ساعت های پیش از انفجار چرنوبیل

۲۵ آوريل ۱۹۸۶

آزمايشی در واحد چهارم نيروگاه چرنوبيل در شرف انجام است. در اين آزمايش مهندسان و دانشمندان می خواهند بدانند که آيا توربين های چرنوبيل در صورت قطع برق قادر به توليد برق کافی برای ادامه کار نيروگاه خواهند بود يا نه؟ برای اينکه شرايط انجام آزمايش به واقعيت نزديک تر باشد، سامانه ايمنی اضطراری معروف به «حفاظت متوسط» Average protection، به طور موقت خاموش می شود.

چند دقيقه مانده به شروع آزمايش، به علت اشتباه يکی از کارکنان، کارآيی نيروگاه بشدت کاهش می يابد.

برای افزايش کارايی سيستم، کارکنان ميله های ترمز نيروگاه را بيرون می کشند و تعداد ترمزها به زير مرز مجاز ۲۸ می رسد. اين ترمزها می بايست در شرايط اضطراری، واکنش زنجيره ای اتمی را متوقف کنند. با اين وجود مهندس مسئول Anatolij Djatlov، دستور شروع آزمايش را صادر می کند.

ساعت ۱:۲۲:۳۰

نيروگاه به علت بسته بودن چند خنک کننده، قادر به کنترل حرارت نيست. آب شروع به جوشيدن می کند و اولين صداهای انفجار مانند ِ ناشی از جوشش آب شنيده می شود. دو مسئول مستقيم آکيموف و توپلونُف می خواهند آزمايش را متوقف کنند، اما رئيس جاتلُف Djatlov مانع می شود.

بنا بر پروتکل، آزمايش برق قطع می شود و با از کار افتادن پمپ های آب، ميزان آب خنک کننده اطراف نيروگاه، باز هم کمتر می شود. کارايی نيروگاه بر اثر افزايش حرارت به شدت بالا می رود.

ساعت ۱:۲۳:۰۴

در اين لحظه سيستم «حفاظت متوسط» می بايست وارد عمل شود. اما اين سيستم خاموش شده است. آکيموف پشيمان از کرده ۳۰ ثانيه پيش خود در ساعت ۱:۳۳:۴۰ ، سيستم «حفاظت متوسط» را روشن می کند و در اينجا نيروگاه چرنوبيل با واقعيت تلخ يک خطای ساختاری روبرو می شود. سرعت بازگشت ميله های ترمز نيروگاه در مقايسه با استانداردهای جهانی بسيار کند است.

علاوه بر اين سر اين ميله ها دارای مقداری گرافيت است که خود باعث واکنش زنجيره ای می شود. بدين ترتيب ورود آرام اين ميله ها به درون محفظه، به جای ترمز کردن، کارايی نيروگاه را بشدت بالا می برد و در اين لحظه نيروگاه از کنترل خارج می شود.

ساعت ۱:۲۳:۵۰

راکتور شماره ۴ نيروگاه ناگهان منفجر می شود. همه مواد راديو اکتيو از نيروگاه بيرون می ريزد و همه چيز در اطراف نيروگاه آتش می گيرد.

بر اثر انفجار راکتور چرنوبيل، صد برابر بمب اتمی هيروشيما و ناگازاکی، پرتو راديو اکتيو آزاد شد.
در زمان حادثه، در حدود ۷ ميليون نفر از جمله سه ميليون کودک در مناطق آلوده زندگی می کردند.

از زمان حادثه چرنوبيل، تعدادی از سرباز و مامور آتش نشانی که عمليات پاکسازی منطقه را به عهده داشتند، به علت ابتلا به بيماری های گوناگون از جمله سرطان ريه و سرطان خون، جان خود را از دست داده اند.

برای درک ابعاد اقتصادی فاجعه نيز، ذکر اين نکته بس که خرابی های اقتصادی ناشی از حادثه چرنوبيل، در بلاروس (يکی از کشورهای آسیب دیده از حادثه چرنوبیل)، در عرض سی سال يعنی از زمان حادثه تا سال ۲۰۱۵، به ۲۵۵ ميليارد دلار خواهد رسيد.

واکنش حکومت وقت شوروی سابق را می توان در چند مرحله مشخص کرد:
از زمان حادثه تا سال ۱۹۸۸ (دو سال بعد) همه چيز زير نظر مسکو اداره شد. بسياری از تصميم هايی که آنزمان گرفته شد، اکنون زير سوال است. داروهای حاوی يد که می بايستی در مقابل اشعه راديو اکتيو مصرف می شدند، بسيار دير در ميان مردم توزيع شد (مساله ای که می توانست از تعداد زياد موارد ابتلا به سرطان تيروئيد پيشگيری کند.)

پنهانکاری سنتی نظام حاکم بر شوروی آن زمان باعث شد که نه تنها مراسم اول ماه مه (پنج روز پس از حادثه) در کيف و مينسک به رغم ميزان زياد پرتو راديو اکتيو برگزار شود، بلکه روستاهای در مناطق بسيار آلوده حتی تا حدود ۳۰ کيلومتری اطراف راکتور نيز تخليه نشود. تنها در سال ۱۹۸۹ در حدود سه سال پس از حادثه بود که نقشه محل آلودگی ها برای اولين بار منتشر شد.

اما يکی از حوادث تلخ مشخصه چرنوبيل، استفاده از سربازان برای کار در محل راکتور بود. تحريک احساسات قهرمانی، به عنوان سرپوشی بر اين اصل به کار رفت که رهبری شوروی مطلقا آمادگی برخورد با يک فاجعه گسترده اينچنينی را نداشت.

تنها از سال ۱۹۸۹ (سه سال پس از حادثه) مردم اندک اندک از عمق فاجعه باخبر شدند. از سال ۱۹۹۱، پس از جدا شدن اوکراين از اتحاد شوروی، مرحله جديدی از سياست چرنوبيل آغاز شد. در اين مرحله کميته های رسمی چرنوبيل در بلاروس و اوکراين ايجاد شد. عمليات هماهنگ وزارتخانه ها از جمله وزارت بهداشت و کشاورزی، برای مقابله با پيامدهای چرنوبيل نيز آغاز شد.

پس از حادثه چرنوبيل، راکتور اتمی نيروگاه چرنوبيل را زير بتون مدفون کردند تا جلو پخش هر چه بيشتر پرتوهای راديو اکتيو آن گرفته شود. ۹۷ درصد مواد راديو اکتيو زير اين پوشش بتونی قرار گرفته، اما بر پايه گزارش سازمان انرژی اتمی روسيه، پوشش بتونی در وضعیت پایداری نیست.

قرار است در سال ۲۰۰۸، طرح ۷۶۸ ميليون يورويی پوشش جديد راکتور ويران چرنوبيل آماده شود.
اما عواقب و اثرهای اين فاجعه پس از گذشت ۲۱ سال، به علت رسوب مواد ماندگار راديو اکتيو در محيط زيست، هنوز کاملا مشخص نشده است.