شرکت فناوری «پروتون» که ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی از جمله وی‌پی‌ان است می‌گوید همزمان با اوج‌گیری اعتراض‌ها در پی جان باختن مهسا امینی، شاهد افزایش «شش هزار درصدی» کاربرانش در ایران بوده‌است.
این شرکت مستقر در سوئیس روز چهارشنبه چهارم مرداد گزارش داد که در اکتبر ۲۰۲۲ (حد فاصل ۹ مهر تا ۹ آبان ۱۴۰۱)، کاربرانی که در ایران برای استفاده از وی‌پی‌ان پروتون اقدام به ثبت‌نام کرده بودند با افزایش «شش هزار درصدی» روبه‌رو شد.
این بازۀ زمانی مصادف است با اوج‌گیری اعتراضات مردمی کم‌سابقه در کشور که با جان باختن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد رقم خورد و حکومت به عنوان یکی از ابزار سرکوب معترضان، اقدام به تشدید فیلترینگ و محدودسازی دسترسی کاربران داخل به اینترنت کرد.
شرکت پروتون همچنین از راه‌اندازی سازوکاری جدید برای برآورد شمار متقاضیان «شبکه خصوصی مجازی» (وی‌پی‌ان) در کشورهایی مانند ایران و روسیه خبر داده و گفته که هدفش از ایجاد این سامانۀ نظارتی، ارزیابی شدت سانسور و سنجش وضعیت دموکراسی در چنین کشورهایی است.
به گفته پروتون، این سامانۀ ناظر جدید با ثبت رشد ناگهانی کاربرانی که به استفاده از وی‌پی‌ان این شرکت روی می‌آورند برای سنجش سانسور آنلاین و میزان تلاش‌ها برای دور زدن محدودیت‌های مشابه در نقاط مختلف دنیا استفاده می‌کند.
وی‌پی‌ان (شبکه خصوصی مجازی) به کاربران امکان می‌دهد از طریقی امن و رمزگذاری شده به یک سرور متصل شوند. کاربران با استفاده از این ابزار می‌توانند هویت خود را پنهان کرده و متناسب با موقعیت جغرافیایی سرور تا حدی محدودیت برای دسترسی به شبکه اینترنت را دور بزنند.
شرکت پروتون که در سوئیس مستقر است، ابزار وی‌پی‌ان ساده را به صورت رایگان در اختیار عموم قرار می‌دهد.
بنابر اعلام این شرکت، در روزهای پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین هم که دولت روسیه دسترسی کاربران به وب‌سایت‌های خبری مستقل را مسدود کرد، ثبت‌نام کاربران داخل روسیه برای استفاده از وی‌پی‌ان پروتون با افزایش ۹ هزار درصدی مواجه شد.
به گفته شرکت «پروتون» در پی قطع دسترسی به شبکه اجتماعی توئیتر توسط دولت ترکیه در روزهای پس از وقوع زمین‌لرزه مرگبار و ویرانگر در اواسط بهمن پارسال نيز استفاده از وی‌پی‌ان در این کشور ۱۵ هزار درصد افزایش یافت.
این شرکت افزود که قبل از خبرساز شدن این رویدادها از وقوع آن‌ها مطلع شده است و هشدار داد که بسیاری از دولت‌های جهان بیش از گذشته اینترنت را قطع و یا دسترسی کاربران به آن را محدود می‌کنند.
اندی ین، مدیرعامل شرکت پروتون، به خبرگزاری فرانسه گفت: «سانسور اینترنت با سرعت نگران‌کننده‌ای رو به افزایش است.»
پژوهش شرکت پروتون نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲ دولت‌های ۳۵ کشور جهان در مقاطع گوناگون دسترسی به شبکه اینترنت را مسدود کرده‌اند و قطع اینترنت روی‌هم‌رفته در سال گذشته به بیش از ۱۸۷ مورد رسید که بالاترین رکورد در یک سال میلادی است.
این شرکت افزوده که قطع اینترنت و افزایش سانسور همزمان با رویدادهایی نظیر اعتراضات مردمی، جنگ و درگیری‌های مسلحانه، انتخابات و ناآرامی‌های سیاسی روی داده و هدف آن «محروم کردن مردم از دسترسی به اطلاعات و اخبار» بوده است.
به گفته مدیرعامل پروتون، «آزادی شبکه اینترنت به شدت در معرض حمله قرار گرفته و هیچ‌گاه تا این حد شکننده و آسیب‌پذیر نبوده است».
او با اشاره به این‌که حتی کشورهای دموکراتیک هم «قوانین خود را زیر پا می گذارند» تصریح کرد «آمریکا و بریتانیا» نیز از جمله دولت‌هایی هستند که آزادی در شبکه اینترنت را محدوده کرده‌اند.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نیز به‌تازگی در پی اعتراضات گسترده در این کشور گفت که سانسور اینترنت می‌تواند یک «روش سیاسی مشروع» باشد. اگرچه این اظهاراتش با انتقادهای شدید و واکنش‌های منفی گسترده همراه شد.
