ساعت شنی برای به صدا در آمدن زنگی که ادامه روند صلح را بشارت دهد یا موجب وقوع بحرانی جدی در مسیر تازه از سرگرفته شده مذاکرات اسرائیلی- فلسطینی شود، در طول ساعات یکشنبه ۲۶ سپتامبر، چهارم مهرماه، به آخرین دانه‌های خود نزدیک شده است.
از همین روی، در آمریکا، اروپا و اسرائیل تلاش‌های گسترده‌ای در جریان است تا از وقوع این بحران احتمالی جلوگیری کند.
با به پایان رسیدن روز یکشنبه، دوران ۱۰ ماهه تعلیق در ساخت‌وسازهای اسرائیلی در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس به پایان می‌رسد و نگاه‌های بسیاری در منطقه و جهان نگران است که آیا ساکنان یهودی‌نشین‌های کرانه باختری خانه‌سازی‌ها را از سر می‌گیرند یا خیر.
حساسیت پایان گرفتن این مهلت به دلیل آن است که هنوز چهار هفته از عمر گفت‌وگوهای جدید مستقیم اسرائیلی و فلسطینی سپری نشده است.
مذاکرات مستقیم صلح میان رهبران طرفین این نزاع خونین و دیرینه خاورمیانه، تنها روز دوم سپتامبر، در پی همایش رهبران که اول سپتامبر در کاخ سفید برگزارشد، پس از ۲۱ ماه وقفه از سر گرفته شده بود.
رهبران اسرائیلی- فلسطینی روزهای چهاردهم و پانزدهم سپتامبر نیز در شرم‌الشیخ مصر و اورشلیم با حضور وزیر خارجه آمریکا دیدار کردند، و در روزهای اخیر تلاش برای تعیین موعد دور دیگری از ملاقات دو رهبر در جریان بوده است.
در طول روزهایی که مقامات اسرائیلی و فلسطینی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت کرده بودند، دیدارهای زیادی بین آنها با بلندپایگان آمریکایی از جمله با هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا انجام شد تا از وقوع بحران، پیش از ادامه روند صلح جلوگیری شود.
در این راستا، خانم کلینتون روزهای جمعه و شنبه دو بار با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی دیدار و گفت‌وگو کرد.
آقای عباس شنبه در سخنرانی در شصت و پنجمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد تأکید کرد که «اسرائیل باید میان صلح یا شهرک‌سازی یکی را انتخاب کند».
در همین حال، روزنامه الحیات یکشنبه مصاحبه‌ای با آقای عباس را منتشر کرد که او در پاسخ به این پرسش که آیا با آغاز شهرک‌سازی‌های دوباره اسرائیل، پایان روند صلح را اعلام می‌کنید؟، گفته است: «ما ابتدا باید در نهادهای فلسطینی و کمیته پیگیری صلح عربی (وابسته به اتحادیه عرب) مشورت‌های لازم را انجام دهیم».
آقای عباس پس از این دیدارها یکشنبه وارد پاریس شد تا با رهبران فرانسه و نیز با سران یهودیان فرانسه دیدار کند. دیپلمات‌های فلسطینی همراه آقای عباس در سفر به فرانسه گفتند که «سرنوشت صلح به تصمیم امروز دولت اسرائیل بستگی دارد».
دولت اسرائیل ۱۰ ماه پیش برای «تشویق فلسطینی‌ها به بازگشت به مسیر مذاکرات»، شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس را به حالت تعلیق درآورد.
هرچند فلسطینی‌ها و برخی نهادهای صلح خواهان اسرائیلی تأکید داشتند که این سیاست تعلیق کامل نبوده، اما رهبران فلسطینی هشدار می‌دادند که اگر این سیاست ادامه نیابد، آنها به میز مذاکرات بازنخواهند گشت.
با وجود این هشدارها، فلسطینی‌ها عملاً ازدوم سپتامبر مذاکرات مستقیم با اسرائیل را به امید ادامه سیاست تعلیق در خانه‌سازی از سوی اسرائیل، از سر گرفتند.
آمریکا در روزهای اخیر تلاش کرده از یک سو اسرائیل را زیر فشار بگذارد که تعلیق در خانه‌سازی‌ها را ادامه دهد ولی از سوی دیگر نیز در حال تلاش برای متقاعد کردن آقای عباس و تیم مذاکره‌کننده فلسطینی بوده است تا مذاکرات را ترک نکنند.
باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، در نطق پنجشنبه خود در سازمان ملل اسرائیل را به ادامه سیاست محدودیت در خانه‌سازی‌ها فرا خواند، و تأکید کرد که می‌توان تا سال آینده که مجمع عمومی سازمان ملل تشکیل می‌شود، کشور مستقل فلسطین به عنوان عضو جدید جامعه ملل به سازمان افزوده شده باشد.
با وجود این، باراک اوباما جمعه در مصاحبه با تلویزیون فارسی بی بی سی گفت که خود او اطمینان کاملی به موفقیت روند صلح ندارد هرچند که گفت این تلاش، حیاتی است و باید انجام شود.
پادشاه اردن پنجشنبه در نطق خود در سازمان ملل هشدار داد که ناکام شدن روند صلح به همه عوامل حامی صلح در خاورمیانه و جهان لطمه خواهد زد و حتی ممکن است که منطقه را وارد جنگی گسترده کند که پای آمریکا نیز عمیقاً در آن درگیر شود.
مصر نیز شنبه ارزیابی کرده بود که بخت چندانی برای موفقیت مذاکرات صلح پیش‌بینی نمی‌کند.
علیرغم بدبینی‌ها، در کنار بیان نوعی نرمش از سوی محمود عباس برای باقی ماندن در پای میز مذاکرات، از احتمال نرمش در طرف اسرائیلی نیز سخن رفته است؛ امری که یک دیپلمات اسرائیلی جمعه نیز آن را در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه تأیید کرده بود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیراسرائیل، یکشنبه در نشست دولت خود در اورشلیم از آبادی‌نشین‌ها خواست که «از جشن گرفتن به خاطر پایان مهلت ۱۰ ماهه تعلیق در ساخت‌وسازها خودداری کرده، رفتار محتاطانه‌ای داشته باشند».
اهود باراک، رهبر حزب میانه‌رو کارگر اسرائیل نیز که وزیر دفاع در دولت نتانیاهو است، در پی چند روز گفت‌وگو در آمریکا که در طول آن از جمله با ابو مازن ملاقات کرد، یکشنبه در اورشلیم گفت تلاش می‌کند تا دولت را به ادامه سیاست تعلیق در شهرک‌سازی‌ها متقاعد کند.
آقای باراک یکشنبه در مصاحبه‌ای با شبکه جهانی بی بی سی گفت بخت اینکه هدف مورد نظر او در دولت اسرائیل تصویب شود، «پنجاه پنجاه» است.
اما آبادی‌نشین‌ها بی‌اعتنا به درخواست نتانیاهو و باراک، یک گردهمایی بزرگ را برای یکشنبه در شهرک‌نشین «رواوا» تدارک دیده بودند که شماری از فعالان جناح بازها در لیکود، حزب تحت رهبری نتانیاهو نیز با نادیده گرفتن درخواست رهبر حزبشان، برای پیوستن به این تجمع ابراز آمادگی کردند.
بولدوزرهایی نیز از سوی شهرک‌نشین‌ها آماده شده تا اگر دوران ۱۰ ماهه تعلیق در خانه‌سازی‌ها یکشنبه شب تمدید نشد، آنها بلافاصله بولدوزرها را برای خانه‌سازی بیشتر به کار اندازند. سنگ بناهای بزرگی درکنار بولدوزرها به چشم می‌خورد.
خانم لیمور لیونات، یک وزیر اسرائیلی عضو حزب لیکود یکشنبه به رادیوی ارتش اسرائیل گفت در این مرحله، احتمال آغاز ساخت دو هزار خانه می‌رود.
دانی دایان، یکی از فعالان شورای شهرک‌نشین‌ها نیز به رادیوی ارتش اسرائیل گفت «همانگونه که تعلیق کامل بود، از سرگیری خانه‌سازی‌ها نیز باید تمام و کمال باشد».
شهرک‌نشین‌های مذهبی می‌گویند که از لحظه ۵:۲۹ دقیقه یکشنبه (با غروب کردن آفتاب به وقت اورشلیم)، می‌توانند خانه‌سازی‌ها را شروع کنند.
اما یک دستور ارتش اسرائیل می‌گوید که فرمان ۱۰ ماهه دولت اسرائیل رسماً سی‌ام سپتامبر به پایان می‌رسد.
حدود ۴۳۰ هزار شهرک‌نشین در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس زندگی می‌کنند و از آنجا که اکثر آنها خانواده‌های مذهبی باورمندی هستند که اولاد زیاد نیز دارند و این فرزندان نیز در سنین پایین‌تر از میانگین سن ازدواج اسرائیلی‌ها، تشکیل خانواده می‌دهند، می‌گویند که برای زوج‌های جدیدشان با محدودیت‌های بزرگی روبه‌رو شده‌اند.
آمریکا و جامعه جهانی در طول سال‌ها از اسرائیل می‌خواست حتی به خاطر پاسخگویی به این «نیاز طبیعی رشد جمعیت» از خانه‌سازی دست بردارد.
احزاب مذهبی و راستگرا به دولت نتانیاهو هشدار داده‌اند که اگر سیاست تعلیق در خانه‌سازی‌ها را تمدید کند، آنها خروج از دولت را جداً بررسی خواهند کرد.
از سوی دیگر، حزب اوپوزیسیون کادیما به نتانیاهو توصیه کرده که به هشدارهای احزاب راستگرا در زمینه ترک کابینه و فروپاشی همپیمانی با دولت، بی‌محلی کند. کادیما پیام رسانده که در صورت جدیت در روند صلح از سوی دولت، حزب کادیما از آمادگی اصولی برای ورود به همپیمانی با دولت برخوردار است.
در همین حال، صلح خواهان اسرائیلی بویژه هواداران جنبش چپ «شالوم آغشاو» (صلح اکنون) نیز برگزاری تظاهرات در حمایت از ادامه تعلیق را برای شامگاه یکشنبه تدارک دیده‌اند.
شیمون پرز، رئیس‌جمهور اسرائیل نیز به تقلای شدید پرداخته تا مانع از بروز بحران در روند صلح شود.
در این وضعیت که عقربه ساعت تیک تاک می‌کند، مخالفان صلح به ویژه سران حماس که شدیداً به محمود عباس و جنبش فتح به خاطر از سرگیری مذاکرات صلح با اسرائیل تاخته‌اند، در غزه و سوریه به انتظار نشسته‌اند تا در صورت ناکام ماندن روند صلح، «حقانیت» دیدگاه خود را جشن بگیرند.
ناظران می‌گویند حزب‌الله لبنان و در صدر مخالفان صلح، جمهوری اسلامی ایران نیز مترصد بهره‌برداری گسترده سیاسی از اوضاع در صورت ناکامی روند صلح هستند.
از همین روی، در آمریکا، اروپا و اسرائیل تلاش‌های گسترده‌ای در جریان است تا از وقوع این بحران احتمالی جلوگیری کند.
با به پایان رسیدن روز یکشنبه، دوران ۱۰ ماهه تعلیق در ساخت‌وسازهای اسرائیلی در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس به پایان می‌رسد و نگاه‌های بسیاری در منطقه و جهان نگران است که آیا ساکنان یهودی‌نشین‌های کرانه باختری خانه‌سازی‌ها را از سر می‌گیرند یا خیر.
حساسیت پایان گرفتن این مهلت به دلیل آن است که هنوز چهار هفته از عمر گفت‌وگوهای جدید مستقیم اسرائیلی و فلسطینی سپری نشده است.
مذاکرات مستقیم صلح میان رهبران طرفین این نزاع خونین و دیرینه خاورمیانه، تنها روز دوم سپتامبر، در پی همایش رهبران که اول سپتامبر در کاخ سفید برگزارشد، پس از ۲۱ ماه وقفه از سر گرفته شده بود.
رهبران اسرائیلی- فلسطینی روزهای چهاردهم و پانزدهم سپتامبر نیز در شرم‌الشیخ مصر و اورشلیم با حضور وزیر خارجه آمریکا دیدار کردند، و در روزهای اخیر تلاش برای تعیین موعد دور دیگری از ملاقات دو رهبر در جریان بوده است.
در طول روزهایی که مقامات اسرائیلی و فلسطینی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت کرده بودند، دیدارهای زیادی بین آنها با بلندپایگان آمریکایی از جمله با هیلاری کلینتون، وزیر خارجه آمریکا انجام شد تا از وقوع بحران، پیش از ادامه روند صلح جلوگیری شود.
در این راستا، خانم کلینتون روزهای جمعه و شنبه دو بار با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی دیدار و گفت‌وگو کرد.
آقای عباس شنبه در سخنرانی در شصت و پنجمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد تأکید کرد که «اسرائیل باید میان صلح یا شهرک‌سازی یکی را انتخاب کند».
در همین حال، روزنامه الحیات یکشنبه مصاحبه‌ای با آقای عباس را منتشر کرد که او در پاسخ به این پرسش که آیا با آغاز شهرک‌سازی‌های دوباره اسرائیل، پایان روند صلح را اعلام می‌کنید؟، گفته است: «ما ابتدا باید در نهادهای فلسطینی و کمیته پیگیری صلح عربی (وابسته به اتحادیه عرب) مشورت‌های لازم را انجام دهیم».
آقای عباس پس از این دیدارها یکشنبه وارد پاریس شد تا با رهبران فرانسه و نیز با سران یهودیان فرانسه دیدار کند. دیپلمات‌های فلسطینی همراه آقای عباس در سفر به فرانسه گفتند که «سرنوشت صلح به تصمیم امروز دولت اسرائیل بستگی دارد».
دولت اسرائیل ۱۰ ماه پیش برای «تشویق فلسطینی‌ها به بازگشت به مسیر مذاکرات»، شهرک‌سازی‌ها در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس را به حالت تعلیق درآورد.
هرچند فلسطینی‌ها و برخی نهادهای صلح خواهان اسرائیلی تأکید داشتند که این سیاست تعلیق کامل نبوده، اما رهبران فلسطینی هشدار می‌دادند که اگر این سیاست ادامه نیابد، آنها به میز مذاکرات بازنخواهند گشت.
با وجود این هشدارها، فلسطینی‌ها عملاً ازدوم سپتامبر مذاکرات مستقیم با اسرائیل را به امید ادامه سیاست تعلیق در خانه‌سازی از سوی اسرائیل، از سر گرفتند.
آمریکا در روزهای اخیر تلاش کرده از یک سو اسرائیل را زیر فشار بگذارد که تعلیق در خانه‌سازی‌ها را ادامه دهد ولی از سوی دیگر نیز در حال تلاش برای متقاعد کردن آقای عباس و تیم مذاکره‌کننده فلسطینی بوده است تا مذاکرات را ترک نکنند.
باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، در نطق پنجشنبه خود در سازمان ملل اسرائیل را به ادامه سیاست محدودیت در خانه‌سازی‌ها فرا خواند، و تأکید کرد که می‌توان تا سال آینده که مجمع عمومی سازمان ملل تشکیل می‌شود، کشور مستقل فلسطین به عنوان عضو جدید جامعه ملل به سازمان افزوده شده باشد.
با وجود این، باراک اوباما جمعه در مصاحبه با تلویزیون فارسی بی بی سی گفت که خود او اطمینان کاملی به موفقیت روند صلح ندارد هرچند که گفت این تلاش، حیاتی است و باید انجام شود.
پادشاه اردن پنجشنبه در نطق خود در سازمان ملل هشدار داد که ناکام شدن روند صلح به همه عوامل حامی صلح در خاورمیانه و جهان لطمه خواهد زد و حتی ممکن است که منطقه را وارد جنگی گسترده کند که پای آمریکا نیز عمیقاً در آن درگیر شود.
مصر نیز شنبه ارزیابی کرده بود که بخت چندانی برای موفقیت مذاکرات صلح پیش‌بینی نمی‌کند.
علیرغم بدبینی‌ها، در کنار بیان نوعی نرمش از سوی محمود عباس برای باقی ماندن در پای میز مذاکرات، از احتمال نرمش در طرف اسرائیلی نیز سخن رفته است؛ امری که یک دیپلمات اسرائیلی جمعه نیز آن را در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه تأیید کرده بود.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیراسرائیل، یکشنبه در نشست دولت خود در اورشلیم از آبادی‌نشین‌ها خواست که «از جشن گرفتن به خاطر پایان مهلت ۱۰ ماهه تعلیق در ساخت‌وسازها خودداری کرده، رفتار محتاطانه‌ای داشته باشند».
اهود باراک، رهبر حزب میانه‌رو کارگر اسرائیل نیز که وزیر دفاع در دولت نتانیاهو است، در پی چند روز گفت‌وگو در آمریکا که در طول آن از جمله با ابو مازن ملاقات کرد، یکشنبه در اورشلیم گفت تلاش می‌کند تا دولت را به ادامه سیاست تعلیق در شهرک‌سازی‌ها متقاعد کند.
آقای باراک یکشنبه در مصاحبه‌ای با شبکه جهانی بی بی سی گفت بخت اینکه هدف مورد نظر او در دولت اسرائیل تصویب شود، «پنجاه پنجاه» است.
اما آبادی‌نشین‌ها بی‌اعتنا به درخواست نتانیاهو و باراک، یک گردهمایی بزرگ را برای یکشنبه در شهرک‌نشین «رواوا» تدارک دیده بودند که شماری از فعالان جناح بازها در لیکود، حزب تحت رهبری نتانیاهو نیز با نادیده گرفتن درخواست رهبر حزبشان، برای پیوستن به این تجمع ابراز آمادگی کردند.
بولدوزرهایی نیز از سوی شهرک‌نشین‌ها آماده شده تا اگر دوران ۱۰ ماهه تعلیق در خانه‌سازی‌ها یکشنبه شب تمدید نشد، آنها بلافاصله بولدوزرها را برای خانه‌سازی بیشتر به کار اندازند. سنگ بناهای بزرگی درکنار بولدوزرها به چشم می‌خورد.
خانم لیمور لیونات، یک وزیر اسرائیلی عضو حزب لیکود یکشنبه به رادیوی ارتش اسرائیل گفت در این مرحله، احتمال آغاز ساخت دو هزار خانه می‌رود.
دانی دایان، یکی از فعالان شورای شهرک‌نشین‌ها نیز به رادیوی ارتش اسرائیل گفت «همانگونه که تعلیق کامل بود، از سرگیری خانه‌سازی‌ها نیز باید تمام و کمال باشد».
شهرک‌نشین‌های مذهبی می‌گویند که از لحظه ۵:۲۹ دقیقه یکشنبه (با غروب کردن آفتاب به وقت اورشلیم)، می‌توانند خانه‌سازی‌ها را شروع کنند.
اما یک دستور ارتش اسرائیل می‌گوید که فرمان ۱۰ ماهه دولت اسرائیل رسماً سی‌ام سپتامبر به پایان می‌رسد.
حدود ۴۳۰ هزار شهرک‌نشین در کرانه باختری و شرق بیت‌المقدس زندگی می‌کنند و از آنجا که اکثر آنها خانواده‌های مذهبی باورمندی هستند که اولاد زیاد نیز دارند و این فرزندان نیز در سنین پایین‌تر از میانگین سن ازدواج اسرائیلی‌ها، تشکیل خانواده می‌دهند، می‌گویند که برای زوج‌های جدیدشان با محدودیت‌های بزرگی روبه‌رو شده‌اند.
آمریکا و جامعه جهانی در طول سال‌ها از اسرائیل می‌خواست حتی به خاطر پاسخگویی به این «نیاز طبیعی رشد جمعیت» از خانه‌سازی دست بردارد.
احزاب مذهبی و راستگرا به دولت نتانیاهو هشدار داده‌اند که اگر سیاست تعلیق در خانه‌سازی‌ها را تمدید کند، آنها خروج از دولت را جداً بررسی خواهند کرد.
از سوی دیگر، حزب اوپوزیسیون کادیما به نتانیاهو توصیه کرده که به هشدارهای احزاب راستگرا در زمینه ترک کابینه و فروپاشی همپیمانی با دولت، بی‌محلی کند. کادیما پیام رسانده که در صورت جدیت در روند صلح از سوی دولت، حزب کادیما از آمادگی اصولی برای ورود به همپیمانی با دولت برخوردار است.
در همین حال، صلح خواهان اسرائیلی بویژه هواداران جنبش چپ «شالوم آغشاو» (صلح اکنون) نیز برگزاری تظاهرات در حمایت از ادامه تعلیق را برای شامگاه یکشنبه تدارک دیده‌اند.
شیمون پرز، رئیس‌جمهور اسرائیل نیز به تقلای شدید پرداخته تا مانع از بروز بحران در روند صلح شود.
در این وضعیت که عقربه ساعت تیک تاک می‌کند، مخالفان صلح به ویژه سران حماس که شدیداً به محمود عباس و جنبش فتح به خاطر از سرگیری مذاکرات صلح با اسرائیل تاخته‌اند، در غزه و سوریه به انتظار نشسته‌اند تا در صورت ناکام ماندن روند صلح، «حقانیت» دیدگاه خود را جشن بگیرند.
ناظران می‌گویند حزب‌الله لبنان و در صدر مخالفان صلح، جمهوری اسلامی ایران نیز مترصد بهره‌برداری گسترده سیاسی از اوضاع در صورت ناکامی روند صلح هستند.
