آمارهای رسمی جمهوری اسلامی نشان می‌دهد طی چند سال گذشته بازرگانی خارجی کشور نامتوازن شده است، به‌طوری که واردات کشور از صادرات غیرنفتی پیشی گرفته است.
در همین زمینه روزنامهٔ فایننشال تایمز روز یکشنبه ۱۹ شهریور گزارش داد که در پی کاهش محدودیت ثبت شرکت‌های ایرانی در کشور امارات و آسان‌گیری صدور ویزا، تجارت دوجانبهٔ دو کشور به‌شدت رشد کرده و از ۱۱ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۰ به ۲۴ میلیارد دلار در سال گذشتهٔ خورشیدی رسیده است.
نکته این‌جاست که براساس آمارهای اتاق بازرگانی، این رشد صرفاً به‌خاطر اوج‌گیری واردات ایران از امارات است، به‌طوری که در سال گذشته صادرات امارات به ایران ۱۸.۴ میلیارد دلار و واردات این کشور از ایران تنها ۵.۷ میلیارد دلار بوده است.
آمارهای گمرکی ایران نیز نشان می‌دهد در پنج ماه ابتدایی امسال، ایران ۲.۳ میلیارد دلار صادرات به امارات داشته و ۷.۳ میلیارد دلار نیز واردات از این کشور انجام شده است.
بدین ترتیب، تراز تجاری کشور به‌شدت به نفع امارات بوده، درحالی‌که قبل از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی، تراز تجارت دو کشور متوازن شده بود.
ناتوانی ایران در احیای حجم صادرات به امارات، به‌رغم بهبود فضای سیاسی در سال ۱۳۹۹ و آسان‌گیری دولت جو بایدن به ایران در دور زدن تحریم‌ها نشان می‌دهد هنوز تجار ایرانی با موانع زیادی برای رشد صادرات به امارات مواجه‌اند.
ایران و امارات از سال گذشته آغاز به عادی‌سازی روابط کردند و فروردین امسال، بعد از هشت سال قطع روابط دوجانبه، سفرای جدید دو کشور معرفی و سفارت‌خانه‌ها فعال شدند.
علت وضعیت کنونی می‌تواند به قرار گرفتن ایران در لیست سیاه گروه ویژهٔ اقدام مالی پول‌شویی، اف‌ای‌تی‌اف، مربوط باشد، به‌طوری که طی چند سال گذشته تجارت خارجی ایران با اغلب شرکای اصلی تجارت خارجی، از چین تا هند و ترکیه و اتحادیه اروپا، به زیان ایران شده و در مجموع کل تراز تجارت غیرنفتی کشور منفی شده است.
آمارهای گمرکی پنج‌ماههٔ ابتدایی امسال نشان می‌دهد صادرات غیرنفتی کشور نزدیک پنج میلیارد دلار کمتر از واردات کشور بوده است، درحالی‌که در دوران برجام، تجارت خارجی غیرنفتی ایران متعادل شده بود و صادرات و واردات کشور تقریباً به یک میزان بود.
آمارهای گمرکی چین، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران، نشان می‌دهد که واردات غیرنفتی این کشور از ایران در هفت ماه ابتدایی امسال نسبت به دور مشابه پارسال ۴۳ درصد افت کرده و به ۲.۵ میلیارد دلار سقوط کرده؛ درحالی‌که صادرات چین به ایران با رشد ۱۷ درصدی به شش میلیارد دلار اوج گرفته است.
در مورد هند، که زمانی سومین واردکنندهٔ بزرگ نفت ایران و از کشورهای عمدهٔ صادرکنندهٔ کالا به ایران بود، نیز وضعیت مشابهی حاکم است. آمارهای وزارت اقتصاد هند نشان می‌دهد در نیمهٔ ابتدایی سال جاری میلادی صادراتش به ایران حدود ۴۲۰ میلیون دلار و وارداتش از ایران ۲۷۶ میلیون دلار بوده است.
در مورد ترکیه، آخرین گزارش مرکز آمار این کشور نشان می‌دهد در هفت ماه ابتدایی سال جاری میلادی ۱.۳۶ میلیارد دلار واردات و ۱.۶۶ میلیارد دلار صادرات به ایران داشته است.
تنها به هم خوردن توازن در تجارت خارجی نیست که بازرگانی خارجی ایران را تهدید می‌کند، بلکه وابستگی بخش عظیمی از واردات و صادرات به چند کشور انگشت‌شمار نیز امنیت تجارت خارجی ایران را در مخاطره قرار می‌دهد.
برای نمونه، آمارهای گمرکی پنج ماه ابتدایی سال ۱۴۰۲ ایران نشان می‌دهد طی این دوره صادرات غیرنفتی کشور ۱۹.۳ بوده که ۱۴.۵ میلیارد دلار آن، معادل ۷۵ درصد، فقط راهی پنج کشور چین، عراق، امارات، ترکیه و هند شده و واردات کشور نیز ۲۴.۲ میلیارد دلار بوده که ۱۸.۶ میلیارد دلار آن، معادل ۷۷ درصد، فقط از پنج کشور امارات، چین، ترکیه، آلمان و هند تأمین شده است.
