شورای نگهبان سرانجام هماهنگ با گفته‌های رهبر جمهوری اسلامی، بر نتایج اعلام شده دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران مهر تأیید گذاشت.
پیش از برگزاری انتخابات، حضور زنان در حمایت از نامزدهای چهارگانه این رأی‌گیری کاملاً مشهود بود؛ و بویژه در صحنه‌های فیلمبرداری شده از کارزار انتخاباتی میرحسین موسوی و مهدی کروبی، دو نامزد جناح اصلاح‌طلب، در رسانه‌های بین‌المللی، پررنگ و سبزرنگ بود.
در گردهمایی‌های انبوه و میلیونی اعتراض به نتایج اعلام شده انتخابات در روزهای پیش از ۲۹ خرداد و پس از گفته های حمایت آمیز رهبر جمهوری اسلامی ایران از نتایج اعلام شده و برحذر داشتن مردم از ادامه اعتراضها در روز ۲۹ خرداد، این حضور رنگ نباخت و همچنان آشکار بود.
کشته شدن ندا آقاسلطان، دختر جوان ۲۷ ساله در روز ۳۰ خرداد در تهران، یک روز پس از هشدار رهبری جمهوری اسلامی، این حضور را کمرنگ نکرد بلکه او را در ایران و جهان به نماد این جنبش اعتراضی بدل کرد.
سرکوب زنان معترض در روزهای بعد که دوشادوش مردان با نیروی انتظامی و بویژه بسیج و مأموران دارای لباس شخصی روبه‌رو شدند، نیز زنان را از میدان به در نکرد.
زنان معترض هم در این رویارویی با گاز اشک آور و باتوم و سپر و تیر مقابله کردند، بازداشت شدند و جان خود را از دست دادند.
حال سؤال اینجاست که عموم زنان چه تاثیری بر رویدادهای بعد از انتخابات گذاشتند؟
رویدادهای پس از انتخابات بر روی فعالیت های زنان برابری خواه و فعالان مدافع برابری حقوق زن و مرد و حامی بهبود زنان چه اثری گذاشته است؟
این پرسش ها را با سه چهره شاخص فعالیت های زنان در میان می گذاریم.
میهمانان این هفته برنامه «صدای دیگر» عبارتند از: نیره توحیدی، رئیس بخش پژوهش‌های زنان در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در نورثریج در لس آنجلس و در تهران با نسرین ستوده، وکیل شماری از فعالان برابری‌خواه و برنده جایزه کمیته بین‌المللی حقوق بشر ایتالیا و فاطمه گوارایی، فعال مدافع برابری حقوق زن و مرد و عضو شورای فعالان ملی مذهبی.
رادیو فردا: خانم گوارایی، وجه مشخصه نقش زنان در اعتراضات اخیر به نتیجه اعلام شده انتخابات ۲۲ خرداد، چه بود؟
فاطمه گوارایی: مسئله ای که در مقطع پس از انتخابات روی داد تفاوت کوچکی می کرد با قبل از انتخابات. پیش از انتخابات این فعالان زن بودند که حضور گسترده، پر مخاطب و جذابی داشتند، اما در مقطع بعد از اعتراضها، توده زنان در قالب اقشار هنرمند واقشار مختلف فعال اجتماعی، تحصیل کردگان، معلمان و غیره در صحنه حضور یافتند. شعارهای زنان در دو مقطع هم تفاوتهایی داشت.
اگر تا پیش از سی خرداد که دستور سرکوب داده شد، زنان شعارهایی در کنار شعارهای تحول خواهی ودموکراسی خواهی در پیوند با برابری زن و می دادند. اما زنان با هشیاری و تیزهوشی تشخیص داده بودند که در مقطع دوم جدا کردن جنبش زنان از جنبش عامه مردم جامعه کار درستی نیست.
آنها در این مقطع حرکت و مطالبات خود را زیر جنبش ترقی خواهی و دموکراسی خواهی تعدیل کردند. زنان در این مقطع در تظاهرات خیابانی شرکت می کنند و در برخوردشان حسی از نابرابری جنسیتی دیده نمی‌شود و حضورشان در جنبش باعث عمومی شدن آن می شود و حتی در جاهایی سپر امنیتی برای شرکت کنندگان در اعتراضها و تظاهرات‌ها را هم فراهم می کنند.
رادیو فردا: این بار ندا آقاسلطان، یک دختر جوان، نماد این جنبش اعتراضی است. خانم ستوده در ادامه حرف‌هایی که خانم گوارایی زدند، شما رفتار زنان را در این اعتراضات چگونه بررسی می‌کنید؟
نسرین ستوده: شما به درستی به نماد این جنبش که در راس آن یک زن قرار گرفته، اشاره کردید. من کمی به گذشته و قبل از انتخابات بر می‌گردم. طی چهارسال گذشته هم شاهد مخابره صورت‌های خون آلود زنان و دختران بودیم. آنها قصد داشتند در ۲۲ خرداد به تنبیه مدنی کسانی بپردازند که این سرنوشت را برای آنها رقم زده بودند و این صحنه را به دنیا عرضه کرده بودند.
طی چهار سال گذشته، فشاری که علیه زنان در جریان بود، در سی سال گذشته سابقه نداشت. در این چهارسال فعالان حقوق زن مکرراً بین زندان، خانه، دادگاه، تعقیب، بازداشت وممنوع الخروجی و بقیه موارد فشارها مانند اخراج از کار با این مسائل دست به گریبان بودند.
شرایط طوری بود که زنان انگیزه عینی برای تغییر شرایط سیاسی جامعه داشتند و به همین دلیل وارد منازعات مربوط به انتخابات شدند. طیف وسیعی از آنها بدون حمایت از کاندیدای خاصی، خواستهای خود را مطرح کردند. به این مطالبات از طرف سه نامزد پاسخ داده شد. برخی بیشتر و برخی کمتر. یکی از نامزدها، رئیس جمهور سابق ایران، پاسخی به این مطالبات نداد. دلیل بی اعتمادی آقای احمدی نژاد به این مطالبات به روشنی نشان می‌دهد که ایشان قرار بوده از مجاری دیگری به مسند قدرت برسد.
رادیو فردا: خانم توحیدی، زنان معترض به نتیجه اعلام شده انتخابات و زنان مدافع دولت محمود احمدی‌نژاد، هرکدام چه انگیزه‌ای برای رفتار خود دارند؟
نیره توحیدی: با وجود تفاوت انگیزه‌ها، حضور زنان بسیار گسترده است. ما تقریباً از همه گروه‌ها و اندیشه‌ها و افکار، حضور زنان را هم در فرآیند انتخابات شاهد بودیم و هم در اعتراضها به انتخاباتی که ناسالم بود و به صورت یک نوع کودتا نتایج آن اعلام شد. تفاوت در انگیزه‌ها مهم است.
بعد از مشخص شدن عدم سلامت انتخابات و تقلب‌های گسترده، از حضور زنان موافق دولت خبری نداریم در صحنه سیاسی جز روزی که از سوی دولت جشن گرفتند که البته حرکت خودجوشی نبود و از طرف دولت هماهنگ شده بود. در طرف دیگر زنان از همه سن‌ها به نتایج و نحوه انتخابات بصورت خودبه‌خود با انگیزه‌های خودشان بدون آنکه حتی از طرف نامزدهایی مدیریت بشود، وارد صحنه اجتماعی و اعتراض مدنی شدند.
این حرکت چنان خودجوش و وسیع بود که حتی نامزدهایی که رأیشان دزدیده شده بود، می گفتند انتظار چنین حرکت گسترده‌ای را نداشتند. زنان معترض به نقض حقوق اولیه خود بودند و داشتند بغض فشرده و انباشته شده سال‌ها سرکوب و بی احترامی و تحقیر نسبت حقوق زنان را نشان می دادند.
مردان و زنان ما برخلاف طرفداران دولت، حرکاتی مدنی و مسالمت‌آمیز نشان دادند و هوشمندانه با خواست‌هایی حرکت کردند که خواستهای همگانی بود. زنانی که در این اعتراضها شرکت کردند متأثر بودند از سال‌ها مبارزات زنان فعال جامعه مدنی و جنبش زنان.
رادیو فردا: رویدادهای پیش و پس از اعلام نتایج انتخابات و در پیوند با آن بر روی فعالیت‌های مطالباتی زنان چه اثری گذاشته است؟
فاطمه گوارایی: از آنجا که این یک اقدام کودتایی بود و غیرقابل پیش‌بینی، بسیاری از فعالان دچار نوعی شوک شدند. بسیاری از آنها از این شوک و شرایطی که در پی آن به وجود آمده، خارج نشده اند. این شرایط بر روی بسیاری از فعالیت‌ها تأثیر گذاشته، الان حتی امکان برگزاری یک نشست کوچک وجود ندارد.
به محض اینکه چند نفر در یک جا جمع می‌شوند، بازداشتی صورت می‌گیرد. با انواع بخشنامه‌ها دارند جلوی اندک ارتباط فعالان داخل با رسانه‌های خارج را می‌گیرند. بنابراین در پیگیری مطالبات در مرحله اول یک تأثیر منفی خواهد گذاشت. اما با شناختی که از فعالان حقوق زن داریم هیچ فعال حوزه زنان نمی‌تواند نسبت به شرایط موجود بی‌تفاوت باشد و نمی‌تواند با آن موافق باشد و بنابراین هرکسی چه به صورت فردی و چه گروهی مخالفت‌های خود را با روند موجود با امکاناتی که در اختیار خواهد داشت، اعلام خواهد کرد و به مبارزه با وضع موجود ادامه خواهد داد.
رادیو فردا: مقام‌های مسئول در برخورد با اعتراض‌های اخیر واکنش نشان دادند و در یک مورد حضور مادران صلح در پارک لاله با برخورد بسیجی ها و ماموران لباس شخصی و نیروهای انتظامی روبه‌رو شد. خانم ستوده، اینگونه برخوردها با زنان معترض و بازداشت‌ها بر روی فعالیت‌های زنان برابری خواه در کوتاه مدت چه اثری گذاشته؟
نسرین ستوده: اگر در سال‌های اخیر بخواهیم پنج جنبش برجسته ایران را نام ببریم، قطعاً یکی از آنها جنبش زنان در ایران است. زنان بویژه در پنج سال گذشته، قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای از خود نشان داده‌اند. آنها مطالبات خودشان را فارغ از سخنان مقامات از بالا تا پائین، خودشان مطرح می‌کردند. مطالبات زنان مستقل از آنها بود. اما این برخوردها قطعاً تاثیر می‌گذارد، فضا را برای فعالان حقوق زنان تنگ‌تر می‌کند.
حمله بسیجی‌ها یا اظهارات مقام‌های مسئول یکی از چیزهایی را که از نیمی از جامعه سلب می‌کند، حقوق مربوط به جنسیت آنها است. به هرحال جنبش زنان به عنوان تابعی از حرکت کل جامعه در فضای بسته تر تحت فشار قرار می‌گیرد. اما نباید تصور کرد که با کمک کردن به دموکراتیزه کردن جامعه هم این مسئله حتماً حل خواهد شد.
رادیو فردا: خانم توحیدی هزینه‌ای که زنان متعرض برای نشان دادن نارضایتی خود پرداخته‌اند، این بار با فایده‌ای که از این اعتراضها حاصل شده، متناسب بوده؟
نیره توحیدی: این را در آینده بهتر می‌شود قضاوت کرد. زود است که الان بگوییم ارزش آن را داشت یا نه. اما به نظر من در همین دو هفته مبارزات، بخصوص زنان عادی و غیر فعال در جنبش زنان بسیار درس‌ها آموخته‌اند. کلاً جامعه درس‌های زیادی آموخت. در سطح بین‌المللی هم حضور زنان و مبارزات مدنی آن بخش از چهره مردم ایران و تمدن ایرانی را که در انظار بین‌المللی شناخته نشده بود، معرفی کرد.
مردم ایران در دید بین‌المللی مردمی با شعارهای خشونت‌آمیز مانند مرگ بر آمریکا و مانند آن شناخته شده بودند اما این بار جهان مردمی را دید در تظاهرات میلیونی آرام و متمدانه، با پلاکاردهایی که رأی خود، دموکراسی و حقوق مدنی می‌خواستند. بخصوص که این بار چهره زنان نه جدا که دوش به دوش مردان و حتی گاه جلوی صف دیده می‌شد، احترام جامعه بین‌المللی را برانگیخت.
زنان و مردان ما آموختند که اگر از حقشان دفاع نکنند ممکن است اولیه‌ترین حقشان که رأیشان است خورده شود، همچنانکه خورده شد.
نکته دیگر اینکه همین که حکومت با خشونت تمام به ساکت کردن مردم دست زد نشان می‌دهد که تقلب شده و این به جهان نشان داد که شاهد یک کودتا هستند. ما امروز تمام علائم یک جامعه کودتا زده را در ایران می‌بینیم. اما درست است که مردم هزینه‌های گرانی مانند از دست دادن جان کسان، کتک خوردن و بازداشت شدن دادند، دولت و رهبری هزینه بسیار سنگین‌تری دادند.
بنابراین جای آن را داشت و حق این را که مردم این مبارزه را بکنند و من مطمئنم که این مبارزه ادامه خواهد داشت. جنبش زنان راه خود را پیدا خواهد کرد و آهسته و پیوسته به حق خواهی ادامه خواهد داد.
پیش از برگزاری انتخابات، حضور زنان در حمایت از نامزدهای چهارگانه این رأی‌گیری کاملاً مشهود بود؛ و بویژه در صحنه‌های فیلمبرداری شده از کارزار انتخاباتی میرحسین موسوی و مهدی کروبی، دو نامزد جناح اصلاح‌طلب، در رسانه‌های بین‌المللی، پررنگ و سبزرنگ بود.
در گردهمایی‌های انبوه و میلیونی اعتراض به نتایج اعلام شده انتخابات در روزهای پیش از ۲۹ خرداد و پس از گفته های حمایت آمیز رهبر جمهوری اسلامی ایران از نتایج اعلام شده و برحذر داشتن مردم از ادامه اعتراضها در روز ۲۹ خرداد، این حضور رنگ نباخت و همچنان آشکار بود.
کشته شدن ندا آقاسلطان، دختر جوان ۲۷ ساله در روز ۳۰ خرداد در تهران، یک روز پس از هشدار رهبری جمهوری اسلامی، این حضور را کمرنگ نکرد بلکه او را در ایران و جهان به نماد این جنبش اعتراضی بدل کرد.
سرکوب زنان معترض در روزهای بعد که دوشادوش مردان با نیروی انتظامی و بویژه بسیج و مأموران دارای لباس شخصی روبه‌رو شدند، نیز زنان را از میدان به در نکرد.
زنان معترض هم در این رویارویی با گاز اشک آور و باتوم و سپر و تیر مقابله کردند، بازداشت شدند و جان خود را از دست دادند.
حال سؤال اینجاست که عموم زنان چه تاثیری بر رویدادهای بعد از انتخابات گذاشتند؟
رویدادهای پس از انتخابات بر روی فعالیت های زنان برابری خواه و فعالان مدافع برابری حقوق زن و مرد و حامی بهبود زنان چه اثری گذاشته است؟
این پرسش ها را با سه چهره شاخص فعالیت های زنان در میان می گذاریم.
میهمانان این هفته برنامه «صدای دیگر» عبارتند از: نیره توحیدی، رئیس بخش پژوهش‌های زنان در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در نورثریج در لس آنجلس و در تهران با نسرین ستوده، وکیل شماری از فعالان برابری‌خواه و برنده جایزه کمیته بین‌المللی حقوق بشر ایتالیا و فاطمه گوارایی، فعال مدافع برابری حقوق زن و مرد و عضو شورای فعالان ملی مذهبی.
رادیو فردا: خانم گوارایی، وجه مشخصه نقش زنان در اعتراضات اخیر به نتیجه اعلام شده انتخابات ۲۲ خرداد، چه بود؟
فاطمه گوارایی: مسئله ای که در مقطع پس از انتخابات روی داد تفاوت کوچکی می کرد با قبل از انتخابات. پیش از انتخابات این فعالان زن بودند که حضور گسترده، پر مخاطب و جذابی داشتند، اما در مقطع بعد از اعتراضها، توده زنان در قالب اقشار هنرمند واقشار مختلف فعال اجتماعی، تحصیل کردگان، معلمان و غیره در صحنه حضور یافتند. شعارهای زنان در دو مقطع هم تفاوتهایی داشت.
اگر تا پیش از سی خرداد که دستور سرکوب داده شد، زنان شعارهایی در کنار شعارهای تحول خواهی ودموکراسی خواهی در پیوند با برابری زن و می دادند. اما زنان با هشیاری و تیزهوشی تشخیص داده بودند که در مقطع دوم جدا کردن جنبش زنان از جنبش عامه مردم جامعه کار درستی نیست.
آنها در این مقطع حرکت و مطالبات خود را زیر جنبش ترقی خواهی و دموکراسی خواهی تعدیل کردند. زنان در این مقطع در تظاهرات خیابانی شرکت می کنند و در برخوردشان حسی از نابرابری جنسیتی دیده نمی‌شود و حضورشان در جنبش باعث عمومی شدن آن می شود و حتی در جاهایی سپر امنیتی برای شرکت کنندگان در اعتراضها و تظاهرات‌ها را هم فراهم می کنند.
رادیو فردا: این بار ندا آقاسلطان، یک دختر جوان، نماد این جنبش اعتراضی است. خانم ستوده در ادامه حرف‌هایی که خانم گوارایی زدند، شما رفتار زنان را در این اعتراضات چگونه بررسی می‌کنید؟
نسرین ستوده: شما به درستی به نماد این جنبش که در راس آن یک زن قرار گرفته، اشاره کردید. من کمی به گذشته و قبل از انتخابات بر می‌گردم. طی چهارسال گذشته هم شاهد مخابره صورت‌های خون آلود زنان و دختران بودیم. آنها قصد داشتند در ۲۲ خرداد به تنبیه مدنی کسانی بپردازند که این سرنوشت را برای آنها رقم زده بودند و این صحنه را به دنیا عرضه کرده بودند.
طی چهار سال گذشته، فشاری که علیه زنان در جریان بود، در سی سال گذشته سابقه نداشت. در این چهارسال فعالان حقوق زن مکرراً بین زندان، خانه، دادگاه، تعقیب، بازداشت وممنوع الخروجی و بقیه موارد فشارها مانند اخراج از کار با این مسائل دست به گریبان بودند.
شرایط طوری بود که زنان انگیزه عینی برای تغییر شرایط سیاسی جامعه داشتند و به همین دلیل وارد منازعات مربوط به انتخابات شدند. طیف وسیعی از آنها بدون حمایت از کاندیدای خاصی، خواستهای خود را مطرح کردند. به این مطالبات از طرف سه نامزد پاسخ داده شد. برخی بیشتر و برخی کمتر. یکی از نامزدها، رئیس جمهور سابق ایران، پاسخی به این مطالبات نداد. دلیل بی اعتمادی آقای احمدی نژاد به این مطالبات به روشنی نشان می‌دهد که ایشان قرار بوده از مجاری دیگری به مسند قدرت برسد.
رادیو فردا: خانم توحیدی، زنان معترض به نتیجه اعلام شده انتخابات و زنان مدافع دولت محمود احمدی‌نژاد، هرکدام چه انگیزه‌ای برای رفتار خود دارند؟
نیره توحیدی: با وجود تفاوت انگیزه‌ها، حضور زنان بسیار گسترده است. ما تقریباً از همه گروه‌ها و اندیشه‌ها و افکار، حضور زنان را هم در فرآیند انتخابات شاهد بودیم و هم در اعتراضها به انتخاباتی که ناسالم بود و به صورت یک نوع کودتا نتایج آن اعلام شد. تفاوت در انگیزه‌ها مهم است.
بعد از مشخص شدن عدم سلامت انتخابات و تقلب‌های گسترده، از حضور زنان موافق دولت خبری نداریم در صحنه سیاسی جز روزی که از سوی دولت جشن گرفتند که البته حرکت خودجوشی نبود و از طرف دولت هماهنگ شده بود. در طرف دیگر زنان از همه سن‌ها به نتایج و نحوه انتخابات بصورت خودبه‌خود با انگیزه‌های خودشان بدون آنکه حتی از طرف نامزدهایی مدیریت بشود، وارد صحنه اجتماعی و اعتراض مدنی شدند.
این حرکت چنان خودجوش و وسیع بود که حتی نامزدهایی که رأیشان دزدیده شده بود، می گفتند انتظار چنین حرکت گسترده‌ای را نداشتند. زنان معترض به نقض حقوق اولیه خود بودند و داشتند بغض فشرده و انباشته شده سال‌ها سرکوب و بی احترامی و تحقیر نسبت حقوق زنان را نشان می دادند.
مردان و زنان ما برخلاف طرفداران دولت، حرکاتی مدنی و مسالمت‌آمیز نشان دادند و هوشمندانه با خواست‌هایی حرکت کردند که خواستهای همگانی بود. زنانی که در این اعتراضها شرکت کردند متأثر بودند از سال‌ها مبارزات زنان فعال جامعه مدنی و جنبش زنان.
رادیو فردا: رویدادهای پیش و پس از اعلام نتایج انتخابات و در پیوند با آن بر روی فعالیت‌های مطالباتی زنان چه اثری گذاشته است؟
فاطمه گوارایی: از آنجا که این یک اقدام کودتایی بود و غیرقابل پیش‌بینی، بسیاری از فعالان دچار نوعی شوک شدند. بسیاری از آنها از این شوک و شرایطی که در پی آن به وجود آمده، خارج نشده اند. این شرایط بر روی بسیاری از فعالیت‌ها تأثیر گذاشته، الان حتی امکان برگزاری یک نشست کوچک وجود ندارد.
به محض اینکه چند نفر در یک جا جمع می‌شوند، بازداشتی صورت می‌گیرد. با انواع بخشنامه‌ها دارند جلوی اندک ارتباط فعالان داخل با رسانه‌های خارج را می‌گیرند. بنابراین در پیگیری مطالبات در مرحله اول یک تأثیر منفی خواهد گذاشت. اما با شناختی که از فعالان حقوق زن داریم هیچ فعال حوزه زنان نمی‌تواند نسبت به شرایط موجود بی‌تفاوت باشد و نمی‌تواند با آن موافق باشد و بنابراین هرکسی چه به صورت فردی و چه گروهی مخالفت‌های خود را با روند موجود با امکاناتی که در اختیار خواهد داشت، اعلام خواهد کرد و به مبارزه با وضع موجود ادامه خواهد داد.
رادیو فردا: مقام‌های مسئول در برخورد با اعتراض‌های اخیر واکنش نشان دادند و در یک مورد حضور مادران صلح در پارک لاله با برخورد بسیجی ها و ماموران لباس شخصی و نیروهای انتظامی روبه‌رو شد. خانم ستوده، اینگونه برخوردها با زنان معترض و بازداشت‌ها بر روی فعالیت‌های زنان برابری خواه در کوتاه مدت چه اثری گذاشته؟
نسرین ستوده: اگر در سال‌های اخیر بخواهیم پنج جنبش برجسته ایران را نام ببریم، قطعاً یکی از آنها جنبش زنان در ایران است. زنان بویژه در پنج سال گذشته، قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای از خود نشان داده‌اند. آنها مطالبات خودشان را فارغ از سخنان مقامات از بالا تا پائین، خودشان مطرح می‌کردند. مطالبات زنان مستقل از آنها بود. اما این برخوردها قطعاً تاثیر می‌گذارد، فضا را برای فعالان حقوق زنان تنگ‌تر می‌کند.
حمله بسیجی‌ها یا اظهارات مقام‌های مسئول یکی از چیزهایی را که از نیمی از جامعه سلب می‌کند، حقوق مربوط به جنسیت آنها است. به هرحال جنبش زنان به عنوان تابعی از حرکت کل جامعه در فضای بسته تر تحت فشار قرار می‌گیرد. اما نباید تصور کرد که با کمک کردن به دموکراتیزه کردن جامعه هم این مسئله حتماً حل خواهد شد.
رادیو فردا: خانم توحیدی هزینه‌ای که زنان متعرض برای نشان دادن نارضایتی خود پرداخته‌اند، این بار با فایده‌ای که از این اعتراضها حاصل شده، متناسب بوده؟
نیره توحیدی: این را در آینده بهتر می‌شود قضاوت کرد. زود است که الان بگوییم ارزش آن را داشت یا نه. اما به نظر من در همین دو هفته مبارزات، بخصوص زنان عادی و غیر فعال در جنبش زنان بسیار درس‌ها آموخته‌اند. کلاً جامعه درس‌های زیادی آموخت. در سطح بین‌المللی هم حضور زنان و مبارزات مدنی آن بخش از چهره مردم ایران و تمدن ایرانی را که در انظار بین‌المللی شناخته نشده بود، معرفی کرد.
مردم ایران در دید بین‌المللی مردمی با شعارهای خشونت‌آمیز مانند مرگ بر آمریکا و مانند آن شناخته شده بودند اما این بار جهان مردمی را دید در تظاهرات میلیونی آرام و متمدانه، با پلاکاردهایی که رأی خود، دموکراسی و حقوق مدنی می‌خواستند. بخصوص که این بار چهره زنان نه جدا که دوش به دوش مردان و حتی گاه جلوی صف دیده می‌شد، احترام جامعه بین‌المللی را برانگیخت.
زنان و مردان ما آموختند که اگر از حقشان دفاع نکنند ممکن است اولیه‌ترین حقشان که رأیشان است خورده شود، همچنانکه خورده شد.
نکته دیگر اینکه همین که حکومت با خشونت تمام به ساکت کردن مردم دست زد نشان می‌دهد که تقلب شده و این به جهان نشان داد که شاهد یک کودتا هستند. ما امروز تمام علائم یک جامعه کودتا زده را در ایران می‌بینیم. اما درست است که مردم هزینه‌های گرانی مانند از دست دادن جان کسان، کتک خوردن و بازداشت شدن دادند، دولت و رهبری هزینه بسیار سنگین‌تری دادند.
بنابراین جای آن را داشت و حق این را که مردم این مبارزه را بکنند و من مطمئنم که این مبارزه ادامه خواهد داشت. جنبش زنان راه خود را پیدا خواهد کرد و آهسته و پیوسته به حق خواهی ادامه خواهد داد.
