مجدداً بحث قطع یارانه‌های خانوارها در مرکز توجه افکار عمومی قرار گرفته و آخرین اطلاعات حاکی از اتخاذ شیوه‌ای متفاوت در حذف یارانه‌گیران است.
اصل خبر چه می‌گوید؟
در اجرای تکلیف قانون بودجه ۱۳۹۸ پیرامون هدفمندی یارانه‌ها، آیین‌نامه مربوطه بعد از حدود چهار ماه در هیئت دولت تصویب شده و قرار است بعد از اعلام نظر نهایی وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و همچنین سازمان برنامه و بودجه به عنوان مسئولان شناسایی دهک‌های بالا، غربالگری یارانه‌ای از از پایان شهریور ماه شروع شود.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به اعلام اینکه سقف درآمدی معینی برای حذف یارانه وجود ندارد و نشان تمکن در سه دهک بالا میزان مصرف خانوارها خواهد بود اکتفا کرده است.
نکته مهم در اجرای طرح در کجاست؟
تا اینجا مشخص آن است که بر خلاف آنچه که طی سال‌های گذشته بر حذف یارانه‌بگیران پردرآمد از سوی دولت، مجلس و کارشناسان تأکید می‌شد، این روش در دستور کار نیست و میزان درآمد ماهانه ملاک حذف نخواهد بود.
در روش فعلی میزان مصرف ملاک غربالگری قرار گرفته، اما در شرایط کنونی مشخص نیست چه میزان مصرف کدام کالاها و خدمات در الگوی پر مصرف دسته‌بندی می‌شود. همچنین مشخص نیست برای این دسته‌بندی کدام بانک‌های اطلاعتی کشوری یا استانی، قرار است مورد استناد قرار گیرد و این موارد بر ابهام‌ها افزوده است.
کدام کالاها را می‌توان در اجرای طرح گمانه‌زنی کرد؟
آنچه که بیشتر در اجرای طرح گمانه‌زنی می‌شود، تمرکز طرح بر کالاهایی است که دولت به آنها یارانه پنهان می‌دهد و توانایی محاسبه میزان مصرف آنها را هم دارد. این قبیل کالاها را می‌توان به شرح زیر طبقه‌بندی کرد.
برق: بسیاری از کارشناسان معتقدند که صنعت برق از یارانه‌های پنهانی برخوردار است و نه تنها باید جدول تعرفه‌ای برق به نفع طبقات کم‌مصرف تصحیح شود، بلکه بنا بر جدول کنونی می‌توان مصرف خانوارهای ثروتمند را شناسایی کرد.
با وجود پلکانی بودن تعرفه‌های برق خانگی، همچنان مشترکان پرمصرف نسبت به سایر مشترکان از یارانه چندین برابری برق برخوردارند. به طوری که یارانه برق ۱۰ درصد از مشترکین که بسیار پرمصرف هستند، نسبت به مشترکین کم‌مصرف ۷ برابر و نسبت به متوسط ۹۰ درصد مردم هم بیش از ۲ برابر است. لذا با توجه بدین گزارش‌ها می‌توان گروه هدف را برای حذف یارانه‌ها شناسایی کرد.
گاز خانگی: بر اساس تعرفه موجود در قبوض گاز سال قبل و در یک اقلیم معمولی مانند تهران و در فصل سرد، محاسبات نشان می‌دهد که میزان یارانه پرداختی دولت به پله اول مصرفی (کم‌مصرف‌ها) حدود یک نهم میزان یارانه پرداختی به مشترکان موجود در پله آخر مصرفی (پرمصرف‌ها) است. لذا می‌توان از حجم و میزان مبالغ پرداختی نیز در شناسایی این طرح بهره برد.
بنزین: هر چند شناسایی طبقات پر مصرف در بحث بنزین در ایران دوران مقدماتی خود را می‌گذراند اما در کشورهای پیشرفته بر اساس مدل و قیمت خود رو عوارضی را برای خود رو مشخص می‌کنند که شناسایی افراد پرمصرف را سهل‌تر میکند و نکته کلیدی در اجرای این طرح ثبت شماره حساب‌های بانکی افراد در پایانه‌های سوخت‌گیری و استخراج اعداد آنهاست که میزان مصرف سوخت بنزین هر فرد را محاسبه میکند و می‌توان بر اساس آن برنامه‌ریزی کرد.
در مدل ایرانی این طرح که سامانه کارت سوخت نام گرفته، نیز امکاناتی تکمیلی در نطر گرفته شده بود که افراد پرمصرف شناسایی شوند، که هیچ‌وقت به اجرا گذاشته نشد. بر اساس این طرح تکمیلی، خودروها برای سوخت‌گیری در پمپ بنزین‌ها باید شناسایی می‌شدند.
این امر در اجرا آنگونه بود که پس از ورود خودرو به پمپ بنزین، علاوه بر کارت سوخت، خودرو نیز باید شناسایی و تأیید می‌شد و پس از آن سوخت‌گیری امکان می‌یافت.
در صورت اجرای این طرح مشخص می‌شد که هر خودرو چه میزان سوخت مصرف میکند و چه افرادی پرمصرفند. حال باید دید دولت در شناسایی افراد پر مصرف بنزین از چه طرح یا طرح هایی استفاده میکند.
مصرف آب: آب از دیگر کالاهایی که می‌شود از آن در شناسایی افراد پر مصرف استفاده کرد. از آنجا که آب کالایی تقریباً رایگان در سبد هزینه خانوار است و نیم درصد هزینه را به خود اختصاص داده، بدیهی است که شخص یا خانوار در مصرف آن امساک نمی‌کند و الگوی مصرفی فرد را می‌توان به سادگی شناسایی کرد.
در خاتمه باید یادآور شد که دولت بخشی از اجرای این طرح را به استانداری‌ها واگذار کرده و توانایی استانداری‌ها در شناسایی افراد پرمصرف به شیوه‌ای روشمند و هدفمند که کمترین هزینه‌های روانی و اقتصادی برای جامعه به دنبال داشته باشد، خود محل پرسش‌های فراوان است.
