نخستین مناظره میان مسعود پزشکیان و سعید جلیلی به عنوان دو کاندیدای راه‌یافته به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم دوشنبه شب ۱۱ تیرماه در حالی برگزار شد که پایین بودن مشارکت در دور اول انتخابات مورد اذعان هردو نامزد قرار گرفت.
مسعود پزشکیان و سعید جلیلی که در رأی‌گیری روز هشتم تیر به ترتیب ۴۲ و ۳۸ درصد رأی‌ها را به دست آوردند، شامگاه یکشنبه ۱۱ تیر مقابل یکدیگر قرار گرفتند تا در مناظره با موضوع «فرهنگی-سیاسی» شرکت کنند.
سعید جلیلی در پاسخ به سوال اول درباره میزان مشارکت با تجلیل از برگزاری انتخابات در جمهوری اسلامی بدون اشاره به برنامه خود گفت باید این روند به سمت «وضع مطلوب» برود.
او با اشاره به لزوم برنامه‌ریزی در این زمینه استفاده از «استعدادها و بسترهای موجود » را زمینه‌ساز نتیجه گرفتن دانست.
مسعود پزشکیان در ابتدای صحبت‌های خود و قبل از پاسخ به وضعیت مشارکت در انتخابات تصریح کرد بر خلاف آنچه منتشر شده است، او و همکارانش قصد گران کردن بنزین را ندارند.
او در ادامه تأکید کرد: «بنزین را بدون رضایت مردم گران نخواهم کرد و این را قاطع اعلام می‌کنم.»
این نامزد انتخابات همچنین توهین به مولوی عیدالحمید که به فرزند او منسوب شده بود، تکذیب کرد.
صدرنشین آرا در دور اول انتخابات همچنین با انتقاد از فضای حاکم بر تبلیغات انتخاباتی از «حزب‌اللهی‌هایی» که در حرم عبدالعظیم به او لقب «منافق» دادند، انتقاد کرد.
او در پاسخ به سوال مجری مناظره گفت «مشارکتی که صورت گرفت نگران کننده است؛ قابل قبول نیست که ۶۰ درصد مردم پای صندوق نیایند.»
او در ادامه گفت دلیل این اتفاق آن است که بخشی از مردم را «بازی نمی‌دهیم» و به گفته او آنها نیز پای صندوق رأی نمی‌آیند.
اشاره دو نامزد به مشارکت در انتخابات در حالی است که طبق آمار اعلام شده توسط وزارت کشور، در مرحله اول انتخابات ریاست‌جمهوری، کمتر از ۴۰ درصد از واجدان شرایط حاضر به رأی دادن شدند.
سعید جلیلی نیز در پاسخ به پزشکیان، به «طالبان» خواندن خود توسط اطرافیان رقیبش اشاره کرد و گفت این حرف‌ها «مشکلات مردم» را حل نمی‌کند.
او همچنین با نشان دادن حجم زیادی از کاغذهای چاپ و جلد‌شده، مدعی شد که «توهین‌ها» به خود را جمع‌آوری کرده است.
محسن منصوری، رئیس ستاد انتخاباتی سعید جلیلی، همزمان تصویری از این جزوه‌ها درباره آنچه «مصادیق تخریبی» علیه این کاندیدا نامیده شده بود، در حساب شبکه ایکس (توئیتر) منتشر کرد.
در بخش دیگری از مناظره، مسعود پزشکیان به اخراج اساتید از دانشگاه‌ها اشاره کرد و همچنین خواستار ایفای نقش بیشتر اهل سنت در مناصب کشور شد.
اما سعید جلیلی بخشی از صحبت‌های پزشکیان درباره اهل سنت را وعده‌های انتخاباتی دانست و گفت: «این خیلی رفتار بدی است که در ایام انتخابات گفته شود که شما رای بده و در مقابل من حقوق شما را پرداخت می‌کنم.»
در صحیت‌های این دو نامزد اشاره‌ای به سایر اقلیت‌های دینی نشد. این در حالی است که جمهوری اسلامی سال‌ها است به اشکال مختلف با معتقدان به آیین «بهائیت» برخوردهای قضایی و امنیتی می‌کند.
مسعود پزشکیان در بخش دیگر صحبت‌های خود با انتقاد از مشکلات ایران در سال‌های گذشته اضافه کرد: «مردم اگر با ما بودند حق دارند به خیابان‌ها بریزند اما اگر با ما نبودند و اعتراضی به عملکرد ما داشتند اگر بیایند خلاف قانون است؛ آنها را می‌گیریم و در زندان می‌کنیم.»
او با اشاره به لزوم مطالبه‌گری مردم، اعتراض‌های افرادی مانند معلمان و بازنشستگان را یادآوری کرد و گفت وفتی برای اعتراض به خیابان می‌آیند، آنها را «زندانی» می‌کنند.
این در حالی است که سعید جلیلی با اشاره به اعتراض‌های ۱۴۰۱ مدعی شد که برای شنیدن حرف دانشجویان به میان آنها رفته است.
او افزود که باید مسئولان به دانشگاه‌ها بروند: «با دانشجویان صحبت کنیم و حرف‌های‌شان را بشنویم.»
او در پاسخ به سوال مجری درباره ساز و کار مورد نظر خود برای اعتراض‌های مردمی بدون اشاره به جزئیات گفت ساز و کار تعریف‌شده وجود دارد و افزود باید صدای کارگران را شنید.
به ادعای او، وقتی صدای کارگران شنیده نشود، آنها به «کف خیابان» می‌آیند.
مسعود پزشکیان در پاسخ به اظهارات جلیلی درباره دانشجویان گفت که در دولت ابراهیم رئیسی دانشجویان «اخراج» شدند.
او سپس به اعتراض‌های دانشجویی به موج مسمومیت دانش‌آموزان دختر مدارس در سال ۱۴۰۱ اشاره کرد که به گفته او در دانشگاه تبریز باعث شد تعدادی از دانشجویان «دو تا سه ترم محروم» شوند و تأکید کرد برای فعالیت‌های دانشجویی محدودیت‌هایی وضع شد.
سیاست خارجی موضوع دیگر این مناظره بود که بحث در این حوزه به اف‌ای‌تی‌اف، برجام و فروش نفت ارزان به چین رسید.
مسعود پزشکیان در ستاد انتخاباتی از محمدجواد ظریف، وزیر خارجه سابق ایران، بهره می‌برد که ایران با مذاکرات او به قدرت‌های جهانی بر سر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی به توافق دست یافت.
آقای پزشکیان در دفاع از برجام اظهار داشت: «می‌گویند برجام ایراد دارد اما نتانیاهو خودش را می‌کشت که برجام اجرا نشود. در داخل هم با هم دعوا کردیم که برجام اجرا نشود. وقتی گفت‌وگو می‌کنید، یک چیزی می‌دهید و یک چیزی می‌گیرید و اینطور نیست همه چیز را بگیرید.»
از سعید جلیلی به عنوان چهره مخالف برجام یاد می‌شود. همچنین در جریان مناظره‌های دور اول این انتخابات، مصطفی پورمحمدی از نقش فعالانه آقای جلیلی در مخالفت با یوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی (اف‌ای‌تی‌اف) پرده برداشت و گفت که او نمی‌خواست این کار در دولت حسن روحانی انجام شود.
پزشکیان نیز با پیش کشیدن مسئله اف‌ای‌تی‌اف و قرار گرفتن ایران در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی گفت: «بابت اف‌ای‌تی‌اف و برجام چقدر ضرر می‌کنیم؟ شاید روزانه ۱۰ هزار میلیارد ضرر می‌کنیم. سی درصد ارزان می‌فروشیم و گران می‌خریم تازه جنس آشغال و بنجل به ما می‌دهند. یک عده هم کاسب تحریم هستند و تا دلشان می‌خواهد می‌خورند و ما هم بی‌خبریم چون شفاف نیست و بلا سر مردم می‌آید.»
اما جلیلی مدعی شد که دولت حسن روحانی ۴۱ بند اف‌ای‌تی‌اف را امضا کرده بود. وی اظهار داشت: «اینطور نیست که همه کشورها همه این بندها را اجرا کنند ولی شما همه بندها را اجرا کردید. با این حال اف‌ای‌تی‌اف می‌گوید من این‌ها را قبول ندارم و بعد باید اقدام دیگری انجام دهید.»
وی سپس عنوان کرد که ایران در ماجرای برجام و اف‌ای‌تی‌اف «طلبکار» است و ادامه داد: «آژانس ۱۵ بار تایید کرده است شما تعهدات خود را اجرا کردید و طرف مقابل اجرا نکرده است. شما باید طلبکار باشید و اگر می‌گویید برجام ادامه یابد باید اول تعهداتش را اجرا کند.»
قرار است دور دوم از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران، برای تعیین جانشین ابراهیم رئیسی جمعه هفته جاری برگزار شود. این میان مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی، عدم مشارکت ۶۰ درصدی مردم در انتخابات را «نه بزرگ» به جمهوری اسلامی تفسیر کرده‌اند.
