پاسخ عبدالكريم سروش به انتقادها از روشنفكران ديني

بهمن باستاني (راديوفردا): عبدالکريم سروش، نويسنده اسلامي نوگرا که اکنون در لندن به سر مي‌برد در گفت و گويي با روزنامه ياس نو چاپ تهران گفته است نظريه دموکراسي ديني و روشنفکري ديني قابل دفاع است و همه از فرزندان نظريه اوليه وي درباره تکامل معرفت ديني هستند. آقاي سروش با انتقاد از روشنفکران لاييک افزوده است آينده روشنفکري در ايران در دست روشنفکران ديني است. مهدي خلجي (راديوفردا): عبدالکريم سروش نويسنده نوگراي اسلامي مي‌گويد ايده دموکراسي ديني يا روشنفکري ديني قابل دفاع است و اگر مي‌بينيد امروز اين ايده‌ها مورد سئوال قرار گرفته‌اند به خاطر عملکرد بدي است که از طرف بخشي از حاکميت ديده مي‌شود و باعث شده هرچه پسوند ديني به خود مي‌گيرد مطرود باشد. آقاي سروش افزوده است نظريه روشنفکري ديني يا دموکراسي ديني فرزندان مشروع پروژه قبض و بسط معرفت ديني هستند. وي در آن نظريه گفته بود که هر تفسيري از دين در پيوند با شناخت انسان از مقوله هاي غيرديني است و در نتيجه معرفت‌هاي غيرديني در معرفت دين تأثير مي‌گذارند. اين نظريه براي نوسازي اسلام پيشنهاد شده بود. آقاي سروش در پاسخ به منتقدان روشنفکري ديني مي‌گويد آنها روشنفکران ديني را به مشارکت در خشونت يا سوء استفاده از مناصب حکومتي متهم مي‌کنند که به گمان من اوج بي‌مسئوليتي آنهاست. روشنفکران ديني به اين کشور خيلي خدمت کرده‌اند و جلوي بسياري از تندوري‌ها را گرفته‌اند و اگر هم امروزه جايي به روشنفکري لاييک داده مي‌شود به مدد مبارزات و روشنگري‌هاي روشنفکران ديني است. آقاي سروش تأکيد مي‌کند که آينده روشنفکري در اين کشور در دست روشنفکران ديني است. روشنفکري غيرديني در ايران نقصان‌هاي زيادي دارد و من اين را مي‌گويم که آنها بشنوند و نقصانشان را رفع کنند. انتقاد روشنفکران غيرديني به عبدالکريم سروش هم به گذشته سياسي وي برمي‌گردد و هم به مباني فکري او. منتقدان آقاي سروش مي‌گويند وي عضو منصوب آيت الله خميني در ستاد انقلاب فرهنگي بوده و حتي پس از مرگ آيت الله خميني در ستايش از وي مقاله نوشته و سخنراني کرده است. اما اکنون مي کوشد خود را از ناقدان اصلي ولايت فقيه و حکومت روحانيان در ايران نشان دهد در حالي که به گذشته سياسي خود اشاره‌اي نمي‌کند. از طرف ديگر روشنفکران غيرديني مي‌گويند عبدالکريم سروش مبناي فکري مشخصي ندارد و يک التقاط‌گراست و بي‌توجه به مباني فلسفي نظريه‌پردازاني مانند کارل پوپر، فيلسوف علم اتريشي‌تبار بريتانيايي، انديشه‌هاي فيلسوفان غربي با آراي عارفان اسلامي مانند مولانا جلال الدين رومي درهم مي‌آميزد. ناقدان آقاي سروش مي‌گويند انديشه هاي وي داراي تناقض هاي جدي است و نمي تواند نظريه منسجم و قابل دفاع درباره اسلام به شمار بيايد. آقاي سروش در گفتگو با روزنامه ياس نو روشنفکران غيرديني را به ناآگاهي از اسلام متهم کرده و مي گويد اسلام بخش مهمي از سنت است لذا بار اين مملکت با روشنفکري لاييک بار نمي شود. عبدالکريم سروش مي گويد کوشش هايي که اخيراً از طرف پاره اي از نيک خواهان و بدخواهان صورت مي گيرد که اثبات کنند هيچ نسبتي ميان اسلام و دموکراسي وجود ندارد به نظر من کوشش هاي خسارت باري است. وقتي جامعه‌اي اسلامي مي‌کوشد خود را به دموکراسي آشناتر و نزديک‌تر کند اين راه را نبايد بست و ثانيا دموکراسي ذاتي ندارد که بگوييم ذات اسلام با ذات دموکراسي ناسازگار است. دموکراسي مولفه هاي بسيار دارد و کثيري از آنها با انديشه اسلامي قابل جمع هستند. آقاي سروش درباره روند اصلاحات سياسي در ايران مي گويد آقاي خاتمي متأسفانه نه با اقتدار تئوريک از مواضع خود دفاع کرد و نه با اقتدار سياسي، و ميراثي که به وي سپرده شد به خوبي حفاظت نشد. عبدالكريم سروش در مصاحبه اي در يك روزنامه چاپ تهران، انتقاد از روشنفكري ديني را ناشي از عملكرد حاكميت دانست كه پسوند ديني را در اذهان مطرود ساخته است. وي گفت امروزه جايي به روشنفکري لائيک داده مي‌شود به مدد مبارزات و روشنگري‌هاي روشنفکران ديني است، كه به زعم او آينده روشنفكري در ايران را در دست دارند. سروش بحث ناسازگاري اسلام و دمكراسي را كه روشنفكران لائيك مطرح مي كنند، براي جامعه اي اسلامي كه به سوي دمكراسي حركت مي كند، خسارت بار دانست و گفت بسياري از جنبه هاي اسلام با بسياري از جنبه هاي دمكراسي سازگاري دارد. ناقدان آقاي سروش مي‌گويند انديشه هاي وي داراي تناقض هاي جدي است و نمي تواند نظريه منسجم و قابل دفاع درباره اسلام به شمار بيايد.