فرشاد مؤمنی، اقتصاددان، گفته است که در دو سه هفته اخیر برخی مقامات کلیدی اقتصادی بیش از ۳۰ جلسه برگزار کرده‌اند که زمینه را برای افزایش نرخ ارز و بنزین فراهم کنند.
او با اشاره به این جلسات و تبعات افزایش قیمت بنزین به مسعود پزشکیان هشدار داده که شوک قیمتی به حامل‌های انرژی و «بازی با قیمت» باعث ایجاد «فاجعه» می‌شود.
برای بررسی تأثیرات مختلف افزایش یا ثبات قیمت دلار و بنزین بر اقتصاد ایران، می‌توان چند سناریوی اصلی را تحلیل کرد.
هر سناریو تأثیرات متفاوتی بر تورم، رشد اقتصادی، اشتغال و قدرت خرید خواهد داشت. این سناریوها را می‌توان در قالب جدول مقایسه کرد تا پیامدهای هر ترکیب به وضوح مشخص شود.
سناریوهای اقتصادی:
۱. ثبات قیمت بنزین و ثبات نرخ دلار
۲. افزایش قیمت بنزین و ثبات نرخ دلار
۳. افزایش نرخ دلار و ثبات قیمت بنزین
۴. افزایش همزمان قیمت بنزین و نرخ دلار
در ادامه، مقایسه پیامدهای احتمالی این سناریوها بر اقتصاد ایران آورده شده است:
| سناریو ۱: ثبات قیمت بنزین و دلار
- تورم: در این سناریو، با ثبات قیمت‌ها، تورم تا حد زیادی تحت کنترل باقی می‌ماند.
- قدرت خرید: ثبات قیمت‌ها به معنای ثبات در قدرت خرید خانوارهاست، اما اقتصاد رشد قابل توجهی ندارد.
- اشتغال: بازار کار با ثبات باقی می‌ماند و تغییرات قابل توجهی در اشتغال مشاهده نخواهد شد.
- رشد اقتصادی: رشد اقتصادی کم یا نزدیک به صفر خواهد بود، زیرا افزایش هزینه‌ای در این بخش‌ها مشاهده نمی‌شود.
| سناریو ۲: افزایش قیمت بنزین و ثبات دلار
- تورم: افزایش قیمت بنزین باعث افزایش هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل می‌شود که منجر به افزایش تورم داخلی خواهد شد.
- قدرت خرید: کاهش جزئی قدرت خرید به دلیل افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و کالاهای مرتبط.
- اشتغال: برخی بخش‌ها مانند حمل‌ونقل و تولید کالاهای مصرفی ممکن است با کاهش اشتغال مواجه شوند.
- نارضایتی اجتماعی: اعتراضات محدود به دلیل افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و سوخت.
| سناریو ۳: افزایش نرخ دلار و ثبات قیمت بنزین
- تورم: تورم وارداتی به دلیل افزایش هزینه واردات مواد اولیه و کالاهای اساسی اتفاق می‌افتد.
- قدرت خرید: کاهش شدید قدرت خرید به دلیل گران‌تر شدن کالاهای وارداتی و مواد اولیه.
- اشتغال: صنایع وابسته به واردات (مانند خودرو، تجهیزات پزشکی و فناوری) با کاهش شدید اشتغال مواجه می‌شوند.
- رشد اقتصادی: رکود اقتصادی ناشی از افزایش هزینه واردات و کاهش تولیدات داخلی.
| سناریو ۴: افزایش همزمان قیمت بنزین و دلار
- تورم: تورم دوگانه هم از طریق افزایش هزینه‌های سوخت و هم از طریق افزایش هزینه‌های واردات.
- قدرت خرید: کاهش شدید قدرت خرید به دلیل تورم فراگیر.
- اشتغال: بیکاری در بخش‌های مختلف از جمله تولید، خدمات و حمل‌ونقل به شدت افزایش می‌یابد.
- نابرابری درآمد: اختلاف طبقاتی افزایش یافته و نابرابری درآمدی به اوج خود می‌رسد.
- نارضایتی اجتماعی: نارضایتی و اعتراضات اجتماعی گسترده خواهد بود، زیرا مردم از چندین جهت تحت فشار اقتصادی قرار می‌گیرند.
| تحلیل کلی:
ثبات قیمت بنزین و دلار (سناریو ۱) منجر به ثبات اقتصادی می‌شود، اما رشد اقتصادی پایینی دارد.
افزایش قیمت بنزین با ثبات دلار (سناریو ۲) بیشتر تورم داخلی را ایجاد می‌کند و تأثیر محدودی بر قدرت خرید دارد، اما می‌تواند رکود در صنایع وابسته به سوخت را ایجاد کند.
افزایش نرخ دلار و ثبات بنزین (سناریو ۳) منجر به تورم وارداتی و کاهش قدرت خرید می‌شود، که باعث رکود اقتصادی شدیدتر می‌گردد.
افزایش همزمان قیمت بنزین و دلار (سناریو ۴) بدترین سناریو است، زیرا تورم دوگانه به شدت قدرت خرید مردم را کاهش داده و نارضایتی اجتماعی را افزایش می‌دهد، همچنین احتمال بروز بحران اقتصادی بسیار بالا خواهد بود.
