یک مقام ارشد ارتش سودان به خبرگزاری رویترز می‌گوید که پس از حدود یک سال از شروع جنگ داخلی در این کشور پهپادهای رزمی ایرانی در تغییر تعادل قوا به نفع نیروهای ارتش سودان نقش مهمی ایفا کرده، پیشروی نیروهای رقیب را متوقف و به نیروهای ارتش کمک کرده بخشی از مناطق اطراف پایتخت را بازپس بگیرند.
شش منبع از مقامات ایرانی و منطقه‌ای و دیپلمات‌ها نیز که نخواستند نامشان قید شود به این خبرگزاری گفتند که ارتش سودان طی چند ماه اخیر پهپادهای رزمی ایرانی دریافت کرده است.
بیش از ده نفر از ساکنان پایتخت نیز گفتند که در ماه‌های اول جنگ، ارتش سودان علاوه بر جت‌های جنگنده و توپخانه، از تعداد اندکی پهپادهای قدیمی برای حمله به مواضع «نیروهای پشتیبانی سریع» استفاده می‌کرد و این تسلیحات در بیرون راندن شبه‌نظامیان رقیب از مواضع آنها درمحله‌های پرجمعیت شهر خارطوم و نقاط دیگر موفقیت چندانی نداشت.
به گفته پنج شاهد عینی ساکن منطقه، ارتش سودان از ماه ژانویه، حدود ۹ ماه پس از شروع جنگ، استفاده از پهپادهای موثرتر را که از پایگاه هوایی وادی سیدنا واقع در شمال خارطوم هدایت می شدند، آغاز کرد.
آنها می‌گویند به نظر می‌رسد که پهپادهای جدید تحرک شبه نظامیان «نیروهای پشتیبانی سریع» را رصد می‌کنند، مواضع آنها را هدف می‌گیرند و خیلی هدفمند به توپخانه این نیرو که در ام درمان، یکی از سه شهر واقع در سواحل رود نیل که بخشی از خارطوم است، حمله می‌کنند.
محمد عثمان، یک مرد ۵۹ ساله ساکن ام درمان می‌گوید: «در هفته‌های اخیر ارتش سودان استفاده از پهپاد در عملیات نظامی را شروع کرده و این باعث شده که شبه‌نظامیان نیروهای پشتیبانی سریع از بسیاری نقاط فرار کنند و ارتش بتواند نیروهای خود را در این نقاط مستقر کند.»
ابعاد و چگونگی کاربرد پهپادهای ایرانی توسط نیروهای ارتش سودان در اطراف خارطوم تاکنون گزارش نشده است. البته خبرگزاری بلومبرگ و رسانه‌های سودانی در گذشته استفاده از پهپادهای ایرانی در جنگ داخلی سودان را گزارش داده‌اند.
یک مقام ارشد ارتش سودان دریافت مستقیم این پهپادها از ایران را تکذیب کرد و حاضر نشد در مورد نحوه تولید آنها و تعدادی که ارتش دریافت کرده است اظهارنظر کند. خبرگزاری رویترز نیز نتوانسته است به طور مستقل این جزئیات را دریابد.
این مقام نظامی گفت هر چند مناسبات دیپلماتیک بین سودان و جمهوری اسلامی ایران سال گذشته احیا شد، ولی دو کشور هنوز در عرصه نظامی همکاری نمی‌کنند.
علی صادق، وزیر خارجه موقت سودان که متحد ارتش است و سال گذشته به ایران سفر کرد، در پاسخ به سئوال رویترز می‌گوید: «سودان از ایران اسلحه دریافت نکرده است.»
بخش رسانه‌ای ارتش سودان و وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز به سئوالات رویترز پاسخ ندادند.
نیروهای پشتیبانی سریع که با ارتش سودان می جنگد اذعان کرده که در ام درمان وادار به عقب نشینی شده است. دفتر رسانه‌ای این نیرو با استناد به اطلاعاتی که جمع‌آوری کرده است، می‌گوید ارتش سودان از ایران پهپاد و سلاح‌های دیگر دریافت کرده ولی مدرکی در اثبات این ادعاها ارائه نداد.
«مرکز عملیاتی ایران» در دریای سرخ
منابع ایرانی و منطقه‌ای می‌گویند هدف جمهوری اسلامی از حمایت از نیروهای ارتش سودان تقویت مناسبات با این کشور است که موقعیت استراتژیکی دارد.
سودان در سواحل غربی دریای سرخ قرار دارد و کانون مهمی از رقابت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای در شرایط حساس و جنگی خاورمیانه است.
حوثی‌های یمن از سواحل سوی دیگر دریای سرخ به مسیرهای بین‌المللی کشتیرانی حمله می کنند.
یک دیپلمات غربی که نخواست نامش فاش شود به خبرگزاری رویترز می‌گوید: «ایران در مقابل چه می گیرد؟ آنها اکنون در ساحل آفریقایی دریای سرخ یک مرکز عملیاتی دارند.»
پیشروی‌های اخیر نیروهای ارتش سودان مهمترین دستاورد آن از زمان شروع جنگ در آوریل سال گذشته است.
جنگ بین نیروهای وفادار به ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش سودان از یک سو و نیروهای وفادار به ژنرال محمد حمدان دقلو، فرمانده نیروهای پشتیبانی سریع از سوی دیگر باعث فقر و گرسنگی میلیون‌ها نفر، بزرگترین بحران آوارگی در جهان و موج گسترده‌ای از کشتارهای قومی و تجاوزهای جنسی در ناحیه دارفور، واقع در غرب سودان شده است.
کارشناسان و گزارشگران سازمان ملل گفته‌اند که تعدادی از کشورهای آفریقایی همسایه سودان، از جمله چاد، لیبی و سودان جنوبی به نیروهای پشتیبانی سریع کمک می‌کنند.
به گفته شاهدان عینی ساکن منطقه، موفقيت ماه فوریه در ام درمان امکان پیشروی نیروهای ارتش سودان در ناحیه بحری، واقع در شمال خارطوم، را فراهم کرده و اکنون با حملات پهپادی و توپخانه تلاش می‌کند پالایشگاه مهم الجیلی را تصرف کند.
ارتش سودان می‌گوید سرباز‌گیری در مناطق تحت کنترل خود که از حدود شش ماه پیش آغاز و از ماه دسامبر تسریع شده در پیشروی‌های اخیر آن نقش مهمی ایفا کرده است.
پروازها از ایران
در دوران طولانی حکومت عمرالبشیر، رئیس جمهور سابق سودان، مناسبات این کشور با جمهوری اسلامی بسیار گسترده و مستحکم بود. ولی عمر البشیر در سال‌های آخر حکومت سی ساله خود برای جلب حمایت مالی و اقتصادی به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نزدیک شد و مناسبات با تهران را قطع کرد.
امین مزاجوب، ژنرال بازنشسته ارتش سودان، گفت این کشور در گذشته با کمک ایران اسلحه تولید می‌کرد و برای استفاده موثرتر از پهپادهایی که در اختیار داشت آنها را بازسازی کرده است. ولی او در مورد پهپادهای جدیدی که در نبردهای اخیر مورد استفاده قرار می‌گیرند اظهارنظر نکرد.
یک منبع منطقه ای نزدیک به جمهوری اسلامی گفت پهپادهای ایرانی «مهاجر» و «ابابیل» از اواخر سال گذشته میلادی چندین بار توسط هواپیمایی فارس ایر قشم به سودان منتقل شده‌اند. پهپادهای «مهاجر» و «ابایبل» توسط شرکت‌های زیرمجموعه وزارت دفاع ایران تولید می‌شوند.
سوابق رهگیری پروازهای غیرنظامی که توسط یک موسسه هلندی طرفدار صلح به نام «پکس» جمع آوری شده و در اختیار خبرگزاری رویترز قرار گرفته است، نشان می‌دهد که در دسامبر ۲۰۲۳ و ژانویه ۲۰۲۴ یک هواپیمای ترابری بوئینگ ۷۴۷ متعلق به هواپیمایی فارس ایر قشم شش پرواز از ایران به پورت سودان انجام داده است.
پس از تصرف اکثر نقاط استراتژیک در خارطوم و اطراف آن در اولین هفته‌های شروع جنگ توسط نیروهای پشتیبانی سریع، این بندر واقع در حاشیه دریای سرخ برای ارتش سودان پایگاه مهمی است.
تناوب و تعداد این پروازها تاکنون گزارش نشده بود. فارس ایر قشم که از سوی آمریکا تحریم شده است به تماس‌های خبرگزاری رویترز پاسخ نداد. این خبرگزاری نتوانسته است جدیدترین اطلاعات در مورد پروازهای این شرکت به سودان را به دست بیاورد.
تصویری که شرکت ماهواره‌ای خصوصی «پلنت لبز» ضبط کرده و رویترز محل و زمان آن را تائید کرده است، یک هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ را که گستره بال‌های آن مشابه مدل ۷۴۷-۲۰۰ است، روز هفتم دسامبر در فرودگاه پورت سودان نشان می‌دهد.
به گفته کارشناسان موسسه هلندی «پکس» این تاریخ مربوط به اولین پرواز رهگیری شده از ایران به این فرودگاه در شمال شرقی سودان است.
کارشناسان این موسسه افزودند که اولین تصویر ماهواره‌ای از وجود پهپاد «مهاجر-۶» در یکی از باندهای پایگاه هوایی وادی سیدنا، در شمال خارطوم، مربوط به روز نهم ژانویه است.
نیروهای پشتیبانی سریع اعلام کرده هر هفته دو هواپیماهای ایرانی حامل پهپاد و سایر سلاح‌ها از ایران وارد سودان می شود.
این نیرو به خبرگزاری رویترز گفت اطلاعاتی که به دست آورده نشان می دهد که «مهاجر-۴» و «مهاجر-۶» و «ابابیل» بخشی از این محموله‌ها هستند و تاکنون چند فروند از این پهپادها را سرنگون کرده است. این نیرو مدرکی در اثبات انتقال پهپادهای ایرانی به ارتش سودان ارائه نداد.
دریافت تسلیحات از ایران می‌تواند مناسبات ارتش سودان با آمریکا را که در میانجی‌گری برای توقف جنگ نقش مهمی دارد پیچیده کند.
وزارت خارجه آمریکا به درخواست رویترز برای اظهار نظر در این زمینه پاسخ نداد.
جان گودفری، سفیر سابق آمریکا در سودان، ماه گذشته قبل از پایان دوره ماموریتش در نشستی خبری گفت: «گزارش‌های مربوط به ارسال اسلحه از سوی ایران برای ارتش سودان مایه نگرانی شدید آمریکاست.»
