جنگ، درگیری، تغییرات اقلیمی، شرایط اقتصادی، آزار و اذیت‌های عقیدتی، یا تعقیب سیاسی.
دلایل اصلی بی‌شمارند، اما ده‌ها میلیون نفری که در موج مهاجرت بین‌المللی سرازیر شدند، همگی در یک چیز اشتراک دارند؛ آنها خانه‌های خود را با اکراه، و در جستجوی امنیت یا رفاه برای خود و خانواده‌شان ترک کرده‌اند.
بیش از ۳۰۰ میلیون نفر توسط سازمان ملل متحد به عنوان مهاجر بین‌المللی طبقه‌بندی شده‌اند، و از هر هشت مهاجر در سراسر جهان، یک نفر کودک است. این گروه که حدود ۳.۶ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد، در جستجوی امید هستند.
جستجوی امید در سرزمین‌های دیگر، چه از سر اختیار باشد (مهاجرت)، و چه از سر اجبار (پناهجویی)، تجربیاتی را بر سر راه مهاجر یا پناهجو می‌گذارد که منحصربه‌فرد یا پیش‌بینی ناپذیرند.
۱۸ دسامبر، ۲۷ آذر، را که در تقویم سازمان ملل از آن به عنوان روز جهانی مهاجرت یاد می‌شود، با مروری بر تجربیات پناهجویان و مهاجران، به‌ویژه شهروندان ایرانی ورق می‌زنیم.
از ایران تا اروپا؛ پناهجویی در چهار فصل
پنج سال پیش، پس از لغو روادید صربستان برای شهروندان ایرانی، شماری از ایرانیان با هدف عبور و پناهنده شدن به یکی از کشورهای اروپایی به صربستان سفر کرده‌اند. اما بسیاری از آنها با شرایطی سخت دست و پنجه نرم کردند که برای آنها پیش‌بینی ناپذیر بود. مستند «بلیت یک‌طرفه» از بامداد اسماعیلی، به وضعیت پناهجویان ایرانی در صربستان پرداخته است.
صربستان اما تنها امید برای پناهجویان ایرانی نبود. بسیاری از آنها به امید تغییر در وضعیت زندگی خود، با تحمل سختی‌های بسیار خود را به یونان رساندند، و در آنجا با وضعیتی نامناسب روبه‌رو شدند. «باتلاق آخرنون» مستند دیگری از بامداد اسماعیلی است که وضعیت پناهجویان ایرانی در یونان را بررسی کرده است.
پناهجویان ایرانی در مسیر به دست گرفتن سرنوشت خود چه تجربیاتی را از سر می‌گذرانند. آنها چقدر از تجربه مهاجرت خود راضی هستند و خوشبختی را در چه جستجو می‌کنند؟ بامداد اسماعیلی در مستند «طعم تلخ خوشبختی» پای صحبت پناهجویان ایران در اروپا نشسته است.
«صبر، سختی، تلاش»؛ سه کلمه‌ای است که داستان مهاجران و پناهجویان ایرانی را که به دنبال کسب پناهندگی در کشورهای اروپایی بوده‌اند، روایت می‌کند. اینها را در «پناهندگی در سه کلمه»، مستند دیگری از بامداد اسماعیلی ببینید.
مدال‌آورانی که پناهنده شدند
بامداد اسماعیلی و مهدی رستم‌پور در مستند تلویزیونی «فرار مدال‌ها»، در گفت‌وگو با چهار مدال‌اور ایرانی، سلمان آب‌باریکی قهرمان پرتاب وزنه معلولان، دینا پوریونس قهرمان تکواندو، یاسمین فراهانی اولیا قهرمان شنای موزون، و سعید فضل اولا قهرمان قایقرانی، وضعیت ورزشکاران پناهجوی ایرانی را بررسی کرده‌اند.
معترضانی در جستجوی درمان
رادیوفردا و رادیوی اروپای آزاد تابستان امسال با دو معترض ایرانی که در جریان اعتراضات سال گذشته بینایی یکی از چشمان‌شان را از دست داده‌اند، در آلمان گفت‌وگو کردند. این افراد بعد از اینکه امکان ادامه درمان در ایران را نداشتند، از کشور خارج شدند و به آلمان آمدند. شهریار صیامی گزارش می‌دهد.
چشم‌ها شاهدان حقیقی یک رویداد‌ند؛ چه آنها که قربانی شدند و چه آنها که قربانیان حکومت را دیدند و می بینند «شهادت می‌دهند» که شلیک‌ها «عمدی»، «هدفمند» و «سیستماتیک» بود. وحید پوراستاد در مستند تصویری «چشم‌ها شهادت می‌دهند» داستان زانیار تندرو و دیگر قربانیان چشم در اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» را به تصویر کشید. معترضانی که برای درمان ناچار از ترک کشور شدند.
تجربه رفتار دوگانه
بعد از سقوط حکومت افغانستان توسط گروه طالبان در مرداد ۱۴۰۰ و تصرف کابل توسط طالبان، بیش از ۱۵۰۰ شهروند این کشور از طریق هوایی به لهستان منتقل شدند.
بسیاری از این شهروندان می‌گویند از طرف دولت هیچ کمکی دریافت نمی‌کنند و با سختی‌های معیشتی روبه‌رو شده‌اند. لهستان می‌گوید از زمان حمله روسیه به اوکراین حدود یک میلیون و ششصد هزار پناهجوی اوکراینی در این کشور پذیرفته شده‌اند و دولت رسیدگی به آنها را در اولویت قرار داده است.
سه دهه درگیری؛ سه دهه آوارگی
از زمان فروپاشی شوروی، ارمنستان و آذربایجان بر سر کنترل منطقه قره‌باغ کوهستانی بارها با یکدیگر درگیر شدند و شمار زیادی از غیرنظامیان تحت تأثیر این درگیری‌ها از خانه و کاشانه خود آواره شدند.
آنی بالایان تابستان گذشته را در کنار یک خانواده ارمنی‌تبار در قره‌باغ کوهستانی گذراند تا مصائب زندگی آنها را در محاصره نیروهای آذربایجان در قالب یک فیلم مستند ثبت کند. اما درست زمانی که فیلم‌برداری به اتمام رسید، ارتش آذربایجان در یک حمله غافلگیرانه به قره‌باغ کوهستانی یورش برد و این منطقه جدا شده را تصرف کرد و او که خانواده‌اش نیز در این منطقه زندگی می‌کردند برای یافتن عزیزان خود تبدیل به راوی داستان شد.
