حصار و پست بازرسی، اندوه و خشم، فلافل و حمص

کسانی که جامعه فلسطین و اسرائیل را از نزدیک ندیده و دانایی‌هایشان از زندگی درهم تنیده اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها محدود به گزارش‌های تلویزیونی است، چه بسا هنوز هم دراین توهم باشند که کرانه باختری با همان دیوار بلندی که در بسیاری از گزارش‌های خبری دیده می‌شود، کاملاً از محدوده زندگی اسرائیلی‌ها جدا می‌شود و لذا «محمد و عیسی و موسی هر یک به دین و کار خود مشغولند».

اما واقعیت به گونه دیگری است؛ زندگی اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها گاه چنان در هم آمیخته است که چه حصار حائل و چه دیوارهای بلندتر از آن دیوار مشهور امنیتی یا حتی «دیوارندبه» نیز توان جدا کردن آنها را از هم ندارند.

اما این درهم تنیدگی نیز الزاماً به مفهوم یکسان بودن شرایط زندگی و آگاهی کامل از زندگی طرف مقابل نیست؛ در یک تکه زمین کوچک، فلسطینی‌ها برای اداره روزمره زندگی خود با مشکلاتی روبه‌رو هستند که درک آن برای اسرائیلی‌هایی که گاه ده‌ها سال در کنار اعراب زندگی کرده‌اند، دشوار است.

از همین روست که گروه‌هایی از نخبگان جامعه اسرائیلی این روزها به بخش فلسطینی‌نشین در نقاطی می‌روند که کمترین فاصله جغرافیایی را با زندگی اسرائیلی‌ها دارند تا از نزدیک زندگی و مشکلات فلسطینی‌ها را ببینند و لمس کنند.

آنها می‌خواهند خودشان را جای فلسطینی‌ها بگذارند و ببینند که چگونه می‌توان یک روز را به شب رساند.

پست‌های بازرسی «میراث شوم» از انتفاضه است. مقامات اسرائیلی برای جلوگیری از ورود تروریست‌های انتحاری به شهرهای اسرائیلی چاره را در برقراری هر چه بیشتر این پست‌ها دیدند. ده‌ها پست بازرسی در سالهای نسبتاً آرام اخیر برچیده شده و تسهیلات زیادی ایجاد شده اما واقعیت این است که هنوز ده‌ها پست بازرسی وجود دارد.

مقامات اسرائیل می‌گویند اگر همین پست‌ها هم نباشد، تروریست‌های انتحاری برای عملیات انفجاری بیشتر تشویق خواهند شد و دوباره مردم را در شهرهای اسرائیلی آماج حملات خود قرار خواهند داد.

اما گروهی از چپگرایان اسرائیلی نهاد داوطلبانه «دیده‌بان پست‌های بازرسی» را به وجود آورده‌اند؛ در پست‌ها می‌ایستند و شاهد تقلای فلسطینی‌ها برای عبور از پست‌های بازرسی و رسیدن به خاک اسرائیل یا انتقال از نقطه‌ای به نقطه دیگر در کرانه باختری هستند.

فعالان «دیده‌بان پست‌های بازرسی» با دوربین‌ها برخورد سربازان اسرائیلی با فلسطینی‌ها را ثبت می‌کنند؛ اگر برخورد کلامی تندی صورت گیرد، علیه سربازان به دادگاه و نیز به ارتش شکایت کرده و آن را به رسانه‌ها گزارش می‌کنند.

فیلم‌های بسیاری که این فعالان می‌گیرند، مرتب در رسانه‌های جهان و نیز خود اسرائیل پخش می‌شود. فعالان این گروه مدت‌هاست که بی‌وقفه در پست‌های بازرسی می‌ایستند. همه این فعالان زنان و مادران هستند. برای همین است که به عبری به آنها «ناشیم مخسوم»: «زنان مانع» می‌گویند.

سازمان داوطلبانه «دیده‌بان پست‌های بازرسی» می‌گوید که حدود دویست هزار فلسطینی در فهرست ممنوع‌الورودها به اسرائیل هستند و بسیاری دیگر از فلسطینی‌ها برای عبور با اتومبیل یا هر وسیله دیگری باید گاه تا ساعت‌ها «سین جیم» شوند؛ استثناهای کمی مانند برگه مجوزعبور برای شخصیت‌ها و بازرگانان کلان فلسطینی نیز وجود دارد اما در هر حال «سین جیم» مختصری هم شامل حال آنها می‌شود.

زنان و مادران اسرائیلی عضو «دیده‌بان پست‌های بازرسی» می‌گویند حضورشان، دوربین به دست، موجب می‌شود که سربازان اسرائیلی شکیبایی بیشتری در رفتار با فلسطینی‌ها نشان دهند.

فعالان گروه پیوسته فیلم‌ها و شکایات و درد دل‌های فلسطینی‌ها را نیز که در وبسایت‌های فلسطینی منتشر شده، بررسی می‌کنند و در یک کلام تلاش می‌کنند که «صدای فلسطینی‌ها» شوند.

«دیده‌بان پست‌های بازرسی» برای شناساندن کار خود به سایر اسرائیلی‌ها، در روزهای آخر هفته فعالیت بیشتری می‌کند؛ آدینه و شنبه‌ها که تعطیلات هفتگی اسرائیلی است، گروه‌های مختلف اسرائیلی‌ها را شریک فعالیت خود می‌کند تا آنان نیز تجربه‌ای از این وضع بیندوزند و فشار بردولت و ارتش افزایش یابد.

در این آخر هفته، گروهی از هنرمندان چپگرای اسرائیلی؛ از تئاتری‌های مشهور گرفته تا نقاشان و تندیس‌سازان و تولیدگران هنری مختلف با زنان فعال «دیده‌بان پست‌های بازرسی» همراه شدند تا از نزدیک شاهد وضع باشند.

این هنرمندان در شمار کسانی بودند که حمایت‌شان از تکاپوهای حقوق بشری و مساوات فلسطینی‌ها تا کنون بیشتر در قالب امضای طومارها و حداکثر تظاهرات در تل آویو بوده است.

نام عودد کوتلر، امنون ماساکین، رام لوی، عطی تصیترون هریک در رشته‌های هنری گوناگون برای اسرائیلی‌ها پرآوازه است.

آنها و دیگر هنرمندان از چند پست بازرسی دیدار کردند. در کنار هر پست و حصار ساعتی ایستادند و رخدادهای عادی و روزمره را نگاه کردند. به چند دهکده فلسطینی رفتند و به درد دل‌های فلسطینی‌ها گوش دادند.

عودد کوتلر، مدیر تئاتر حیفا و مسئول جشنواره‌های تئاتری مهم اسرائیل، در شمار هنرمندانی بود که همین ماه گذشته در طوماری اجرای نمایش و هرگونه فعالیت هنری در شهرک‌نشین‌های یهودی در کرانه باختری را تحریم کردند.

آقای کوتلر می‌گوید در پی بازدیدش از پست‌های بازرسی، «هفتاد بار» آن طومار در تحریم فعالیت هنری در شهرک‌نشین‌های یهودی را امضا می‌کرد زیرا متوجه شد که وجود یهودی‌نشین‌ها چه سختی‌هایی برای زندگی فلسطینی‌ها به وجود آورده است.

امنون ماساکین می‌گوید وقتی آبادی‌نشین‌های افراطی درختان زیتون را آتش می‌کشند و دستگیر نمی‌شوند، حتماً «دستی در آن بالا آنها را راحت می‌گذارد».

به گفته آقای ماساکین، سربازان در پست‌های بازرسی به کسانی که درخواست عبور دارند، مثل یک محموله کالا نگاه می‌کنند نه کسی که روح دارد و احساس دارد، و می‌گوید سربازان تنها توجه می‌کنند که این «کالا» مجوز عبور دارد یا نه. به گفته آقای ماساکین «این ظلم است و من یکی را شرمنده می‌کند».

خانم دالیا گولومب، یکی از زنان فعال «دیده‌بان پست‌های بازرسی» به هنرمندان بازدیدکننده می‌گوید که هرچند بر اساس تصمیمات دیوان عدالت اسرائیل در برخی از نقاط کرانه باختری مکان حصار حائل را به نفع فلسطینی‌ها تغییر داده‌اند اما آنها هنوز عملاً از دسترسی به جاده‌های مرکزی محروم هستند یا باید مشکلات بسیاری را تحمل کنند.

نعیم یک مرد فلسطینی سال‌ها در اسرائیل کارگری کرده؛ خودش نیمه شوخی نیمه جدی می‌گوید که «یادتان نرود که در نیمی از طرح‌های اسرائیل دست من هم در کار بوده»، اما می‌گوید که حتی به زمین‌هایی که مال پدرم بوده نمی‌توانم بروم. نعیم می‌گوید این حصارها و دیوارها تنها تنفر را بیشتر کرده است.

عمر، یک فلسطینی صاحب یک گلخانه در اطراف قلقیلیه، در فاصله بسیار نزدیک از شهر یهودی‌نشین «کفار صبا»، به هنرمندان اسرائیلی می‌گوید که «دو ملت قربانی رهبران‌شان هستند».

با خوردن فلافل و حمص؛ خوراک مشترک اسرائیلی- عربی، به امید اینکه صلح، این رویای دیرینه مشترک هر دو قوم نیز روزی روزگاری در این سرزمین رنج کشیده محقق شود، هنرمندان چپگرا به شمال شهر تل‌آویو، که محل زندگی اکثر آنان است بازگشتند؛ جایی که در قاموس اسرائیلی‌ها منطقه «سوسول‌نشین» کشور است.

اما بی‌تردید تجربه‌ای که آنها از این سفر در چند کیلومتری‌شان با خود همراه بردند، به زودی در آثار هنری‌شان پدیدار خواهد شد.