه ۲۰ خرداد حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، در نامه‌ای «فوری» خطاب به وزیر بهداشت از کمبود داروهای استراتژیک و افزایش پرداختی از جیب شهروندان ابراز نگرانی کرد.
در این نامه که تصویر آن در کانال تلگرامی آقای شهریاری منتشر شد، تأکید شده که این وضعیت در بازدیدهای میدانی و همچنین مراجعات حضوری محرز شده و خود رئیس کمیسیون بهداشت نیز در کانالش مسئولان وزارت بهداشت را به «اظهارنظرهای خلاف واقع» در این مورد متهم کرده است.
این اولین بار نیست که داروهای استراتژیک در کشور نایاب می‌شوند. کمبود مواد اولیه دارو در سالهای اخیر به‌خصوص بعد از افزایش تدریجی قیمت ارز، به مشکل اصلی تولیدکنندگان دارو تبدیل شده است. بسیاری از شرکت‌های داروسازی می‌گویند که نوسان نرخ ارز و تخصیص‌نیافتن به‌موقع یارانهٔ دارو وضعیت تولید را برای آن‌ها بغرنج کرده است.
علاوه بر این، در سالهای اخیر مکرراً اخباری دربارهٔ تهدید به تعطیلی برخی واحدهای تولید دارو مطرح شده که نشان می‌دهد اوضاع تولید دارو در کشور بحرانی است.
شهروندان متقاضی دارو می‌گویند برخی داروها اصلاً پیدا نمی‌شود، برخی هم اگر هم باشد، در بازار آزاد با قیمت‌های بالا در دسترس است.
همزمان، گزارش‌ها نشان می‌دهد که طرح دارویار نیز که از سال گذشته توسط وزارت بهداشت با هدف نظم‌بخشیدن به چرخهٔ تولید و پخش دارو اجرا شده است، کمک چندانی به رفع نیاز مردم نکرده و به‌خصوص بیماران خاص با مشکلات بیشتری روبه‌رو هستند.
نوسان نرخ ارز در سالهای اخیر مشکلات بسیاری برای بیماران خاص ایجاد کرده است. آن‌ها از یک طرف با کمبود دارو روبه‌رو هستند و از طرف دیگر نوسان نرخ ارز قیمت داروها را متغیر می‌کند.
یارانه‌ای که به موقع نمی‌رسد
در بودجه سال ۱۴۰۲ دولت ۶۹ همت (هزار میلیارد تومان) برای یارانهٔ دارو در نظر گرفته است. منابع این رقم قرار است از طریق تبصرهٔ ۱۴ بودجه و فروش نفت و فرآورده‌های نفتی تأمین شود.
با وجود اعتراض‌هایی که نسبت به تعیین این میزان یارانه در جریان تصویب قانون بودجهٔ امسال صورت گرفت، اما مجلس این رقم را مصوب کرد.
مجلس تصمیم گرفت کاهش ۵.۵ هزار میلیارد تومانی یارانهٔ دارو نسبت به سال قبل را با مصوبه‌ای جبران کند که حقوق گمرکی واردات دارو را یک درصد کم می‌کند. همزمان هشدارهایی دربارهٔ واردات کالاهای دیگر تحت عنوان دارو با استفاده از این امتیاز مطرح شد که از تجربهٔ سالهای گذشته در این مورد خبر می‌داد.
حالا، در آستانهٔ ورود به سه‌ماههٔ دوم سال، گزارش‌ها بیانگر آن است که دولت از ابتدای امسال یارانه‌ای برای دارو پرداخت نکرده و به همین دلیل هم داروهای استراتژیک در بازار نایاب شده است.
میزان یارانهٔ دارو سال گذشته ۷۳ همت (هزار میلیارد تومان) بود. وزارت بهداشت امسال رقم ۱۰۵ همت (هزار میلیارد تومان) را اعلام نیاز کرده بود، با این حال دولت و مجلس در نهایت ۶۹ همت را مصوب کردند.
این رقم، بنا به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، کسری ۳۵ هزار میلیارد تومانی دارد و با توجه به نوسان نرخ ارز می‌تواند باعث بروز مشکلات مضاعف برای تولیدکنندگان دارو از یک سو و شهروندان و بیماران از سوی دیگر شود.
گسترش دامنهٔ فعالیت مافیای دارو
دارو هست، اما با قیمت‌های بالاتر. این روایت موجز و مکرر بیمارانی است که میان داروخانه‌ها سرگردان‌اند تا داروی خود را با قیمت کمتری دریافت کنند.
بیماران خاص اما شرایط بغرنج‌تری دارند. اگر شانس بیاورند و داروی خود را پیدا کنند، قیمت امروز با فردا فرق می‌کند. دلال‌ها به‌جز بهانه کردن نوسان نرخ ارز، ریسک تأمین دارو را هم از دلایل افزایش قیمت دارو عنوان می‌کنند.
صرف‌نظر از خطرات تأمین داروهای خاص و کمیاب به شیوه‌های غیرمعمول و سلامت و شرایط واردات و نگهداری، مافیای دارو عنوانی است که در یک دههٔ اخیر در صنعت داروسازی ایران جای خود را باز کرده است.
در سالهای اخیر به‌دنبال دخالت دولت در قیمت‌گذاری دارو و تخصیص‌ندادن به‌موقع ارز برای واردات، دامنهٔ فعالیت مافیای دارو گسترش یافته است.
تولیدکنندگان دارو می‌گویند پایین‌آمدن حاشیهٔ سود داروسازی‌ها و کاهش توان تولید آن‌ها شرایط را برای قدرت‌گرفتن مافیای دارو مهیاتر کرده و به همین دلیل است که دارو هست، اما گران است و در دسترس همگان نیست.
همهٔ این‌ها در حالی است که ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، اردیبهشت پارسال پس از متوقف‌کردن ارز ۴۲۲۰ تومانی و اختصاص ارز ترجیحی برای واردات دارو گفته بود شهروندان همان قیمت قبلی را پرداخت خواهند کرد و مردم «نه گرانی نان، نه دارو و نه بنزین را تجربه نخواهند کرد».
