ترکیب کابینه دولت جدید شیلی به لحاظ گرایش‌های سیاسی و جنسیت و خاستگاه نه تنها در منطقه که در جهان هم کم‌سابقه است. اکثریت بالای زنان و سپردن وزارت دفاع به نوه سالوادر آلنده از شاخصه‌های این کابینه است. مشکلات و انتظارات پیچیده شیلی اما کار را برای دولت جدید آسان نمی‌کند.
روز جمعه ۲۰ اسفند، در گرماگرم جنگ اوکراین، در آن سوی جهان، گابریل بوریچ، رئیس‌جمهور جوان شیلی ضمن ادای سوگند کابینه خود را هم معرفی کرد، با ترکیبی بیسابقه برای آمریکای لاتین که به رغم دستاوردهای قابل اعتنای زنان در مبارزه برای حقوق خود، همچنان درگیر سنت‌های مردسالاری و معضل تبعیض علیه زنان است؛ معضلی که صرفاً هم خاص این منطقه نیست و در منطقه ما البته غلظت بیشتری دارد.
کابینه گابریل بوریچ ۲۴ وزیر دارد، متشکل از ۱۴ زن و ۱۰ مرد. وزارتخانه‌های کلیدی همچون وزارت کشور و خارجه و دفاع به زنان سپرده شده، و لزومی هم نبوده که بوریچ خود را با مرجع بالاتری مثل «ولی فقیه» هماهنگ کند. چهار سوسیالیست و سه کمونیست و هشت فرد غیرحزبی در این کابینه حضور دارند.
وزارت دارایی به رئیس سابق بانک مرکزی سپرده شده که به لحاظ اقتصادی فردی میانه‌رو با گرایش‌های سوسیال-لیبرال به شمار می‌رود. افزایش محسوس ارزش سهام در بازار بورس شیلی بعد از معرفی کابینه بی‌ارتباط با این گزینش نبود. و در عین حال تصدی وزارت اقتصاد به یکی از منتقدان سرشناس رویکردهای نئولیبرالی دهه‌های گذشته محول شده است. وزارت کار را هم زنی از حزب کمونیست عهده‌دار شده است، و خانم کامیلا وایه‌خو، زن دیگری از همین حزب هم سخنگوی دولت است، زنی که در دهه گذشته همراه با بوریچ از رهبران سرشناس جنبش دانشجویی شیلی بود.
الکساندرا بنادو، کاپیتان سابق تیم ملی فوتبال زنان شیلی نیز عهده‌دار وزارت ورزش است. او همجنسگراست و مادرش هم از اعضای جنبش چریکی میر بود که در دوران پینوشه کشته شد. الکساندرا پیشتر مدیریت مرکز خاطره قربانیان دوران پینوشه را به عهده داشت که در یکی از مراکز شکنجه دوران حکومت نظامی در سانتیاگو ایجاد شده است.
در راه آشتی ارتش با جامعه؟
در دولت بوریچ کارها و طرح‌های همه وزارت‌خانه‌ها باید انضمام‌های فمینیستی و ملاحظه حقوق زنان را داشته باشند و یکی از اولین قوانین هم قانون رفع و منع خشونت علیه زنان خواهد بود.
یکی از برجسته‌ترین نکات در گزینش‌های بوریچ اقدام نمادین او در انتصاب مایا فرناندز آلنده، نوه سالوادر آلنده به عنوان وزیر دفاع جدید شیلی است. آلنده رئیس‌جمهور شیلی در فاصله ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۳ بود که با کودتای ارتش به فرماندهی پینوشه ساقط و کشته شد. بوریچ بلافاصله پس از ادای سوگند در برابر مجسمه آلنده در سانتیاگو حاضر شد و به او ادای احترام کرد.
در درون ارتش برخی صداهای مخالف برخاسته، از جمله از جانب افسران بازنشسته دوران پینوشه که خود بعضاً درگیر جرم و جنایت علیه مخالفان بوده‌اند. آنها گزینش خانم آلنده را «نوعی دهن‌کجی به نیروهای مسلح» شیلی معرفی کرده‌اند. بوریچ گفته است که اتفاقاً این انتخاب معنای انتقام و دهن‌کجی ندارد، و صرفاً نشانه گسستی با مقطعی ناگوار از تاریخ شیلی و محملی برای گشایش و بهبود در مناسبات همه جامعه و نیروهای مسلح است.
البته در فاصله ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ هم تصدی وزارت دفاع را خانم میشل باشله، کمیسر کنونی حقوق بشر سازمان ملل به عهده داشت. او هم گرچه دختر یکی از افسران ارشد وفادار به آلنده بود که در اثر شکنجه و آزارهای جسمی در زندان درگذشت و خودش هم آواره عالم شد، ولی برگماری او به اندازه انتصاب خانم آلنده برجسته و نمادین تلقی نشد، چرا که خود انتخاب بوریچ هم نماد تمایل جامعه به گسست از دوران پینوشه و میراث او بوده است.
بوریچ با انتظاراتی که در بهبود نظام درمانی و آموزشی، بازنشستگی، حقوق کار، برابرحقوقی زنان و دگرباشان و اقلیت‌های قومی و بومی برانگیخته کار آسانی پیش رو ندارد. شیلی به رغم رشد اقتصادی بالایش در دهه‌های گذشته به لحاظ شکاف میان فقر و غنا و سطح نازل خدمات دولتی و خصوصی‌بودن گسترده همه عرصه‌ها در میان کشورهای پیشرفته جهان شاخص است.
اثرات محسوس رکود و بیکاری ناشی از کرونا، کسری شدید بودجه، خشکسالی بیسابقه و مسائل حاد اقلیمی و کم‌آبی، سطح پایین مالیات‌ها و تعهدات ۲۶گانه شیلی به شماری از معاهدات تجاری که بعضاً به شرکت‌های بزرگ در محاکم قضایی نسبت به دولت دست بالا را می‌دهد، به علاوه مجلسی که اکثریتش نه در دست هواداران بوریچ که در دست محافطه‌کاران است و نیز اثرات بین‌المللی جنگ کنونی در اوکراین بر اقتصاد دنیا همه و همه کار رئیس‌جمهور جدید و دولت او را آسان نمی‌کنند.
قانون اساسی جدیدی که برای گذار از قانون اساسی پینوشه در دست تدوین است، قرار است تا آخر امسال تهیه و به رفراندوم گذاشته شود. اگر این قانون رأی بیاورد، شاید گشایشی در کار بوریچ باشد، ولی مشکلات بوریچ کم نخواهند بود. به‌ویژه اگر صبر و شکیبایی جامعه همراهی نکند و ترکیب متنوع و چالش‌انگیز کابینه‌ای مرکب از سوسیال لیبرال‌ها تا کمونیست‌ها نیز انسجام و قدرت تصمیم‌گیری آن را دچار مشکل کند.
آیا شیلی در انتظار روزهایی پرالتهاب است؟
