بزرگترين عمليات تاريخ نيروی هوايی ايران چگونه انجام شد

اول مهر ۱۳۵۹ يادآور بزرگترين عمليات در تاريخ نيروی هوايی ايران است .عمليات کمان ۹۹ که درست ۱۰ ساعت پس از حمله هوايی عراق به فرودگاه‌ها و شهرهای ايران در ۳۱ شهريور ۱۳۵۹ انجام شد.

ـ چرا اين عمليات بزرگترين عمليات نيروی هوايی ايران نام‌گذاری شده است؟

در اين عمليات ۱۴۰ هواپيمای جنگی ايرانی شرکت داشتند و از جنگنده بمب‌افکن‌های اف-۵ و اف-۴ برای بمباران و از شکاری رهگيرهای اف-۱۴ برای محافظت از هواپيماها و بوئينگ ۷۴۷ و بوئينگ ۷۰۷ برای سوخت‌رسانی و سی۱۳۰هرکولس برای جمع‌آوری اطلاعات الکترونيکی برای مشخص کردن محل پايگاه‌های موشکی استفاده شد.

اکبر هاشمی رفسنجانی، جانشين آيت الله خمينی در مقام فرماندهی نيروهای مسلح گفته است در ابتدای جنگ ارتش عراق فاقد قدرت پدافند هوايی مناسب بوده است و به همين دليل نيروی هوايی ايران توانست بدون مزاحمت تاسيسات استراتژيک عراق را مورد حمله قرار دهد. لذانيروی هوايی ايران تا انتهای جنگ از انجام عمليات مشابهی امتناع ورزيد که يکی از دلايل آن تقويت سامانه ضد هوايی ارتش عراق بوده است(۱)


ـ چه اهدافی در این عملیات بمباران شدند

خلبانان ايرانی در عمليات کمان ۹۹ اهداف نظامی ارتش عراق از جمله فرودگاه‌ها و آشيانه‌های نظامی ارتش عراق در پايگاه‌های هوايی کرکوک، موصل، الرشيد، حبانيه، ناصريه، شعيبيه، کوت و المثنی را مورد هدف قرار دادند. (۲)


ـ چرا اين عمليات کمان ۹۹ نام گرفت؟

نام عمليات «کمان ۹۹» نمادين بوده و بدين معنا است که تيرهای ايرانيان تا دور دست‌ترين نقاط عراق رها می‌شوند، تا يادآور آرش کمانگير کمانگير اسوره‌ای ايران باشند. عدد ۹۹ نيز از شمار صفحات طرح عملياتی «البرز» طرح کلی اين عمليات گرفته شده بود. برخی خلبان‌های سابق نيروی هوايی ايران معتقدند طرح عمليات کمان-۹۹ و همچنين بمباران مجموعه پايگاه‌های هوايی الوليد که معروف به حمله به اچ ۳ است، پيش از جنگ ايران و عراق و در سال ۱۳۵۵ توسط ژنرال‌های ارشد نيروی هوايی شاهنشاهی ايران از جمله افرادی چون اميرحسين ربيعی، نادر جهانبانی و کمپانی تهيه شده بود و طرح اين عمليات بزرگ که تنها چند ساعت پس از حمله نيروی هوايی عراق به اجرا درآمد، کاری نبود که در يک روز يا حتی کمتر از يک روز قابل اجرا باشد و لذا بازخوانی نقشه‌ها، اجرای هماهنگی با شکاری‌ها و تانکرهای سوخت‌رسان، رادارهای زمينی و ديدبان‌های مرزی همگی از قبل طرح‌ريزی و لحاظ شده بودند(۳).


ـ چه پايگاه‌های هوايی در عمليات کمان ۹۹ شرکت داشتند؟

پايگاه‌های هوايی تهران، همدان و بوشهر با بمب‌افکن‌های اف-۴ خود و پايگاه‌های تبريز و دزفول با يگان‌های اف-۵ خود در اين عمليات شرکت کردند و پايگاه‌های هفتم و هشتم شکاری نيز با يگان‌های اف-۱۴ (تامکت) خود کار پشتيبانی را برعهده داشتند.

ـ زمان عمليات چه هنگام بود؟

زمان عمليات ساعات اوليه بامداد اول مهر ۱۳۵۹ و هم‌زمان با طلوع آفتاب در عراق انتخاب شد تا نور خورشيد صبحگاهی که از شرق به غرب در حال تابيدن بود کار هدف‌گيری را برای پدافند هوايی عراق را مشکل کند.

ـ منطقه عملياتی چه بخشی از عراق را دربرمی‌گرفت؟

منطقه عمليات سرتاسر خاک عراق در حد فاصل مدار ۳۰ درجه شمالی يعنی جنوبی‌ترين مدار در خاک عراق تا شمالی‌ترين مدار آن که مدار ۳۷ درجه شمالی را شامل می‌شد.

ـ این عملیات چه نتایجی در برداشت؟

صرف نظر از نتايج روحی و روانی پاسخ به حمله هوايی عراق در کمترين فاصله نسبت به اين حمله، در اين عمليات پايگاه‌های هوايی الرشيد بغداد، کوت در استان العماره، موصل در استان نينوا، ناصريه در استان ذيقار، شعيبيه در استان بصره، پايگاه هوايی کرکوک در استان کرکوک، پايگاه‌های هوايی حبانيه شامل دو پايگاه تموز و حضبه در غرب بغداد، پايگاه هوايی ام‌القصر، فرودگاه بين‌المللی بغداد و فرودگاه المثنی، توسط بمب‌افکن‌های ايرانی بمباران شدند.

هر دو باند پروازی پايگاه کرکوک، پالايشگاه‌های نفت کرکوک و بصره، ، پل‌های ارتباطی تنومه و بصره و چاه‌های نفت باباگرگردر منطقه کرکوک و مخازن نفت موصل و تاسيسات گازی کرکوک، بخش ديگری از اهداف اين حمله بودند .(۴)

چنين عملياتی با چنين وسعتی و با چنين حجمی از هواپيماهای حمله کننده ، هرگز تا امروز در تاريخ نيروی هوايی ايران تکرار نشده است.(۵)

يادداشت ها:
۱-سايت مرجع هوانوردی و هوافضای پارسی به آدرس www.aerospacetalk.ir
۲- سايت انجمن های تخصصی نظامی به آدرس
http://www.military.ir

-۳
http://edition.presstv.ir/detail/۵۲۱۱۵.html
۴- بخشی از فيلم اين عمليات را می‌توانيد در سايت انجمن های تخصصی نظامی به آدرس
مشاهده کنيد

http://www.military.ir/

۵- جزييات بيشتری از اين عمليات در چارچوب خاطرات خلبان های ايرانی شرکت کننده در اين عمليات طی سال های گذشته در سايت های مختلف اينترنتی منتشر شده است.