پس از ماه‌ها مذاکره تهران و واشینگتن پشت درهای بسته، چهار شهروند آمریکایی که به اتهام همکاری با دولت متخاصم یا جاسوسی، در ایران زندانی شده بودند، از زندان اوین به هتلی نامشخص منتقل شدند.
آن طور که جرد گنسر، وکیل خانواده نمازی، روز پنجشنبه ۱۹ مرداد در بیانیه خود اعلام کرده، سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز به همراه یک زندانی آمریکایی دیگر از زندان اوین به یک هتل نامشخص منتقل شده‌اند.
آقای گنسر می‌گوید به نظر می‌آید که پنجمین شهروند آمریکا پیش از این افراد در «حبس خانگی» قرار گرفته است.
وکیل خانواده نمازی اضافه کرده که «اگرچه امیدوارم این اولین قدم برای آزادی نهایی آنها باشد، اما در بهترین حالت، تنها یک اقدام اولیه است و نه چیزی بیشتر».
او به نام نفر چهارم و پنجم اشاره نکرد.
روزنامه «نیویورک‌تایمز» در این زمینه در گزارشی نوشت که زندانی چهارم یک دانشمند و نفر پنجم یک بازرگان است.
اقدامی «دلگرم‌کننده»
یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید این خبر را تایید کرده است.
آدرین واتسون گفت: «هرچند این اقدامی دلگرم‌کننده است، اما این شهروندان ایالات متحده... در قدم اول هرگز نباید بازداشت می‌شدند».
او افزود: «البته، ما تا زمانی که آنها به خانه خود در ایالات متحده بازنگشته‌اند از پا نخواهیم نشست».
متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، نیز از انتقال پنج شهروند دوتابعیتی از زندان به حبس خانگی ابراز خرسندی کرد و گفت ایالات متحده با خانواده این افراد در تماس است و به نظارت دقیق رفاه و سلامتی آنها ادامه می‌دهد.
او با استقبال از انتقال این افراد از زندان به حبس خانگی، تصریح کرد آنها اصولا نبایستی بازداشت می‌شدند.
آقای میلر گفت ما به تلاش مجدانه تا رسیدن این افراد نزد عزیزان‌شان ادامه خواهیم داد و «باید به آنها اجازه داده شود که ایران را ترک کنند و در اسرع وقت به عزیزان خود بپیوندند.»
خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داد که دفتر نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل خبر توافق برای انتقال پنج زندانی آمریکایی به حبس خانگی را تایید و اعلام کرد که آزادی زندانیان «بیانگر یک گام ابتکاری مهمی در راستای اجرای این توافق است».
این دفتر تایید کرده که بر اساس این توافق، شش تا هفت میلیارد دلار از از پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی آزاد خواهد شد.
به گفته آن، این پول قرار است به قطر منتقل شود و در صورتی که توافق نهایی شود، به ایران انتقال خواهد یافت.
«رفع دسترسی ایران» به پول‌های بلوکه‌شده در کره جنوبی
در همین حال، خبرگزاری رویترز بعدازظهر پنجشنبه به نقل از یک منبع آمریکایی نزدیک به مذاکرات خبر داد که زندانیان آمریکایی پس از آن اجازه خواهند یافت خاک ایران را ترک کنند که «شش میلیارد دلار» از پول مسدودشده ایران در کره جنوبی آزاد شود.
این منبع افزود که احتمالا چند هفته طول خواهد کشید تا این زندانیان خاک ایران را ترک کنند، شاید در ماه سپتامبر.
او که نامش فاش نشده، اظهار داشت: «موضوعات فنی محدودی در مورد انتقال این پول به یک کشور حاشیه خلیج فارس بین طرفین در حال مذاکره است».
به گفته این منبع، احتمالا ترتیبات به این صورت خواهد بود که پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی به حساب‌های با دسترسی محدود منتقل خواهد شد.
شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان می‌گوید بر اساس توافق صورت گرفته، پول‌های آزادشده قرار است صرف واردات کالاهای «غیرتحریمی» نظیر غذا و دارو شود.
منبع نزدیک به مذاکرات تصریح کرده که ایران قرار نیست منابع مالی جدیدی دریافت کند، و پول‌های بلوکه‌شده در کره جنوبی صرف امور بشردوستانه و تجارت غیرتحریمی خواهد شد.
او تصریح کرد که چند ایرانی زندانی در آمریکا نیز بر اساس توافق دو کشور در زمینه تبادل زندانیان آزاد خواهند شد.
برخی منابع، بعدازظهر پنجشنبه ۱۹ مرداد در گفتگو رادیوفردا از احتمال انتقال این زندانیان از اوین به مکانی دیگر خبر داده بودند، با این حدس و گمان که قرار است آزاد شوند.
آمریکا پیشتر با نام بردن از عماد شرقی، مراد طاهباز، و سیامک نمازی از جمهوری اسلامی خواسته بود که این شهروندان ایرانی-آمریکایی را آزاد کند، اما نام دو زندانی دیگر که خبر حبس‌شان در دو ماه گذشته منتشر شده بود، تاکنون اعلام نشده بود.
مراد طاهباز ۶۸ ساله، از بازداشت‌شدگان پرونده محیط‌زیستی است که تابعیت بریتانیایی و آمریکایی نیز دارد، از بهمن ماه ۱۳۹۶ در زندان بوده است. عماد شرقی، ۵۸ ساله، از مدیران شرکت سرآوا نیز به همکاری با دولت متخاصم متهم شده بود، از اردیبهشت ۹۷ در ایران گرفتار و از سال ۹۹ زندانی است. سیامک نمازی نیز از مهرماه ۱۳۹۵ در زندان به سر می‌برد.
«طرفین علاقمند به برداشتن گام‌های کوچک هستند»
در همین حال، گریگوری برو، تحلیلگر ارشد در گروه اوراسیا، به رادیو فردا گفت: «این نخستین نشانه سازنده از پیشرفت در روابط ایران و آمریکا از ماه ژوئن است که گزارش‌هایی در مورد مذاکرات غیررسمی منتشر شده بود».
او افزود: «به‌رغم افزایش تنش‌ها در خلیج فارس، این‌طور به نظر می‌رسد که طرفین علاقمندند گام‌های کوچکی را برای کاهش تنش‌ها بردارند».
آقای برو با اشاره به اینکه محدوده مهم برای ارزیابی روابط تهران و واشینگتن، «موضوع هسته‌ای» است، تاکید کرد: «ایالات متحده از ایران می‌خواهد تا زندانیانش را آزاد کند، اما آنچه که واقعا خواهان آن است اینکه ایران همکاری‌اش با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را افزایش داده و میزان غنی‌سازی را تقلیل دهد».
این تحلیلگر ارشد اوراسیا تصریح کرد: «از آنجا که این موضوعات به هم مرتبط هستند، احتمالا پیشرفت در زمینه موضوع هسته‌ای منوط به توافق بر سر آزادی زندانیان باشد، هرچند باید منتظر گزارش آژانس بمانیم تا ببینیم آیا ایران گام‌هایی که آمریکا خواهان آن است را برداشته یا نه».
مذاکرات بر سر آزادی زندانیان
وزارت خارجه جمهوری اسلامی سه‌شنبه هفته جاری رسماً خبر داده بود که حسین امیرعبداللهیان با همتای عمانی خود در مورد «برخی موضوعات مورد اهتمام مشترک در عرصه دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی مشورت و تبادل نظر کردند».
هفته گذشته هم علی باقری، معاون سیاسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، در سفر به عمان با شیخ خلیفه بن علی الحارثی، معاون سیاسی وزارت خارجه این کشور، دیدار و گفت‌وگو کرد.
عمان چند ماه پیش میزبان اولین تعامل غیرمستقیم ایران و آمریکا بود و در آن زمان، وب‌سایت اکسیوس نهم ژوئن (۱۹ خرداد) به نقل از سه منبع مطلع نوشت که مقامات ایران و آمریکا ماه گذشته میلادی در عمان مذاکراتی غیرمستقیم داشتند و عمانی‌ها پیام‌هایی را بین اتاق‌های جداگانه ایران و آمریکا منتقل می‌کردند.
طبق این گزارش، برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده شورای امنیت ملی کاخ سفید در امور خاورمیانه و شمال آفریقا، مذاکرات غیرمستقیم با علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، داشته است.
چند روز بعد وزیر خارجه عمان به وب‌سایت المانیتور گفته بود که ایران و آمریکا به نهایی کردن توافقی برای آزادی زندانیان دوتابعیتی آمریکایی در ایران نزدیک شده‌اند.
با این حال دولت جو بایدن در ماه‌های گذشته از هرگونه اظهار نظر و ارائه اطلاعات از جزئیات مذاکره در این زمینه با هدف «تضمین آزادی» این شهروندان خود پرهیز کرده بود.
در همین زمینه یکی از سخنگویان وزارت خارجه آمریکا ۳۰ تیرماه در پاسخ به رادیوفردا، با اشاره به اینکه چهار شهروند آمریکایی «به ناحق» توسط جمهوری اسلامی بازداشت شده‌اند، اعلام کرد که حتی «تعداد شهروندان آمریکایی بازداشت‌شده» در ایران برای اینکه روند آزادی آنها به خطر نیفتد، منتشر نمی‌شود.
دو هفته بعد یعنی روز ۱۶ مرداد، روزنامه خراسان از بازداشت یک زن ایرانی-آمریکایی در ایران طی هفته‌های اخیر خبر داد و نوشت که دلیل به بن‌بست رسیدن مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا دربارهٔ تبادل زندانیان، موضوع آزادی اوست.
دولت ایران از مدت‌ها پیش آمادگی خود را برای اجرای توافق «تبادل زندانی» که در آن شهروندان زندانی دوتابعیتی به آمریکا بازگردانده شوند، اعلام کرده، اما برای اجرای آن شروطی تعیین کرده بود که به گفته مقامات آمریکایی مانع از نهایی شدن تفاهم می‌شد.
تحلیلگران پیشتر چنین ابراز عقیده کرده بودند که دولت بایدن بعید است بدون اطمینان از آزادی زندانیان دوتابعیتی در ایران دوباره به توافق هسته‌ای موسوم به برجام وارد شود.
هرچند جمهوری اسلامی ادعا می‌کند که تمامی این افراد توسط مراجع قضایی به جرایم گوناگون از جمله «جاسوسی و همکاری با کشورهای دشمن» محکوم شده‌اند، ولی کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل و دولت آمریکا می‌گویند این اتهامات ساختگی است و این افراد در دادگاه‌های ناعادلانه و بدون رعایت موازین بین‌المللی دادرسی محاکمه شده‌اند.
