یک سال پس از آغاز فیلتر شدن پیام‌رسان تلگرام در ایران و با وجود تلاش‌های گسترده‌ای که برای کوچاندن کاربران ایرانی به سوی شبکه‌های داخلی صورت گرفت، رسانه‌های ایران گزارش داده‌اند مردم حداکثر پس از چند ماه به تلگرام بازگشتند و نهادهای حکومتی نیز بتدریج و بی سر و صدا در حال بازگشت به این پیام‌رسان هستند.
دو کانال «اخبار ریاست جمهوری» و «خبرگزاری صدا و سیما» تازه‌ترین کانال‌های حکومتی هستند که از چند روز پیش فعالیت خود را در پیام‌رسان فیلترشده تلگرام از سر گرفته‌اند.
خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی، ایرنا، روز یکشنبه ۱۸ فروردین با انتشار داده‌نمایی اعلام کرد که فعالیت کاربران عادی در تلگرام در نیمه دوم سال گذشته از سر گرفته شد و با وجود فیلترینگ، «مردم به تلگرام بازگشتند».
یک مرکز نظرسنجی غیردولتی در ایران، موسوم به ایسپا (افکارسنجی دانشجویان ایران) نیز با ارائه تازه‌ترین داده‌هایش اعلام کرد «فروردین ۹۷ حدود ۶۰ درصد از مردم ایران از تلگرام استفاده می‌کردند و این رقم در اسفندماه به ۵۶ درصد رسید».
رسانه‌های ایران در روزهای اخیر، با اشاره به آمارهای منتشرشده، پرسش‌هایی از این قبیل مطرح کرده‌اند که: اگر هم مردم و هم نهادها و مقام‌ها به دور زدن فیلترینگ روی آورده و به تلگرام بازگشته‌اند، پس چرا این پیام‌رسان فیلتر شد و چرا همچنان فیلتر باقی مانده و چرا این همه صرف راه‌اندازی شبکه‌های ناکام داخلی شد؟
در این میان بازگشت خبرگزاری صدا و سیما به تلگرام از بقیه عجیب‌تر است؛ از آن رو که مهم‌ترین رقیبی که برای تلگرام معرفی و هزینه بسیاری صرف راه‌اندازی آن شد پیام‌رسان «سروش» وابسته به صدا و سیما بود.
روزنامه شهروند در شماره روز ۱۹ فروردین نوشت: اهمیت حضور مردم «حتی تصمیم‌های قاطع رسانه ملی را هم به چالش می‌کشد و باعث می‌شود صدا و سیما بی‌خیالِ پیام‌رسانی شود که خود مالک و مبلغ آن است».
روزنامه شهروند همچنین پرسیده است: «آن همه هزینه، تبلیغ و ممنوعیت برای پیام‌رسان‌های بومی به کجا ختم شد؟ ... اگر این همه هزینه را صرف اطلاع‌رسانی یا آموزش به مردم می‌کردیم به نتیجه بهتری نمی‌رسیدیم؟».
اخبار سیل؛ شبکه‌های اجتماعی در برابر «سازمانی که در تمام استان‌ها دفتر و دستک دارد»
در سه هفته‌ای که از آغاز بارش‌های شدید و به راه افتادن سیلاب‌ها در ایران می‌گذرد، ابتکار عمل در اطلاع‌رسانی این فاجعه در اختیار شبکه‌های اجتماعیِ عمدتاً فیلترشده بوده است.
به نوشته وبسایت فرارو، «وقتی سیل به لرستان رسید هیچ خبری از گزارش‌های دست اول صدا و سیما نبود؛ در حالی که این سازمان در تمام استان‌های کشور دفتر و دستک دارد».
فرارو همچنین با اشاره به اینکه در روز فاجعه پلدختر و معمولان «هیچ گزارش دقیقی از صدا و سیما منتشر نشد» نوشته است: «شبکه‌های مجازی و رسانه‌های اینترنتی گوی سبقت را از تلویزیون ربودند» و «خبرنگاران صدا و سیما گزارش‌های خود را منحصر به گفت‌وگو با مقامات کردند» یا «گزارش‌های اغراق‌آمیز» از مواردی بی‌نتیجه مانند انفجار خط آهن در استان گلستان ساختند.
روزنامه ایران نیز روز دوشنبه در یادداشتی نوشت: از عجایب زمانه است که با وجودی که «تلگرام همچنان رسانه اول ایرانی‌ها است» و میزان مراجعه به آن نسبت به قبل از فیلترینگ تغییری نکرده، «باز هم این رسانه فیلتر است».
روزنامه ایران با اشاره به نقش مؤثر تلگرام و توئیتر در اطلاع‌رسانی سیل اخیر نوشته است: «عجیب اینکه حتی مسئولان عالی‌رتبه کشوری نیز از طریق همین رسانه‌های اجتماعی فیلترشده به مردم اطلاع‌رسانی می‌کنند».
همین موضوع را روزنامه شهروند هم مطرح کرده و با اشاره به بازگشت خبرگزاری صدا و سیما به تلگرام نوشته است: «خوش‌خیالی محض است که این بازگشت را به رفع فیلتر تلگرام ربط دهیم یا فکر کنیم که قوه قضائیه از تصمیم خود، ولو برای امر مهم اطلاع‌رسانی و هشدار به مردم در مواقع خطر، کوتاه بیاید».
فیلتر شدن تلگرام سال گذشته و پس از کشمکش‌هایی پردامنه روی داد و سرانجام «دادسرای فرهنگ و رسانه تهران» در اردیبهشت ۹۷ رأی به فیلترینگ پیام‌رسان تلگرام در کل کشور داد.
آن زمان تمامی نهادهای حکومتی اعلام کردند فعالیت خود را در تلگرام متوقف می‌کنند و از پیام‌رسان‌های داخلی دیگر، از جمله «سروش»، استفاده خواهند کرد.
در هفته‌های اخیر علاوه بر قطع تلفن و اینترنت در برخی مناطق سیل‌زده ایران، آسیب‌دیدگان حتی اگر به اینترنت وصل می‌شدند برای اطلاع‌رسانی ناچار به استفاده از فیلترشکن بودند.
محمود صادقی، نماینده مجلس، از وزیر ارتباطات خواسته بود فیلترینگ تلگرام، حتی به طور موقت، برداشته شود؛ با این حال نه تنها پیام‌رسان تلگرام، شبکه توئیتر و شمار بسیار زیادی از وبسایت‌ها و اپلیکیشن‌های دیگر همچنان در ایران فیلترند بلکه زمزمه‌هایی مبنی بر فیلتر شدن اینستاگرام نیز شنیده می‌شود.
نهادهای بین‌المللی سانسور و فیلترینگ را مصداق «نقض آزادی‌های بنیادین از جمله آزادی بیان» اعلام کرده‌اند.
بنابر گزارش سالانه سازمان گزارشگران بدون مرز، ایران در سال ۲۰۱۸ در زمینه آزادی مطبوعاتی از بین ۱۸۴ کشور در رتبه ۱۶۴ قرار گرفت.
شماری از مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی سیاست فیلترینگ و سانسور در چهار دهه گذشته را «سیاستی شکست‌خورده» اعلام کرده‌اند و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، نیز بهمن گذشته درباره فیلترینگ گفته بود: «باید قبول کنیم که اشتباه کردیم».
