همزمان با ورود اولین گروه از ساکنان ارمنی منطقه قره‌باغ کوهستانی به ارمنستان، نخست‌وزیر ارمنستان از مسکو، به عنوان «متحدی» که از پشتیبانی ارمنستان سر باز زده، انتقاد کرد و رئیس‌جمهور فرانسه نیز گفت که روسیه در ایجاد این وضعیت «شریک جرم» جمهوری آذربایجان است.
تاس، خبرگزاری دولتی روسیه، به نقل از یک بیانیه دولت ارمنستان گزارش داد که از صبح روز یکشنبه تا ساعت پنج بامداد روز دوشنبه سوم مهر بیش از ۲۹۰۰ نفر از ارامنه قره‌باغ کوهستانی شهر و روستاهای خود را ترک کرده و وارد ارمنستان شدند.
این موج اخیر پناهجویی پس از محاصره ده ماهه قره‌باغ از سوی جمهوری آذربایجان و انجام یک سری حملات ضربتی در هفته گذشته صورت گرفت که در نتیجه آن نیروهای مسلح قره‌باغ پذیرفتند خلع سلاح شوند.
در ماه دسامبر گذشته، ده ماه پیش، جمهوری آذربایجان تنها جاده‌ای که قره‌باغ را به ارمنستان متصل می‌کند، مسدود کرد و دلیل آن را «استفاده دولت ارمنستان از این جاده برای استخراج مواد معدنی و ارسال سلاح به نیروهای جدایی‌طلب» عنوان کرد.
وزارت کشور جمهوری آذربایجان روز یکشنبه اعلام کرد که نیروهای ارمنی خلع سلاح شده اجازه دارند منطقه را ترک کرده و به ارمنستان بروند.
قره‌باغ کوهستانی جمعیتی بالغ بر ۱۲۰ هزار ارمنی را در خود جای داده که علی‌رغم وعده باکو درباره بهبود یافتن شرایط این منطقه، ساکنان آن از آزار و اذیت احتمالی دولت جمهوری آذربایجان و خطر «پاکسازی قومی» نگرانند.
دیوید بابایان، مشاور رئیس ارامنه قره‌باغ روز یکشنبه به رویترز گفت که ۱۲۰ هزار ارمنی این منطقه عازم ارمنستان خواهند شد.
رویترز نوشت که اگر همه این ارمنی‌ها از گذرگاه لاچین به ارمنستان بروند، این کشور کوچک قفقاز جنوبی ممکن است با یک بحران انسانی و سیاسی مواجه شود.
همزمان با فرار ارمنی‌ها از قره‌باغ، نخست‌وزیر ارمنستان روسیه را به ناتوانی در تضمین امنیت ارمنستان متهم کرد.
نیکول پاشینیان روز یکشنبه در یک سخنرانی خطاب به مردم ارمنستان گفت: «اگر شرایط مناسب برای زندگی ارامنه قره‌باغ کوهستانی در خانه‌های خود ایجاد نشود و سازوکارهای حفاظتی موثری در برابر پاکسازی قومی وجود نداشته باشد، این احتمال افزایش می‌یابد که ارامنه قره‌باغ تبعید از سرزمین خود را تنها راه نجات جان و هویت خود ببینند.»
او افزود: «مسئولیت چنین اتفاقی به طور کامل برعهده آذربایجان است که سیاست پاکسازی قومی را در پیش گرفته و بر عهده نیروهای حافظ صلح روسیه در قره‌باغ خواهد بود.»
نخست‌وزیر ارمنستان تاکید کرد که همکاری راهبردی ارمنستان و روسیه «برای تضمین امنیت خارجی ارمنستان کافی نیست».
آقای پاشینیان گفت که دولت او «با شرکای بین‌المللی برای تشکیل سازوکارهای بین‌المللی برای تضمین حقوق و امنیت ارامنه قره‌باغ همکاری می‌کند، اما اگر این تلاش‌ها نتایج مشخصی به همراه نداشته باشد، دولت با تمام دقت از خواهران و برادر قره‌باغ ما در جمهوری ارمنستان استقبال خواهد کرد.»
بسیاری از ارامنه قره‌باغ، روسیه را که قرار بود ضامن توافق صلح سال ۲۰۲۰ پس از ۴۴ روز جنگ میان ارمنستان و آذربایجان باشد، مقصر شکست اخیر قره‌باغ در مقابل آذربایجان می‌دانند.
ارمنستان به‌طور سنتی متحد مسکو بوده اما پس از آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، مقامات کرملین در مورد پشتیبانی از ارمنستان اعلام ناتوانی کردند.
در ایروان نیز حوادث اخیر موجی از اعتراضات چند روزه را علیه دولت پاشینیان برانگیخته و معترضان او را به ناتوانی در این زمینه متهم کرده‌اند.
با وجود این شرایط، قرار است که ماه آینده رهبران ارمنستان و جمهوری آذربایجان در اسپانیا با یکدیگر دیدار کنند.
همزمان در پاریس، رئیس‌جمهور فرانسه نسبت به یک حمله نظامی احتمالی آذربایجان علیه ارمنستان ابراز نگرانی و تاکید کرد که باکو مرز مشترک و «تمامیت ارضی» ارمنستان را «تهدید» می‌کند.
امانوئل مکرون که شامگاه یکشنبه با دو شبکه تلویزیونی فرانسه گفت‌وگو می‌کرد، گفت: «فرانسه در مورد تمامیت ارضی ارمنستان بسیار هوشیار است زیرا این چیزی است که در خطر است.»
او پس از پیروزی برق‌آسای باکو در برابر جدایی‌طلبان قره‌باغ کوهستانی گفت: «امروز ما روسیه‌ای داریم که شریک جرم آذربایجان شده است، ترکیه‌ای که همیشه از این تلاش‌ها حمایت می‌کند و قدرتی مهارناپذیر [باکو] که مرزهای ارمنستان را تهدید می‌کند.»
انتقاد مکرون از ترکیه در حالی است که چند رسانه ترکیه روز یکشنبه گزارش دادند که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور روز دوشنبه در منطقه نخجوان، بخشی از جمهوری آذربایجان واقع میان مرزهای ارمنستان، ایران و ترکیه با الهام علی‌اف همتای آذربایجانی خود دیدار خواهد کرد.
اردوغان و علی‌اف در ماه ژوئن اعلام کرده بودند که می‌خواهند تلاش‌های خود را برای باز کردن یک گذرگاه زمینی و جنجالی - معروف به دالان زنگزور - افزایش دهند که ترکیه را از طریق منطقه نخجوان و ارمنستان به خاک اصلی آذربایجان متصل می‌کند.
رئیس‌جمهور ترکیه در هفته اخیر بارها «حمایت» خود را از ارتش باکو که پیشتر نیز در سال ۲۰۲۰ بخش‌های زیادی از قره‌باغ کوهستانی را در پایان یک جنگ خشونت‌آمیز بازپس گرفت، ابراز کرده است.
خبرگزاری فرانسه به نقل از برخی از کارشناسان نوشت که باکو اکنون ممکن است به دنبال راه‌اندازی یک عملیات در جنوب ارمنستان به منظور ایجاد راه زمینی میان خاک اصلی خود و منطقه نخجوان باشد.
