محمد خاتمی، رییس جمهور پیشین ایران، با تأکید بر نقش مردم در جمهوری اسلامی، می‌گوید که قدرت، امکانات اقتصادی، علمی، تبلیغاتی، نظامی و امنیتی، همه از مردم به دست آمده و «نمی‌شود هیچ یک از اینها را علیه مردم به کار برد.»
آقای خاتمی در سخنانی که در برخی از وب‌سایت‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان از جمله پارلمان‌نیوز، وبسایت فراکسیون اقلیت مجلس، انتشار یافته است گفته که «ما امانت‌دار مردم هستیم و نمی‌شود هیچکدام از اینها را علیه مردم به کار برد، [چرا که] این خلاف امانتداری است.»
رییس جمهور پیشین ایران ادامه داده است: «جمهوری اسلامی لوازمی دارد که باید آنها را مورد توجه قرار داد و اولین مسئله این است که مبنا و پایه این نظام مردم است.»
پیشتر نیز اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجلس خبرگان، در یک سخنرانی در مشهد با تأکید بر نقش مردم در جمهوری اسلامی، گفته بود که اگر مردم ما را نخواهند باید برویم.
این موضع اکبر هاشمی رفسنجانی با واکنش تند اصولگرایان مواجه شد و از جمله محمد یزدی، رییس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، به شدت به دیدگاه‌های طرح شده توسط رییس مجلس خبرگان اعتراض کرد.
محمد خاتمی در موضعی مشابه با موضع هاشمی رفسنجانی، می‌گوید: حتی علی (امام اول شیعیان) هم با اینکه شایسته‌ترین فرد برای حکومت است و این شایستگی را خدا و رسول او نیز تأیید و اعلام کرده‌اند، «اگر مردم نخواستند، کنار می‌کشد و چیزی را بر مردم تحمیل نمی‌کند.»
آقای خاتمی افزوده است: «در جمهوری اسلامی، رضایت مردم امری مهم و واقعی است» و ادامه می‌دهد: «اگر اقداماتی انجام دهیم که نه تنها این رضایت ایجاد نشد بلکه بدبینی و فاصله‌ها زیادتر شد، بدین معناست که ما بر اساس جمهوری اسلامی، عمل نکرده‌ایم.»
وی همچنین با انتقاد از دشمن خواندن مخالفان گفته است: «نباید گفت هر کس با یک جریان و یک فکر نیست، دشمن است و بعد هم با دشمن همه کار می‌توان کرد. این روش‌ها غلط است و اگر این طور باشد ما از مسیر جمهوری اسلامی خارج شده‌ایم.»
در اظهارات آقای خاتمی توضیحات بیشتری در این مورد ارائه نشده است اما در جریان محاکمه بازداشت‌شدگان وقایع پس از انتخابات، مقامات قضایی ایران شماری از بازداشت‌شدگان را به محاربه متهم کردند و اجرای حکم دو تن از این افراد مورد استقبال گروه‌های تندروی حامی دولت قرار گرفت.
احمد جنتی، عضو شورای نگهبان، در خطبه‌های نماز جمعه تهران، با تقدیر از اعدام این دو متهم گفت که «۱۸ تیر ضعف نشان دادیم، باید پرسید دستگاه قضایى چند نفر را اعدام کرد که عاشورا به وجود آمد، مى‌گویم اگر ضعف نشان دهید آینده بدترى در انتظار شماست.»
محمد خاتمی در ادامه افزوده است که برای اینکه این اشتباهات نباشد، باید آزادی باشد و باید بتوان حرف زد.
وی گفته است: «چارچوب حرکتی که ما قبول داریم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است البته اولاً پیاده شدن همه قانون اساسی و ثانیاً درست پیاده شدن آن.»
آقای خاتمی همچنین اضافه کرده است: «اینکه امام، قانون اساسی و عقل می‌گوید که میزان رأی مردم است، یعنی انتخابات باید سالم و بدون حرف و حدیث باشد.»
رییس جمهور پیشین ایران همچنین در بخش پایانی سخنان خود گفته است: «معتقدم اگر فشارها رفع شود، کسانی که در بند هستند، آزاد شوند، برخوردها مطابق موازین قانونی و شرعی باشد، آزادی‌های اساسی و قانونی تأمین شود، فضای امنیتی به فضای سیاسی تبدیل شود و به‌خصوص مردم احساس کنند که نسبت به انتخابات آزاد و سالم، و ساز و کارهای آن، و اجرای درستش حساسیت هست، فضای جامعه تغییر مثبتی خواهد کرد و بسیاری از مشکلات بر طرف خواهد شد».
راه حل‌های پیشنهاد شده توسط آقای خاتمی، هم راستا با راهکارهایی است که از سوی میرحسین موسوی ارائه شده و به تازگی نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
آقای موسوی از جمله در تازه‌ترین مصاحبه خود با سایت کلمه گفته است: «به نفع کشور بود که به جای سیاست‌های سرکوب و پر کردن زندان‌ها، سیاست حمایت از یک تشکیلات نیرومند از کسانی که سیاست‌ها ویرانگر موجود را قبول ندارند در چارچوب نظام وجود داشت.»
اظهارات رهبران اصلاح طلب در باره تغییر فضای جامعه ایران در حالی بیان می شود که آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به تازگی در دیدار با اعضای مجلس خبرگان گفت: مخالفان اعتبار خود را از دست داده‌اند و افرادى كه «انتخابات افتخار آفرين چهل ميليونى» را تبديل به نقطه ضعف مى‌كنند، صلاحيت حضور در چارچوب نظام اسلامى را ندارند.
آقای خاتمی در سخنانی که در برخی از وب‌سایت‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان از جمله پارلمان‌نیوز، وبسایت فراکسیون اقلیت مجلس، انتشار یافته است گفته که «ما امانت‌دار مردم هستیم و نمی‌شود هیچکدام از اینها را علیه مردم به کار برد، [چرا که] این خلاف امانتداری است.»
بیشتر بخوانید:
پیشتر نیز اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجلس خبرگان، در یک سخنرانی در مشهد با تأکید بر نقش مردم در جمهوری اسلامی، گفته بود که اگر مردم ما را نخواهند باید برویم.
این موضع اکبر هاشمی رفسنجانی با واکنش تند اصولگرایان مواجه شد و از جمله محمد یزدی، رییس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، به شدت به دیدگاه‌های طرح شده توسط رییس مجلس خبرگان اعتراض کرد.
محمد خاتمی در موضعی مشابه با موضع هاشمی رفسنجانی، می‌گوید: حتی علی (امام اول شیعیان) هم با اینکه شایسته‌ترین فرد برای حکومت است و این شایستگی را خدا و رسول او نیز تأیید و اعلام کرده‌اند، «اگر مردم نخواستند، کنار می‌کشد و چیزی را بر مردم تحمیل نمی‌کند.»
آقای خاتمی افزوده است: «در جمهوری اسلامی، رضایت مردم امری مهم و واقعی است» و ادامه می‌دهد: «اگر اقداماتی انجام دهیم که نه تنها این رضایت ایجاد نشد بلکه بدبینی و فاصله‌ها زیادتر شد، بدین معناست که ما بر اساس جمهوری اسلامی، عمل نکرده‌ایم.»
وی همچنین با انتقاد از دشمن خواندن مخالفان گفته است: «نباید گفت هر کس با یک جریان و یک فکر نیست، دشمن است و بعد هم با دشمن همه کار می‌توان کرد. این روش‌ها غلط است و اگر این طور باشد ما از مسیر جمهوری اسلامی خارج شده‌ایم.»
در اظهارات آقای خاتمی توضیحات بیشتری در این مورد ارائه نشده است اما در جریان محاکمه بازداشت‌شدگان وقایع پس از انتخابات، مقامات قضایی ایران شماری از بازداشت‌شدگان را به محاربه متهم کردند و اجرای حکم دو تن از این افراد مورد استقبال گروه‌های تندروی حامی دولت قرار گرفت.
احمد جنتی، عضو شورای نگهبان، در خطبه‌های نماز جمعه تهران، با تقدیر از اعدام این دو متهم گفت که «۱۸ تیر ضعف نشان دادیم، باید پرسید دستگاه قضایى چند نفر را اعدام کرد که عاشورا به وجود آمد، مى‌گویم اگر ضعف نشان دهید آینده بدترى در انتظار شماست.»
محمد خاتمی در ادامه افزوده است که برای اینکه این اشتباهات نباشد، باید آزادی باشد و باید بتوان حرف زد.
وی گفته است: «چارچوب حرکتی که ما قبول داریم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است البته اولاً پیاده شدن همه قانون اساسی و ثانیاً درست پیاده شدن آن.»
آقای خاتمی همچنین اضافه کرده است: «اینکه امام، قانون اساسی و عقل می‌گوید که میزان رأی مردم است، یعنی انتخابات باید سالم و بدون حرف و حدیث باشد.»
رییس جمهور پیشین ایران همچنین در بخش پایانی سخنان خود گفته است: «معتقدم اگر فشارها رفع شود، کسانی که در بند هستند، آزاد شوند، برخوردها مطابق موازین قانونی و شرعی باشد، آزادی‌های اساسی و قانونی تأمین شود، فضای امنیتی به فضای سیاسی تبدیل شود و به‌خصوص مردم احساس کنند که نسبت به انتخابات آزاد و سالم، و ساز و کارهای آن، و اجرای درستش حساسیت هست، فضای جامعه تغییر مثبتی خواهد کرد و بسیاری از مشکلات بر طرف خواهد شد».
راه حل‌های پیشنهاد شده توسط آقای خاتمی، هم راستا با راهکارهایی است که از سوی میرحسین موسوی ارائه شده و به تازگی نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
آقای موسوی از جمله در تازه‌ترین مصاحبه خود با سایت کلمه گفته است: «به نفع کشور بود که به جای سیاست‌های سرکوب و پر کردن زندان‌ها، سیاست حمایت از یک تشکیلات نیرومند از کسانی که سیاست‌ها ویرانگر موجود را قبول ندارند در چارچوب نظام وجود داشت.»
اظهارات رهبران اصلاح طلب در باره تغییر فضای جامعه ایران در حالی بیان می شود که آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به تازگی در دیدار با اعضای مجلس خبرگان گفت: مخالفان اعتبار خود را از دست داده‌اند و افرادى كه «انتخابات افتخار آفرين چهل ميليونى» را تبديل به نقطه ضعف مى‌كنند، صلاحيت حضور در چارچوب نظام اسلامى را ندارند.
