دستگیری فرمانده گروه جندالله، گروهی که در مناطق مرزی سیستان و بلوچستان فعالیت می‌کند، یک پیروزی تاکتیکی برای جمهوری اسلامی و پیش پرداختی به ظاهر قابل ملاحظه برای فراهم ساختن زمینه تغییرات دیگری در منطقه است.
گرچه مقامات ایرانی در نخستین اظهار نظرها در مورد دستگیری عبدالمالک ریگی، همکاری سرویس‌های امنیتی خارجی در این موضوع را رد کرده‌اند اما به نظر نمی‌رسد این کار بدون همکاری و مشارکت سرویس‌های اطلاعاتی و عملیاتی حاضر در منطقه صورت گرفته باشد.
در بهار سال گذشته عبدالحمید ریگی برادر عبدالمالک توسط نیروهای امنیتی و اطلاعاتی پاکستان به ایران تحویل داده شد و در خرداد ماه امسال ایران ابتدا اعلام کرد برادر ریگی اعدام شده است ولی ابراهیم حمیدی، رئیس دادگستری بلوچستان، متعاقب آن اعلام داشت که فرد اعدام شده برادر ریگی نبوده است.
با وجود اعدام ۱۳ نفر از همراهان عبدالحمید، او همچنان به بهانه «تخلیه اطلاعاتی» در زندان نگاهداری می‌شود. عبدالحمید ریگی با ظاهر شدن در شبکه انگلیسی‌زبان تلویزیونی جمهوری اسلامی موسوم به «پرس تی- وی» از ارتباط این شبکه با آمریکا و همکاری با القاعده یاد کرد.
او همچنین مدعی شد امان‌الله ریگی، پسر عموی پدر او، عامل ارتباط گروه ریگی با آمریکا بوده است. امان‌الله ریگی پیش از انقلاب نماینده زاهدان در مجلس شورای ملی بود و اکنون به عنوان پناهنده در آمریکا بسر می‌برد.
عبدالمالک ریگی که متولد ایران است، خود را تجزیه‌طلب نمی‌داند و مدعی است که برای دفاع از حقوق مردم سنی مذهب بلوچستان و سیستان و تأمین آزادی‌های سیاسی برای مردم ایران مبارزه می کرده است.
گرچه در عملیات مختلفی که گروه به رهبری وی در جنوب شرقی ایران انجام داده‌اند، گروه‌هایی از غیرنظامیان، از جمله اهل تسنن نیز جان خود را از دست داده‌اند.
گفته می‌شود عبدالمالک ریگی دارای گذرنامه افغانی است و یک بار نیز با موافقت دولت عربستان با همین گذرنامه به زیارت حج رفته است.
از زمان تشکیل گروه جندالله نزدیک به هفت سال سپری شده و در طول این مدت گروه یاد شده حداقل در ۵۰ عملیات تروریستی، بمبگذاری، و آدم ربایی، در داخل خاک ایران دست داشته است. در سال ۲۰۰۵ یک بار روزنامه کیهان چاپ تهران اعلام داشت که عبدالملک طی عملیات نظامی و درگیری با نیروهای ایرانی به قتل رسیده است که این خبر البته صحت نداشت.
در یکی از آخرین اقدامات گروه ریگی، در مهر ماه امسال، ۴۲ نفر در منطقه «پیشین» در جنوب شرقی سیستان و بلوچستان، در یک بمبگذاری انتحاری به قتل رساند و در میان کشته‌شدگان ۱۵ عضو سپاه پاسداران دیده می‌شدند که هفت نفر از آنها دارای پست‌های ارشد فرماندهی بودند.
در ماه خرداد ماه امسال نیز، گروه جندالله مسئولیت بمبگذاری در مسجد (شیعیان) امیرالمومنین زاهدان را که طی آن ۲۰ تن به قتل رسیدند، پذیرفته بود.
در گذشته چند مرکز خبری امریکایی از جمله ا-بی-سی از ارتباط امریکا با گروه جندالله گزارش‌هایی را منتشر کرده‌اند و جمهوری اسلامی نیز همواره بر حمایت غرب و ارتباط سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی ارتش پاکستان با گروه جندالله اصرار ورزیده است.
روزنامه‌نگار جستجوگر، سیمور هرش نیز در سال ۲۰۰۸ مدعی شد که دولت بوش برای حمایت از گروه ریگی اعتبار چشمگیری در نظر گرفته و از وجود این گروه برای وارد آوردن فشار به جمهوری اسلامی استفاده می‌کند.
بی‌تردید فعالیت‌های گروه جندالله در داخل ایران یک عامل بی‌ثباتی در مناطق شرقی کشور محسوب می‌شد و به منظور مقابله با گروه یاد شده تاکنون بخش عمده‌ای از نیروهای امنیتی و سپاه در منطقه مجبور به استقرار دائمی بوده‌اند.
از این رو به دلیل نا آرامی‌های ناشی از عملیات جندالله در داخل خاک ایران، دستگیری عبدالملک ریگی برای جمهوری اسلامی اهمیت سیاسی و روانی خاص یافته بود. همین اهمیت خاص موجب شد که نام عبدالملک در صدر لیست مخالفان خارج از کشور جمهوری اسلامی قرار بگیرد.
جمهوری اسلامی در گذشته به دفعات دولت پاکستان را برای دستگیری ریگی تحت فشار قرار داده بود و پس از تحویل گرفتن برادر عبدالملک، فشارهای سیاسی ایران بر پاکستان برای دستگیری و تحویل رهبر جندالله بیش از پیش افزایش یافت.
نارضایتی ایران از عدم همکاری امنیتی پاکستان همچنین در مقاطعی به تیرگی موقت مناسبات دو کشور و اخلال در همکاری‌های امنیتی مشترک انجامیده بود. در گذشته پاره‌ای از مقامات پاکستان نیز عوامل امنیتی ایران را به ایجاد نا آرامی در داخل پاکستان و همکاری با گروه‌های تروریستی و بمبگذار متهم ساخته‌اند. ایران همواره این قبیل اتهامات را رد کرده است.
در سفری که اخیراً مصطفی محمد نجار وزیر کشور جمهوری اسلامی به پاکستان داشت، بار دیگر دستگیری و استرداد عبدالملک ریگی از پاکستان خواسته شده بود. آقای محمد نجار تا به حال در چندین نوبت به این منظور از پاکستان بازدید کرده است.
مطابق گزارش‌های محلی، ریگی ۲۴ ساعت پیش از دستگیری در بامداد روز سه‌شنبه ۲۳ فوریه، در واحد پزشکی یک پایگاه امریکایی در منطقه تحت درمان قرار گرفته است.
با توجه به حضور افراد القاعده در مناطق نزدیک به سیستان و بلوچستان، احتمال همکاری مابین گروه‌های شورشی مستقر در منطقه کاملاً قابل انتظار است، اگرچه جندالله همواره این همکاری‌ها را انکار کرده است.
به نظر نمی‌رسد که دستگیری عبدالملک ریگی را بتوان به عنوان پایان عملیات گروه جندالله در درون مرزهای ایران تلقی کرد. بخصوص که از چند هفته قبل با معرفی مولوی عبدالغنی، صحبت از جانشینی ریگی توسط او در میان بوده و چهره‌های دیگری مانند مولوی الکبیری و چند چهره دیگر جندالله نیز دارای قابلیت جانشینی ریگی و ادامه عملیات جندالله در داخل خاک ایران هستند. چنانچه همه بخش‌های توافق‌های انجام شده تحقق نیابد می‌باید به زودی اقدامات تلافی‌جویانه جندالله را شاهد بود.
در صورت رسیدن به توافق‌های جدی‌تر در منطقه، ریگی می‌توانند تنها به عنوان یک پیاده که قربانی هدف‌های مهم‌تری شده تلقی شود. در گذشته نیز در سال ۱۹۷۵، ملا مصطفی بارزانی رهبر کردهای شورشی و جدایی‌طلب عراق که از اهمیت و شهرتی بسیار بالاتر از عبدالملک ریگی برخوردار بود وجه‌المصالحه توافق‌های ایران و عراق قرار گرفت.
در حال حاضر نباید انتظار داشت که دستگیری ریگی به خاموش شدن گروه جندالله بیانجامد. خاموش شدن گروه جندالله تنها می‌تواند از راه دست یافتن به توافق‌های منطقه‌ای گسترده‌تری به دست آید که تاکنون پیرامون آنها گزارش‌های چندانی منتشر نشده است.
هم اکنون پاکستان و نیروهای امنیتی آن کشور از سوی ایران و امریکا تحت فشار قرار دارند و عملیات گسترده نظامی در مناطق جنوبی افغانستان و مرزهای مشترک آن کشور با پاکستان، بیش از پیش پاکستان را در موقعیت دشوار قرار داده است.
عملیاتی که منجر به دستگیری ریگی شد، بی‌شک با همکاری نزدیک پاکستان صورت گرفته و تنها بخشی از یک توافق بزرگتر محسوب می‌شود که ابعاد نهایی آن هنوز روشن نیست. بخصوص روشن نیست که اطلاع نیروهای خارجی و غیرمحلی از دستگیری ریگی، توأم با رضایت و همکاری آنها بوده و یا مداخله آنها در حد اطلاع باقی مانده و تصمیم‌گیری نهایی مستقلاً توسط پاکستان هدایت شده است.
به نظر می‌رسد ایران سهم اولیه از این توافق احتمالی را با دستگیری ریگی دریافت کرده است. در روزهای آینده می‌توان با ابعاد دیگر این توافق‌ها و حدود مشارکت نیروهای محلی و غیر محلی در آن آشنا شد.
ایران امروز اعلام داشت که در طول ده روز آینده (نهم اسفند ماه) قرار داد فروش گاز به پاکستان را نهایی خواهد کرد. فروش گاز ایران به پاکستان، با توجه به نرخ‌های ترجیحی این قرارداد، برای اسلام آباد امتیاز بزرگی محسوب می‌شود. سپاه پاسداران ایران نیز که در احداث خط لوله انتقال گاز به مرز پاکستان نقش مجری را ایفا می‌کند، به انجام این معامله بسیار علاقه‌مند است.
مسئولیت عملیات نظامی ایران برای مقابله با گروه جندالله را نیز سپاه پاسداران بر عهده دارد و بیشترین تلفات در مقابل گروه جندالله را نیز تاکنون سپاه پاسداران متحمل شده است.
وزیر کشور ایران، مصطفی محمد نجار که معمار اصلی توافق اخیر است از جمله فرماندهان ارشد سپاه پاسداران به شمار می‌رود و خبر دستگیری ریگی نیز پیش از وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی از جانب او منتشر شد.
گرچه مقامات ایرانی در نخستین اظهار نظرها در مورد دستگیری عبدالمالک ریگی، همکاری سرویس‌های امنیتی خارجی در این موضوع را رد کرده‌اند اما به نظر نمی‌رسد این کار بدون همکاری و مشارکت سرویس‌های اطلاعاتی و عملیاتی حاضر در منطقه صورت گرفته باشد.
بیشتر بخوانید:
با وجود اعدام ۱۳ نفر از همراهان عبدالحمید، او همچنان به بهانه «تخلیه اطلاعاتی» در زندان نگاهداری می‌شود. عبدالحمید ریگی با ظاهر شدن در شبکه انگلیسی‌زبان تلویزیونی جمهوری اسلامی موسوم به «پرس تی- وی» از ارتباط این شبکه با آمریکا و همکاری با القاعده یاد کرد.
او همچنین مدعی شد امان‌الله ریگی، پسر عموی پدر او، عامل ارتباط گروه ریگی با آمریکا بوده است. امان‌الله ریگی پیش از انقلاب نماینده زاهدان در مجلس شورای ملی بود و اکنون به عنوان پناهنده در آمریکا بسر می‌برد.
عبدالمالک ریگی که متولد ایران است، خود را تجزیه‌طلب نمی‌داند و مدعی است که برای دفاع از حقوق مردم سنی مذهب بلوچستان و سیستان و تأمین آزادی‌های سیاسی برای مردم ایران مبارزه می کرده است.
گرچه در عملیات مختلفی که گروه به رهبری وی در جنوب شرقی ایران انجام داده‌اند، گروه‌هایی از غیرنظامیان، از جمله اهل تسنن نیز جان خود را از دست داده‌اند.
گفته می‌شود عبدالمالک ریگی دارای گذرنامه افغانی است و یک بار نیز با موافقت دولت عربستان با همین گذرنامه به زیارت حج رفته است.
از زمان تشکیل گروه جندالله نزدیک به هفت سال سپری شده و در طول این مدت گروه یاد شده حداقل در ۵۰ عملیات تروریستی، بمبگذاری، و آدم ربایی، در داخل خاک ایران دست داشته است. در سال ۲۰۰۵ یک بار روزنامه کیهان چاپ تهران اعلام داشت که عبدالملک طی عملیات نظامی و درگیری با نیروهای ایرانی به قتل رسیده است که این خبر البته صحت نداشت.
در یکی از آخرین اقدامات گروه ریگی، در مهر ماه امسال، ۴۲ نفر در منطقه «پیشین» در جنوب شرقی سیستان و بلوچستان، در یک بمبگذاری انتحاری به قتل رساند و در میان کشته‌شدگان ۱۵ عضو سپاه پاسداران دیده می‌شدند که هفت نفر از آنها دارای پست‌های ارشد فرماندهی بودند.
در ماه خرداد ماه امسال نیز، گروه جندالله مسئولیت بمبگذاری در مسجد (شیعیان) امیرالمومنین زاهدان را که طی آن ۲۰ تن به قتل رسیدند، پذیرفته بود.
در گذشته چند مرکز خبری امریکایی از جمله ا-بی-سی از ارتباط امریکا با گروه جندالله گزارش‌هایی را منتشر کرده‌اند و جمهوری اسلامی نیز همواره بر حمایت غرب و ارتباط سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی ارتش پاکستان با گروه جندالله اصرار ورزیده است.
روزنامه‌نگار جستجوگر، سیمور هرش نیز در سال ۲۰۰۸ مدعی شد که دولت بوش برای حمایت از گروه ریگی اعتبار چشمگیری در نظر گرفته و از وجود این گروه برای وارد آوردن فشار به جمهوری اسلامی استفاده می‌کند.
بی‌تردید فعالیت‌های گروه جندالله در داخل ایران یک عامل بی‌ثباتی در مناطق شرقی کشور محسوب می‌شد و به منظور مقابله با گروه یاد شده تاکنون بخش عمده‌ای از نیروهای امنیتی و سپاه در منطقه مجبور به استقرار دائمی بوده‌اند.
از این رو به دلیل نا آرامی‌های ناشی از عملیات جندالله در داخل خاک ایران، دستگیری عبدالملک ریگی برای جمهوری اسلامی اهمیت سیاسی و روانی خاص یافته بود. همین اهمیت خاص موجب شد که نام عبدالملک در صدر لیست مخالفان خارج از کشور جمهوری اسلامی قرار بگیرد.
جمهوری اسلامی در گذشته به دفعات دولت پاکستان را برای دستگیری ریگی تحت فشار قرار داده بود و پس از تحویل گرفتن برادر عبدالملک، فشارهای سیاسی ایران بر پاکستان برای دستگیری و تحویل رهبر جندالله بیش از پیش افزایش یافت.
نارضایتی ایران از عدم همکاری امنیتی پاکستان همچنین در مقاطعی به تیرگی موقت مناسبات دو کشور و اخلال در همکاری‌های امنیتی مشترک انجامیده بود. در گذشته پاره‌ای از مقامات پاکستان نیز عوامل امنیتی ایران را به ایجاد نا آرامی در داخل پاکستان و همکاری با گروه‌های تروریستی و بمبگذار متهم ساخته‌اند. ایران همواره این قبیل اتهامات را رد کرده است.
در سفری که اخیراً مصطفی محمد نجار وزیر کشور جمهوری اسلامی به پاکستان داشت، بار دیگر دستگیری و استرداد عبدالملک ریگی از پاکستان خواسته شده بود. آقای محمد نجار تا به حال در چندین نوبت به این منظور از پاکستان بازدید کرده است.
مطابق گزارش‌های محلی، ریگی ۲۴ ساعت پیش از دستگیری در بامداد روز سه‌شنبه ۲۳ فوریه، در واحد پزشکی یک پایگاه امریکایی در منطقه تحت درمان قرار گرفته است.
با توجه به حضور افراد القاعده در مناطق نزدیک به سیستان و بلوچستان، احتمال همکاری مابین گروه‌های شورشی مستقر در منطقه کاملاً قابل انتظار است، اگرچه جندالله همواره این همکاری‌ها را انکار کرده است.
به نظر نمی‌رسد که دستگیری عبدالملک ریگی را بتوان به عنوان پایان عملیات گروه جندالله در درون مرزهای ایران تلقی کرد. بخصوص که از چند هفته قبل با معرفی مولوی عبدالغنی، صحبت از جانشینی ریگی توسط او در میان بوده و چهره‌های دیگری مانند مولوی الکبیری و چند چهره دیگر جندالله نیز دارای قابلیت جانشینی ریگی و ادامه عملیات جندالله در داخل خاک ایران هستند. چنانچه همه بخش‌های توافق‌های انجام شده تحقق نیابد می‌باید به زودی اقدامات تلافی‌جویانه جندالله را شاهد بود.
در صورت رسیدن به توافق‌های جدی‌تر در منطقه، ریگی می‌توانند تنها به عنوان یک پیاده که قربانی هدف‌های مهم‌تری شده تلقی شود. در گذشته نیز در سال ۱۹۷۵، ملا مصطفی بارزانی رهبر کردهای شورشی و جدایی‌طلب عراق که از اهمیت و شهرتی بسیار بالاتر از عبدالملک ریگی برخوردار بود وجه‌المصالحه توافق‌های ایران و عراق قرار گرفت.
در حال حاضر نباید انتظار داشت که دستگیری ریگی به خاموش شدن گروه جندالله بیانجامد. خاموش شدن گروه جندالله تنها می‌تواند از راه دست یافتن به توافق‌های منطقه‌ای گسترده‌تری به دست آید که تاکنون پیرامون آنها گزارش‌های چندانی منتشر نشده است.
هم اکنون پاکستان و نیروهای امنیتی آن کشور از سوی ایران و امریکا تحت فشار قرار دارند و عملیات گسترده نظامی در مناطق جنوبی افغانستان و مرزهای مشترک آن کشور با پاکستان، بیش از پیش پاکستان را در موقعیت دشوار قرار داده است.
عملیاتی که منجر به دستگیری ریگی شد، بی‌شک با همکاری نزدیک پاکستان صورت گرفته و تنها بخشی از یک توافق بزرگتر محسوب می‌شود که ابعاد نهایی آن هنوز روشن نیست. بخصوص روشن نیست که اطلاع نیروهای خارجی و غیرمحلی از دستگیری ریگی، توأم با رضایت و همکاری آنها بوده و یا مداخله آنها در حد اطلاع باقی مانده و تصمیم‌گیری نهایی مستقلاً توسط پاکستان هدایت شده است.
به نظر می‌رسد ایران سهم اولیه از این توافق احتمالی را با دستگیری ریگی دریافت کرده است. در روزهای آینده می‌توان با ابعاد دیگر این توافق‌ها و حدود مشارکت نیروهای محلی و غیر محلی در آن آشنا شد.
ایران امروز اعلام داشت که در طول ده روز آینده (نهم اسفند ماه) قرار داد فروش گاز به پاکستان را نهایی خواهد کرد. فروش گاز ایران به پاکستان، با توجه به نرخ‌های ترجیحی این قرارداد، برای اسلام آباد امتیاز بزرگی محسوب می‌شود. سپاه پاسداران ایران نیز که در احداث خط لوله انتقال گاز به مرز پاکستان نقش مجری را ایفا می‌کند، به انجام این معامله بسیار علاقه‌مند است.
مسئولیت عملیات نظامی ایران برای مقابله با گروه جندالله را نیز سپاه پاسداران بر عهده دارد و بیشترین تلفات در مقابل گروه جندالله را نیز تاکنون سپاه پاسداران متحمل شده است.
وزیر کشور ایران، مصطفی محمد نجار که معمار اصلی توافق اخیر است از جمله فرماندهان ارشد سپاه پاسداران به شمار می‌رود و خبر دستگیری ریگی نیز پیش از وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی از جانب او منتشر شد.
