بررسی تحولات تازه در پرونده هسته‌ای ایران

محمد البرادعی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین گزارش خود درباره برنامه هسته‌ای ایران می‌گوید: روند گسترش غنی‌سازی اورانیوم در ایران کند شده است اما میزان ذخایر اورانیوم با درجه خلوص پائین در ایران افزایش یافته است. آقای برادعی می‌افزاید: در نتیجه عدم همکاری ایران نگرانی‌های موجود درباره جنبه‌های احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران برطرف نشده است.

از سوی دیگر علی اصغر سلطانیه نماینده جمهوری اسلامی ایران هم در واکنش به گفته‌های آقای برادعی می‌گوید که گزارش جدید حاوی نکته تازه‌ای درباره برنامه هسته‌ای ایران نیست. آقای سلطانیه از آقای برادعی می‌خواهد به آنچه او بحث‌های تکراری شورای حکام نامیده، خاتمه دهد. نماینده تهران در آژانس می‌افزاید: جمهوری اسلامی ایران به کرات دلالی حقوقی و فنی خود را درباره عدم تعلیق غنی‌سازی ارائه داده است.

مقام‌های آمریکایی از جمله رابرت گیبس سخنگوی کاخ سفید هم می‌گویند گزارش تازه آژانس بیانگر آن است که ایران با نادیده گرفتن الزامات بین‌المللی، فرصتی دیگر را برای اعتمادسازی از دست داد. درپی عدم اعتنای تهران به خواست تعلیق غنی‌سازی سازمان ملل متحد تاکنون با صدور سه قطعنامه جمهوری اسلامی را شامل تحریم کرده است و در هر قطعنامه بر دامنه تحریم‌ها افزوده است. آمریکا می‌گوید ایران زیر پوشش برنامه صلح‌آمیز در صدد تولید سلاح هسته‌ای است. اما ایران هدف برنامه هسته‌ای خود را تولید برق اعلام کرده است.

برنامه این هفته دیدگاه‌ها به بررسی تحولات تازه در پرونده هسته‌ای ایران پرداخته است. در این برنامه احمد طهماسبی، کارشناس امور سیاسی در برلن، مهرداد خوانساری، دیپلمات پیشین و تحلیلگر سیاسی در لندن و حسین آرین، کارشناس نظامی رادیو فردا، شرکت دارند و این روند را از دیدگاه‌های گوناگون ارزیابی می‌کنند.

آقای آرین می‌گوید گزارش البرادعی چند نکته اساسی دارد: یکی از آنها این است که میزان سانتریفیوژهای نصب شده به پنج هزار و ۴۰۰ عدد رسیده است و تهران از حدود چهار هزار عدد از این سانتریفیوژها استفاده می‌کند و مابقی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در عین حال میزان غنی‌سازی اورانیوم در ایران افزایش نیافته است.

آقای آرین در ادامه می‌گوید: نکته دیگر مسئله تولید سوخت برای رآکتور آب سنگین اراک است که در این میان به بازرسان آژانس اجازه بازدید از رآکتور داده نمی‌شود. و بالاخره بخش دیگر گزارش به پروتکل الحاقی می‌پردازد که خواست شورای امنیت سازمان ملل است که ایران این خواست را اجرا نمی‌کند.

آقای خوانساری نیز درباره موضع‌گیری واشنگتن در این میان می‌گوید: دولت تازه آمریکا خواهان گشایش فصل نوینی در رابطه با ایران است، اما این ابهام‌ها که در زمینه هسته‌ای ایران وجود دارد مانع آن خواهد شد و مشکلات را بیشتر خواهد کرد.

همچنین در این برنامه آقای طهماسبی درباره سخنان نماینده ایران در واکنش به گزارش البرادعی می‌گوید: دو موضوع را باید از هم جدا کرد که یکی اقدام‌ها و گزارش‌های آژانس و دیگر مسئله استفاده‌های سیاسی از آن است. وقتی آمریکا به ایران می‌گوید که فعالیت خود را در زمینه انرژی هسته‌ای به طور کامل کنار بگذارد، طبیعی است که ایران هم مرتباً خواهد گفت این حق من است.

آقای آرین درباره افزایش میزان سوخت هسته‌ای ایران از مرز هزارکیلوگرم و احتمال دسترسی ایران به تولید سلاح هسته‌ای در کوتاه مدت، می‌گوید: ایران برابر گزارش‌های آژانس نزدیک به یک هزار و ۱۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده با غلظت پائین دارد. اما نظر کارشناسان در این باره که ایران می‌تواند با این مقدار اورانیوم غنی‌شده، بمب هسته‌ای بسازد مختلف است.

وی می‌گوید: حتی بعضی‌ها مانند دیوید آلبرایت که می‌گویند ایران در سال جاری قادر است سلاح هسته‌ای بسازد، دلایلی ارائه نمی‌دهند. داشتن اورانیوم با غلظت پائین به این مفهوم نیست که ایران بتواند بمب هسته‌ای بسازد.

آقای آرین با اشاره به روند پیچیده فنی ساخت سلاح هسته‌ای می‌گوید ایران به باور کارشناسان بی‌طرف دو تا پنج سال زمان نیاز دارد که به جنگ‌افزار هسته‌ای دست یابد. حل مسئله هسته‌ای ایران به باور آقای آرین در یک بعد وسیع‌تر می‌گنجد و یک مسئله فرعی از مسئله عمده ارتباط با جهان و به ویژه غرب است.

وی معتقد است که ایران و آمریکا هر دو از یکدیگر انتظاراتی دارند و باید بنشینند و در این مورد گفتگو کنند.

آقای خوانساری نیز می‌گوید: مسئله هسته‌ای ایران بدون یک سازش حل نخواهد شد. جو لازم برای اعتمادسازی، که به ایران اجازه غنی‌سازی در حد کنترل شده بدهد، هنوز به وجود نیامده و احتمال به وجود آمدنش هم در آینده نزدیک میسر نخواهد بود. بینش جهانی ایران در تضاد کامل با بنیش منطقه است. مگر اینکه ایران به یک تغییر رفتار اساسی دست بزند. من امیدی به این مسئله ندارم.

آقای طهماسبی در مقابل می‌گوید برخورد جمهوری اسلامی به آمریکا و غرب از آن حالت ایدئولوژیک خارج شده و جنبه استراتژیک پیدا کرده است. به نظر من بحث مسئله سیاسی است تا مسئله فعالیت هسته‌ای ایران.

به عقیده آقای طهماسبی، این موضوع تنها می‌تواند در پشت میز مذاکره حل شود. ضمن اینکه ایران اگر صاحب بمب اتمی هم شود با آن بمب کاری نمی‌تواند بکند.

آقای خوانساری در واکنش به سخنان آقای طهماسبی می‌گوید: ایران راه و روشی را در منطقه دنبال کرده است که به هرحال با منافع کشورهای منطقه و متحدان غربی‌شان در تضاد است، مانند کمک کردن به حزب‌الله و حماس و مداخله در عراق و افغانستان و یا کوشش برای دسترسی به سلاح هسته‌ای.

به اعتقاد آقای خوانساری اگر ایران بخواهد از مخمصه‌ای که خودش باعث شده، بیرون بیاید، باید [تجدید نظر در راه وروش خود را] بررسی کند اما علائمی که دیده می‌شود متأسفانه مثبت نیست.