بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل ابراز امیدواری کرده که سومین دیدارش با باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا، برخلاف دو دیدار ناخوشایندی که پیش از این با آقای اوباما داشت، به «اعتماد آفرینی» منجر شود اما مجموعه‌ای از اختلاف‌نظرها بویژه در مورد راه‌های پیشبرد صلح اسرائیلی- فلسطینی، تضمینی برای موفقیت کامل این دیدار به دست نمی‌دهد.
دولت نتانیاهو، درماه مه ۲۰۰۹، حدود سه ماه و نیم پس از آغاز کار دولت باراک اوباما روی کار آمد اما برخلاف دولت‌های پیشین آمریکا، باراک اوباما هیچ شتابی برای دیدار و گفت‌وگو با نتانیاهو از خود نشان نداد و مدت‌ها طول کشید تا دعوتنامه رسمی را برای او ارسال کرد.
نخستین ملاقات آنها نیز بیشتر اختلافات را برملا کرد و دومین دیدارهم حتی به دور از دوربین‌های عکاسان و فیلمبرداران انجام شد، و عکسی نیز که کاخ سفید منتشر کرد، اوباما را در حالی نشان می‌داد که پای خود را به روی میزگذاشته است؛ رفتاری که اسرائیلی‌ها آن را تحقیر آشکار و عمدی نتانیاهو از سوی رهبر تنها ابرقدرت حامی اسرائیل تلقی کردند.
پیش از ملاقات دوم غیرعادی آنها، هنگامی که جو بایدن معاون رئیس‌جمهور آمریکا در سفر رسمی به اسرائیل بود، اقدام کمیته تصویب خانه‌سازی‌ها در وزارت کشور اسرائیل در مورد ساخت ۱۶۰۰ واحد مسکونی در منطقه «رمت شلومو» در شمال شرق بیت‌المقدس، خشم شدید آمریکا را به همراه آورد و تنشی کم‌سابقه را در مناسبات این دو هم پیمان دیرینه ایجاد کرد.
اسرائیل برای زدودن آثار این بحران عرق بسیاری ریخت وهنگامی که دعوت برای سومین حضور نتانیاهو در کاخ سفید فرستاده شد و او به کانادا رسید تا از آنجا راهی واشینگتن شود، ماجرای کشتی‌های اعزامی از سوی «جنبش غزه آزاد» برای غزه محصور، پای اسرائیل را دوباره درگیر بحرانی جهانی کرد که نتانیاهو ناچارشد بدون رفتن به آمریکا از همان کانادا به بیت‌المقدس بازگردد.
غائله کشته شدن ۹ سرنشین کشتی ترکیه‌ای «ماوی مرمره» و زخمی شدن ده‌ها نفر دیگر به دست تکاوران دریایی اسرائیلی که کشورشان تأکید دارد که هیچ کشتی نباید «خود سرانه» به بندرغزه برود مبادا اسلحه و مهمات برای تشکل های فلسطینی غزه با خود داشته باشد، برای نخستین بار در سه دهه اخیر، اسرائیل را به آستانه قطع مناسباتش با یکی دیگر از هم‌پیمانان منطقه‌ای پیشین خود کشانده است.
وضعی که از زمان قطع مناسبات اسرائیل با ایران و وقوع انقلاب ایران تکرار نشده است و رابرت گیتس، وزیردفاع آمریکا، و فیلیپ گوردون، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور اروپا، و حتی بشاراسد، رئیس جمهور سوریه، نیز از عواقب آن ابرازنگرانی کرده‌اند.
هنگامی که کابینه سیاسی-امنیتی اسرائیل، بر اثر انتقادهای جهانی علیه این کشور، ناچارشد به کاهش محاصره غزه رأی دهد، و آمریکا خود نیز از«اغراق ترکیه در دامن زدن به بحران مناسباتش با اسرائیل» زبان به گلایه گشود، دعوتنامه رسمی برای ملاقاتی جدید بین اوباما با نتانیاهو، دوباره به دفتر نخست‌وزیری اسرائیل رسید.
اکنون آمریکا مقدمات مفصلی برای دیدارسوم تدارک دیده است؛ نه تنها صدها عکاس و فیلمبردار در کاخ سفید از سومین ملاقات اوباما- نتانیاهو عکس می‌گیرند (و به توصیف رسانه‌های اسرائیل شمار عکاسان این دیدار بیشتر از مراسم اسکاراست) بلکه میشل اوباما بانوی اول آمریکا نیز سارا نتانیاهو، همسرنخست‌وزیراسرائیل، را به گردش ویژه در کاخ سفید دعوت کرده است. اما همه این تدارکات هنگامی موفقیت‌آمیز است که نتانیاهو در مسائل مربوط به صلح با فلسطینی‌ها نرمش نشان دهد.
دیپلمات‌های آمریکایی جمعه گذشته گفته بودند که احساس واشینگتن این است که مذاکرات غیرمستقیم اسرائیلی- فلسطینی با «پیشرفت» روبه‌روشده اما صائب عریقات مذاکره‌کننده ارشد فلسطینی گفت نمی‌داند که آمریکا بر کدام «پیشرفت» انگشت می‌گذارد.
از چهار ماهی که اتحادیه عرب به تشکیلات خودگردان فلسطینی برای انجام گفت‌وگوهای سیاسی غیرمستقیم با دولت نتانیاهو مهلت داد، دو ماه آن با رفت و آمدهای جرج میچل میان اورشلیم با رام‌الله و بردن پیام‌های متقابل، سپری شده و نتانیاهو در روزهای اخیر درخواست خود را برای لزوم تبدیل شدن این تماس‌ها به دیدارهای مستقیم بلندترمطرح می‌کند.
او در روزهای اخیر چند بار گفت که «فاصله رام‌الله با اورشلیم تنها ۱۰ دقیقه است پس چرا ابومازن (محمودعباس) نمی‌خواهد با من دیدار رو در رو داشته باشد؟».
ابومازن هم که اخیراً در کاخ سفید بود، در مصاحبه‌های روزهای اخیرخود با رسانه‌های اسرائیلی که با هدف «تقویت ارتباط شخصی وی با مردم اسرائیل» صورت می‌گیرد، تأکید کرده که اسرائیل نباید فرصت طرح صلح اتحادیه عرب را ازدست بدهد.
وی در عین حال به طور تلویحی هشدار داده است که به زودی ازمسند رهبری تشکیلات فلسطینی کنارمی‌رود (و چون مریض است و ممکن است که عمر چندانی باقی نمانده باشد)، خانواده‌اش می خواهند که او وقتش را با نوه‌هایش سپری کند به جای آنکه برای گشودن کلاف سر در گم نزاع دیرینه اسرائیلی - فلسطینی حرص بخورد.
اما این کلاف سردرگم به زودی با گره جدی دیگری نیز روبه‌رو می‌شود: مهلت ۱۰ ماههای که دولت نتانیاهو برای قطع خانه‌سازی‌ها در کرانه باختری قائل شد، ماه سپتامبر به پایان می‌رسد.
از یکسو فلسطینی‌ها و آمریکا نسبت به از سرگیری خانه‌سازی‌های اسرائیلی در کرانه باختری هشدار داده‌اند، و از سوی دیگر آبادی‌نشین‌های یهودی اقدامات اعتراضی خود را شدت بخشیده‌اند که از سپتامبر خانه‌سازی‌ها باید از سر گرفته شود؛ امری که کانون کشمکشی تازه میان اکثریت راستگرایان کنست با نتانیاهو شده و شورای خانه‌سازی‌های وزارت کشور اسرائیل نیز تهدید کرده که از طرح‌های خود عدول نمی‌کند.
نتانیاهو اکنون باید همانند شعبده‌بازی تردست، هم اوباما را از خود راضی نگاه دارد و هم تصمیمی نگیرد که ائتلاف دولتش را بر هم زند. اما راه حل سومی برای او وجود دارد که شیمون پرز، رئیس جمهوری اسرائیل و اهود باراک، وزیر دفاع و رهبر حزب کارگر اسرائیل بر آن اصرار دارند. اینکه نتانیاهو ائتلاف با راستگرایان دولتش را بگسلد و حزب میانه کادیما به رهبری خانم تسیپی لیونی را وارد دولت کند، هرچند که خانم لیونی در روزهای اخیر تأکید کرده که «دولتی را که موجب تضعیف موقعیت جهانی اسرائیل شده، باید از اساس تغییر داد نه آنکه موجب نجاتش شد».
اهود باراک و شیمون پرزهمچنین در روزهای اخیر بارها به نتانیاهو توصیه کرده‌اند که «طرح صلح شجاعانه‌ای را در قبال فلسطینی‌ها» مطرح کند تا هر بار این آمریکا نباشد که اسرائیل را مانند بچه‌ای لجوج به پای میزمذاکره می‌کشاند آن هم در حالی که اگر در گذشته این طفل در هر شرایطی مورد حمایت آمریکا بود اما دیگر اوباما آن حمایت بی‌قید و شرط را به دولت اسرائیل ندارد.
علیرغم تمامی مشکلات مربوط به پیشبرد صلح خاورمیانه، بخش مذاکرات ایران در سومین دیدار اوباما- نتانیاهو آسان‌ترین بخش است. زیرا ملاقات این بار این دو در حالی انجام می‌شود که همه درخواست‌های اسرائیل از آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران عملی شده است: اسرائیل از تحریم‌های قطعنامه ۱۹۲۹ که با پیگیری صبورانه آمریکا به تصویب رسید، راضی است و بیش از آن، از تحریم‌های مستقلی که آمریکا، اتحادیه اروپا، کانادا، استرالیا و دیگر کشورها و از جمله غول‌های نفتی و بیمه لویدز و بانک‌های جهانی علیه ایران برقرار کرده‌اند، خشنود است با این «امید» که سران ایران از طرح‌های اتمی خود دست بردارند.
اما اظهارات روزهای اخیردریاسالار مایک مولن، رئیس ستاد مشترک آمریکا، در پایان سفر ۹ روز پیش او به تل‌آویو نشان داد که آمریکا هنوز چندان آسوده خاطر نیست که اسرائیل کاملاً از اقدام نظامی علیه ایران دست برداشته باشد.
دریا سالارمولن تنها یک روز پس از بازگشت به آمریکا هشدار داد که «حمله به ایران عواقبی سخت برای منطقه و جهان خواهد داشت» هرچند که خود او افزود که «ایران از برنامه‌های هسته‌ای‌اش عدول نخواهد کرد».
در همین حال درخواست ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی، ازآمریکا که آن را در ملاقات هفته گذشته در کاخ سفید مطرح کرده بود، در زمینه فروش جنگنده‌های پیشرفته‌ترآمریکایی به ارتش عربستان سعودی، مورد مخالفت اسرائیل است.
اسرائیل نمی‌خواهد که برتری هوایی دیرینه‌اش در منطقه با چالشگران جدیدی روبه‌رو شود، حتی اگر در روزهای اخیر از افزایش تحرکات وهمراهی‌های اسرائیلی- سعودی برای تدارکات یک حمله احتمالی خبرهای متعدد اما غیرموثقی به گوش برسد.
اسرائیل و عربستان هر دو گزارش‌های اختصاص دالان هوایی در شمال عربستان به اسرائیل و تفاهم برای یک حمله به ایران را رد می‌کنند اما عبور اخیر ناو هواپیمابر هری ترومن از آبراه سوئز و قریب‌الوقوع بودن عبور ناوجنگی آیزنهاور از همین آبراه، دغدغه خاطر تازه‌ای برای منطقه‌ای شده که پیشینه آن مملو از شک و تردید و جنگ‌های برخاسته از این تردیدهاست.
حتی فیدل کاسترو در کوبا و هوگو چاوز در ونزوئلا نیز نسبت به چنین موضوعی هشدار داده‌اند، آن هم در شرائطی که بازیگراصلی منطقه‌ای، محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران بارها در ماههای گذشته گفته است که اگر این بار جنگی در گیرد، باید کار اسرائیل را «یکسره» کرد.
در خاورمیانه بسیاری از نگاه‌های شکاکان حتی نگران است که در پایان رقابت‌های جام جهانی فوتبال تنشی نظامی همه رشته‌های بافته شده سال‌های اخیر را دوباره در هم ریزد؛ امری که چهارسال پیش نیز اتفاق افتاد و تنها چند روز پس از موندیال، آتش نبرد اسرائیل و حزب‌الله به مدت ۳۳ روز منطقه، و عواقب آن نیز تا مدت‌ها بازیگران منطقه‌ای و جهانی را به خود مشغول کرد.
دولت نتانیاهو، درماه مه ۲۰۰۹، حدود سه ماه و نیم پس از آغاز کار دولت باراک اوباما روی کار آمد اما برخلاف دولت‌های پیشین آمریکا، باراک اوباما هیچ شتابی برای دیدار و گفت‌وگو با نتانیاهو از خود نشان نداد و مدت‌ها طول کشید تا دعوتنامه رسمی را برای او ارسال کرد.
نخستین ملاقات آنها نیز بیشتر اختلافات را برملا کرد و دومین دیدارهم حتی به دور از دوربین‌های عکاسان و فیلمبرداران انجام شد، و عکسی نیز که کاخ سفید منتشر کرد، اوباما را در حالی نشان می‌داد که پای خود را به روی میزگذاشته است؛ رفتاری که اسرائیلی‌ها آن را تحقیر آشکار و عمدی نتانیاهو از سوی رهبر تنها ابرقدرت حامی اسرائیل تلقی کردند.
پیش از ملاقات دوم غیرعادی آنها، هنگامی که جو بایدن معاون رئیس‌جمهور آمریکا در سفر رسمی به اسرائیل بود، اقدام کمیته تصویب خانه‌سازی‌ها در وزارت کشور اسرائیل در مورد ساخت ۱۶۰۰ واحد مسکونی در منطقه «رمت شلومو» در شمال شرق بیت‌المقدس، خشم شدید آمریکا را به همراه آورد و تنشی کم‌سابقه را در مناسبات این دو هم پیمان دیرینه ایجاد کرد.
اسرائیل برای زدودن آثار این بحران عرق بسیاری ریخت وهنگامی که دعوت برای سومین حضور نتانیاهو در کاخ سفید فرستاده شد و او به کانادا رسید تا از آنجا راهی واشینگتن شود، ماجرای کشتی‌های اعزامی از سوی «جنبش غزه آزاد» برای غزه محصور، پای اسرائیل را دوباره درگیر بحرانی جهانی کرد که نتانیاهو ناچارشد بدون رفتن به آمریکا از همان کانادا به بیت‌المقدس بازگردد.
غائله کشته شدن ۹ سرنشین کشتی ترکیه‌ای «ماوی مرمره» و زخمی شدن ده‌ها نفر دیگر به دست تکاوران دریایی اسرائیلی که کشورشان تأکید دارد که هیچ کشتی نباید «خود سرانه» به بندرغزه برود مبادا اسلحه و مهمات برای تشکل های فلسطینی غزه با خود داشته باشد، برای نخستین بار در سه دهه اخیر، اسرائیل را به آستانه قطع مناسباتش با یکی دیگر از هم‌پیمانان منطقه‌ای پیشین خود کشانده است.
وضعی که از زمان قطع مناسبات اسرائیل با ایران و وقوع انقلاب ایران تکرار نشده است و رابرت گیتس، وزیردفاع آمریکا، و فیلیپ گوردون، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور اروپا، و حتی بشاراسد، رئیس جمهور سوریه، نیز از عواقب آن ابرازنگرانی کرده‌اند.
هنگامی که کابینه سیاسی-امنیتی اسرائیل، بر اثر انتقادهای جهانی علیه این کشور، ناچارشد به کاهش محاصره غزه رأی دهد، و آمریکا خود نیز از«اغراق ترکیه در دامن زدن به بحران مناسباتش با اسرائیل» زبان به گلایه گشود، دعوتنامه رسمی برای ملاقاتی جدید بین اوباما با نتانیاهو، دوباره به دفتر نخست‌وزیری اسرائیل رسید.
اکنون آمریکا مقدمات مفصلی برای دیدارسوم تدارک دیده است؛ نه تنها صدها عکاس و فیلمبردار در کاخ سفید از سومین ملاقات اوباما- نتانیاهو عکس می‌گیرند (و به توصیف رسانه‌های اسرائیل شمار عکاسان این دیدار بیشتر از مراسم اسکاراست) بلکه میشل اوباما بانوی اول آمریکا نیز سارا نتانیاهو، همسرنخست‌وزیراسرائیل، را به گردش ویژه در کاخ سفید دعوت کرده است. اما همه این تدارکات هنگامی موفقیت‌آمیز است که نتانیاهو در مسائل مربوط به صلح با فلسطینی‌ها نرمش نشان دهد.
دیپلمات‌های آمریکایی جمعه گذشته گفته بودند که احساس واشینگتن این است که مذاکرات غیرمستقیم اسرائیلی- فلسطینی با «پیشرفت» روبه‌روشده اما صائب عریقات مذاکره‌کننده ارشد فلسطینی گفت نمی‌داند که آمریکا بر کدام «پیشرفت» انگشت می‌گذارد.
از چهار ماهی که اتحادیه عرب به تشکیلات خودگردان فلسطینی برای انجام گفت‌وگوهای سیاسی غیرمستقیم با دولت نتانیاهو مهلت داد، دو ماه آن با رفت و آمدهای جرج میچل میان اورشلیم با رام‌الله و بردن پیام‌های متقابل، سپری شده و نتانیاهو در روزهای اخیر درخواست خود را برای لزوم تبدیل شدن این تماس‌ها به دیدارهای مستقیم بلندترمطرح می‌کند.
او در روزهای اخیر چند بار گفت که «فاصله رام‌الله با اورشلیم تنها ۱۰ دقیقه است پس چرا ابومازن (محمودعباس) نمی‌خواهد با من دیدار رو در رو داشته باشد؟».
ابومازن هم که اخیراً در کاخ سفید بود، در مصاحبه‌های روزهای اخیرخود با رسانه‌های اسرائیلی که با هدف «تقویت ارتباط شخصی وی با مردم اسرائیل» صورت می‌گیرد، تأکید کرده که اسرائیل نباید فرصت طرح صلح اتحادیه عرب را ازدست بدهد.
وی در عین حال به طور تلویحی هشدار داده است که به زودی ازمسند رهبری تشکیلات فلسطینی کنارمی‌رود (و چون مریض است و ممکن است که عمر چندانی باقی نمانده باشد)، خانواده‌اش می خواهند که او وقتش را با نوه‌هایش سپری کند به جای آنکه برای گشودن کلاف سر در گم نزاع دیرینه اسرائیلی - فلسطینی حرص بخورد.
اما این کلاف سردرگم به زودی با گره جدی دیگری نیز روبه‌رو می‌شود: مهلت ۱۰ ماههای که دولت نتانیاهو برای قطع خانه‌سازی‌ها در کرانه باختری قائل شد، ماه سپتامبر به پایان می‌رسد.
از یکسو فلسطینی‌ها و آمریکا نسبت به از سرگیری خانه‌سازی‌های اسرائیلی در کرانه باختری هشدار داده‌اند، و از سوی دیگر آبادی‌نشین‌های یهودی اقدامات اعتراضی خود را شدت بخشیده‌اند که از سپتامبر خانه‌سازی‌ها باید از سر گرفته شود؛ امری که کانون کشمکشی تازه میان اکثریت راستگرایان کنست با نتانیاهو شده و شورای خانه‌سازی‌های وزارت کشور اسرائیل نیز تهدید کرده که از طرح‌های خود عدول نمی‌کند.
نتانیاهو اکنون باید همانند شعبده‌بازی تردست، هم اوباما را از خود راضی نگاه دارد و هم تصمیمی نگیرد که ائتلاف دولتش را بر هم زند. اما راه حل سومی برای او وجود دارد که شیمون پرز، رئیس جمهوری اسرائیل و اهود باراک، وزیر دفاع و رهبر حزب کارگر اسرائیل بر آن اصرار دارند. اینکه نتانیاهو ائتلاف با راستگرایان دولتش را بگسلد و حزب میانه کادیما به رهبری خانم تسیپی لیونی را وارد دولت کند، هرچند که خانم لیونی در روزهای اخیر تأکید کرده که «دولتی را که موجب تضعیف موقعیت جهانی اسرائیل شده، باید از اساس تغییر داد نه آنکه موجب نجاتش شد».
اهود باراک و شیمون پرزهمچنین در روزهای اخیر بارها به نتانیاهو توصیه کرده‌اند که «طرح صلح شجاعانه‌ای را در قبال فلسطینی‌ها» مطرح کند تا هر بار این آمریکا نباشد که اسرائیل را مانند بچه‌ای لجوج به پای میزمذاکره می‌کشاند آن هم در حالی که اگر در گذشته این طفل در هر شرایطی مورد حمایت آمریکا بود اما دیگر اوباما آن حمایت بی‌قید و شرط را به دولت اسرائیل ندارد.
علیرغم تمامی مشکلات مربوط به پیشبرد صلح خاورمیانه، بخش مذاکرات ایران در سومین دیدار اوباما- نتانیاهو آسان‌ترین بخش است. زیرا ملاقات این بار این دو در حالی انجام می‌شود که همه درخواست‌های اسرائیل از آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران عملی شده است: اسرائیل از تحریم‌های قطعنامه ۱۹۲۹ که با پیگیری صبورانه آمریکا به تصویب رسید، راضی است و بیش از آن، از تحریم‌های مستقلی که آمریکا، اتحادیه اروپا، کانادا، استرالیا و دیگر کشورها و از جمله غول‌های نفتی و بیمه لویدز و بانک‌های جهانی علیه ایران برقرار کرده‌اند، خشنود است با این «امید» که سران ایران از طرح‌های اتمی خود دست بردارند.
اما اظهارات روزهای اخیردریاسالار مایک مولن، رئیس ستاد مشترک آمریکا، در پایان سفر ۹ روز پیش او به تل‌آویو نشان داد که آمریکا هنوز چندان آسوده خاطر نیست که اسرائیل کاملاً از اقدام نظامی علیه ایران دست برداشته باشد.
دریا سالارمولن تنها یک روز پس از بازگشت به آمریکا هشدار داد که «حمله به ایران عواقبی سخت برای منطقه و جهان خواهد داشت» هرچند که خود او افزود که «ایران از برنامه‌های هسته‌ای‌اش عدول نخواهد کرد».
در همین حال درخواست ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی، ازآمریکا که آن را در ملاقات هفته گذشته در کاخ سفید مطرح کرده بود، در زمینه فروش جنگنده‌های پیشرفته‌ترآمریکایی به ارتش عربستان سعودی، مورد مخالفت اسرائیل است.
اسرائیل نمی‌خواهد که برتری هوایی دیرینه‌اش در منطقه با چالشگران جدیدی روبه‌رو شود، حتی اگر در روزهای اخیر از افزایش تحرکات وهمراهی‌های اسرائیلی- سعودی برای تدارکات یک حمله احتمالی خبرهای متعدد اما غیرموثقی به گوش برسد.
اسرائیل و عربستان هر دو گزارش‌های اختصاص دالان هوایی در شمال عربستان به اسرائیل و تفاهم برای یک حمله به ایران را رد می‌کنند اما عبور اخیر ناو هواپیمابر هری ترومن از آبراه سوئز و قریب‌الوقوع بودن عبور ناوجنگی آیزنهاور از همین آبراه، دغدغه خاطر تازه‌ای برای منطقه‌ای شده که پیشینه آن مملو از شک و تردید و جنگ‌های برخاسته از این تردیدهاست.
حتی فیدل کاسترو در کوبا و هوگو چاوز در ونزوئلا نیز نسبت به چنین موضوعی هشدار داده‌اند، آن هم در شرائطی که بازیگراصلی منطقه‌ای، محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران بارها در ماههای گذشته گفته است که اگر این بار جنگی در گیرد، باید کار اسرائیل را «یکسره» کرد.
در خاورمیانه بسیاری از نگاه‌های شکاکان حتی نگران است که در پایان رقابت‌های جام جهانی فوتبال تنشی نظامی همه رشته‌های بافته شده سال‌های اخیر را دوباره در هم ریزد؛ امری که چهارسال پیش نیز اتفاق افتاد و تنها چند روز پس از موندیال، آتش نبرد اسرائیل و حزب‌الله به مدت ۳۳ روز منطقه، و عواقب آن نیز تا مدت‌ها بازیگران منطقه‌ای و جهانی را به خود مشغول کرد.
