کفش‌های کهنه، چکمه‌های ژنده، دمپایی‌ها و کفش‌های ورزشی فرسوده در خیابان کنز می‌هایلو، شهر بلگراد به یاد قربانیان قتل عام سربرنیتسا در معرض دید عموم قرار گفته است.
مردمان صرب با این کفش‌ها و پیام‌هایی در داخل آنها، یاد هزاران تن از قربانیان قتل عام سال ۱۹۹۵ سربرنیتسا را گرامی می‌دارند.
درست ۱۱ سال پیش بود که شبه نظامیان صرب بوسنی، به فرماندهی ژنرال راتکو ملادیچ کمپ پناهجویان سازمان ملل را اشغال کرده و ساکنان مسلمان بوسنیایی آن را قتل عام کردند.
سربازان، مردان و پسران را جدا کردند و با خود بردند. آنها در طول یک هفته بیش از ۸ هزار نفر را در بدنام‌ترین رویداد جنگ سالهای ۱۹۹۲-۱۹۹۵ بوسنی و هرزگوین به قتل رساندند.
قتل عام سربرنیتسا بزرگترین قتل عام در تاریخ اروپا پس از هولوکاست به شمار می‌رود.
میلنا دراگیچویچ سسیچ، محقق مردم‌شناسی که در میان کسانی است که کفش‌های خود را به یاد قربانیان آورده بود می‌گوید: «من در پیام خود نوشتم که همه باید بدانند که من می‌خواهم فرزندان من باید بدانند که من می‌خواهم دوستانم بدانند».
خانم دراگیسویچ سسیچ ادامه می‌دهد: «به اعتقاد من کشتار سربرنیتسا بزرگترین جنایت صرب‌ها را در صد سال گذشته تاریخ این کشور به شمار می‌رود».
در کفش‌ها پیام‌های دیگر مانند «هرگز فراموش نخواهم کرد» ، «به یاد خودم، فرزندانم و همه ما» نیز دیده می‌شوند.
نادژدا گاچه، رئیس پیشین انجمن روزنامه ناگران مستقل صرب، گرامیداشت کفش‌های کهنه را با زانو زدن ویلی براندت، صدر اعظم پیشین آلمان، در سال ۱۹۷۰ به منظور ابراز ندامت از قتل عام قیام ورشو و در پی آشتی با مردم لهستان مقایسه می‌کند.
وی می‌گوید هر کفش را می‌توان به منزله بخش کوچکی از ابراز ندامت و آشتی جویی ویلی براندت در نظر گرفت.
با این حال به نظر نمی‌رسد که در بلگراد همه روحیه آشتی‌جویانه داشته باشند.
در کنار این مراسم، گروهی دیگر از مردم تی‌شرت‌هایی با عکس رادوان کاراجیچ که از او به عنوان معمار این قتل عام یاد می‌شود به تن کرده بودند.
همچنین خطر گروه افراطی وطن‌پرست «ناشی» نیز برگزارکنندگان این بزرگداشت را تهدید می‌کرد که خوشبختانه تا کنون با حمایت پلیس حادثه‌ای رخ نداده است.
رادوان کاراجیچ، در سال ۲۰۰۸ در بلگراد دستگیر شد و در دادگاهی بین‌المللی کیفری به اتهام نسل‌کشی در یوگوسلاوی سابق به حبس ابد محکوم شد.
سازمان «زنان سایه‌پوش» که بزرگداشت کفش در بلگراد برگزار کرده است، قصد دارد تا بنای یادبود دائمی را به یاد قربانیان سربرنیتسا در بلگراد برپا کند.
گرامیداشت کفش بلگراد الهام گرفته از ابتکار عمل سازمان «زیبایی سیاسی» که مقر آن در برلین است الهام گرفته که قصد دارد ۱۶ هزار و ۷۴۴ عدد کفش را به یاد ۸ هزار و ۳۷۲ قربانی سربرنیتسا که در منطقه پوتوکاری شهر سربرنیتسا به خاک سپرده شده‌اند برپا کند.
فیلیپ روچ، مدیر سازمان زیبایی سیاسی، در این باره می‌گوید: «این کفش‌ها به هم گره‌خورده و بر یک ستون ۱۶ متری بتنی که بر روی آن نامه از سازمان ملل که نشان از شکست نیروهای این سازمان در حفاظت از قربانیان اردوگاه سربرنیتسا نوشته شده است، برپا خواهد شد.
وی در ادامه می‌افزاید مادران شهر سربرنیتسا سه سال است که به دنبال برپا کردن ستونی هستند که بر روی آن نشانی از شرم سازمان ملل و کشورهای غربی درعدم حفاظت مردمان سربرنیتسا در قتل عام سال ۱۹۹۵ بر روی آن نوشته شده باشد هستند.
سازمان زنان سیاه‌پوش و دیگر سازمان‌های برگزارکننده همچنین روز یکشنبه راهپیمایی «صلح» در مرکز یادبود این کشتار برگزار کردند و ۷۷۵ نفر از قربانیان این قتل عام که به تازگی شناسایی شده‌اند را در پایان این راهپیمایی در کنار سه هزار و ۷۴۹ قربانی صرب- بوسنیایی دیگر به خاک سپردند.
در این مراسم بوریس تادیچ، رئیس‌جمهور صربستان، به همراه همتای کروات خود، ایوو یوسیپوویچ، و رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه، و برخی دیگر از رهبران کشورهای جهان شرکت کردند.
