دانشمندان موفق شدند درختی را که در کتاب مقدس به آن اشاره شده است، با استفاده از دانهای مرموز و هزار ساله که در غاری نزدیک اورشلیم کشف شده بود، پرورش دهند.
این درخت، که صمغ آن در متون کتاب مقدس به نام «تسوری» شناخته میشود، در دنیای باستان بهدلیل استفادههای متعدد در عطرسازی، بخور، درمان آب مروارید، مواد مومیاییکننده و پادزهرها بسیار ارزشمند بوده است.
دانهٔ این درخت، حدود دو سانتیمتر طول داشته و در اواخر دههٔ ۱۹۸۰ در غاری در بیابان یهودا در شرق اسرائیل کشف شد. تاریخگذاریها نشان میدهد که این دانه بین سالهای ۹۹۳ تا ۱۲۰۲ میلادی قدمت دارد. پس از سالها تلاش، پژوهشگران نهالی را پرورش دادند که آن را «شِبا» نامگذاری کردهاند.
تحلیل دیانای نشان داده است که این درخت به گونهای منحصربهفرد از خانوادهٔ بلسان از سردهٔ افراسانان تعلق دارد؛ خانوادهای از درختها که در آفریقا، ماداگاسکار و شبهجزیرهٔ عربستان گسترده است و به خاطر صمغهای معطر خود شهرت دارد.
پژوهشگران بر این باورند که درخت «شبا» ممکن است همان «مرهم یهودا» باشد که در دوران کتاب مقدس بهصورت انحصاری در منطقهٔ بیابانی جنوب شامات کشت میشده است. «مرهم یهودا» در متون دوران هلنیستی، رومی-بیزانسی و پس از دورهٔ کلاسیک، بین قرون چهارم پیش از میلاد تا هشتم میلادی، بهطور گسترده توصیف شده است.
با وجود ارزش بالا، به نظر میرسد که «مرهم یهودا» در قرن نهم میلادی از منطقهٔ شامات ناپدید شده است.
مطالعهٔ جدید دیانای نشان میدهد که درخت «شبا» احتمالاً در دوران باستان بهعنوان پایهای برای پیوند زدن درخت افسانهای عطر «مرهم یهودا» استفاده میشده است. پژوهشگران اظهار داشتند: «پیوند زدن ممکن است توضیح دهد که چرا دانههای بلسان در مکانهای باستانشناسی شناسایی نشدهاند.»
آنها دریافتند که برگهای این نهال حاوی ترکیبات فعال بیولوژیکی با خواص ضدالتهابی است. پژوهشگران افزودند: «شبا، گونهای ناشناخته از بلسان با هویت ژنتیکی منحصربهفرد، ممکن است نمایندهٔ آرایهٔ زیستی منقرضشدهای باشد که زمانی بومی این منطقه بوده است.»
این نهال هنوز گل و میوهای تولید نکرده است؛ پژوهشگران امیدوارند با ظهور گل و میوه بتوانند مقایسهٔ بهتری با گونههای مدرن داشته باشند. آنها حدس میزنند که محیط کنونی رشد این درخت ممکن است برای گلدهی و تولیدمثل آن مناسب نباشد.
پژوهشگران بیان کردند: «با وجود این محدودیتها، جوانهزنی یک دانهٔ باستانی بلسان از بیابان یهودا، برای اولینبار شواهدی از حضور آن در این منطقه حدود هزار سال پیش ارائه میدهد و احتمالاً با درخت یا درختچهٔ بومی که استفادهٔ دارویی صمغ باارزش در کتاب مقدس ذکر شده مرتبط باشد.»
این پژوهش جدید همچنین بر اهمیت احیای گونههایی که احتمالاً برای فرهنگهای باستانی مهم بودهاند، تأکید میکند.