دوره هفتادم جشنواره فیلم برلین محل نمایش ساخته‌های جسارت‌آمیز طیف تازه‌ای از سینماگران ایرانی‌تباری بوده است که مضامین تا به حال روایت‌نشده‌ای چون نگاه‌های نظارتی حکومت، انتقاد از مذهب و همجنسگرایی را به فیلم‌هایی آورده‌اند که قهرمانانشان فارسی صحبت می‌کنند.
این سینماگران در نقاط مختلفی از دنیا چون ایران، یونان و آلمان این فیلم‌ها را ساخته‌اند و همزمانی نمایش آنها در بخش‌های مختلف این دوره جشنواره فیلم برلین باعث شده است تا تصویر موزونی از نادیده گرفتن محدودیت‌های نمایشی مرسوم محصولات تصویری به زبان فارسی ارائه شود.
«نامو»، «پری»، و «بدون احساسات منفی»، ساخته اول سازندگانشان محسوب می‌شوند و با آنکه در بخش مسابقه جشنواره برلین حاضر نیستند، برای دریافت جایزه بهترین فیلم اول نامزد شده‌اند.
«نامو»، راوی جسور نظارت امنیتی حکومت ایران
درام سیاسی «نامو» در کنار فیلم «شیطان وجود ندارد» ساخته تازه محمد رسول‌اف، نماینده دیگری از سینمای خلاف جریان ایران است که جسورانه موضوعات ملتهبی چون نظارت‌های امنیتی همه جانبه بر شهروندان، فساد ریشه دار و اختلافات قومیتی را بر بستری از داستانی ساده بیان می‌کند.
زندگی یک معلم حق التدریسی کرد که به تبریز منتقل شده است با حضور دو نفر که از صبح تا شب مقابل خانه‌اش در اتوموبیل می‌نشینند، به هم می‌ریزد. پدر او در سال‌های ابتدایی انقلاب فعال سیاسی بوده و به زندان رفته و یکی از دوستانش هم خارج از کشور است. همین موضوعات باعث می‌شود تا این معلم کرد در مظان اتهام اطرافیان به عنوان دلیل حضور این دو فرد قرار بگیرد.
فیلمساز با عوامل و چهره‌های نام آشنا در فضای شهری بسیار کمتر دیده شده در فیلم‌های ایرانی (تبریز)، متأثر از ساختار فیلم‌های آندری زویاگینتسف روس از نابود شدن زندگی‌هایی می‌گوید که زیر نگاه امنیتی همه‌جانبه حکومت و سوءظن‌های سرشار اطرافیان شانس تداوم ندارند. جسارت فیلم در بیان صریح این فضا تحسین‌برانگیز است و آن را به یکی از فیلم‌های مهم چند سال اخیر سینمای ایران تبدیل می‌کند.
نادر ساعی‌ور، کارگردان فیلم پیشتر همکار جعفر پناهی در نوشتن فیلمنامه «سه رخ» بود که دو سال پیش از جشنواره کن جایزه بهترین فیلمنامه را گرفت. جعفر پناهی، در «نامو» نامش به عنوان تدوینگر دیده می‌شود و می‌توان حضورش را در شکل‌گیری این فیلم با چنین صراحتی مؤثر دانست. بازیگران و سایر عوامل فیلم با وجود ناآشنا بودن، عملکردی فراتر از انتظار دارند.
یکی از بهترین فصول فیلم، سکانس مصاحبه گزینش برای رسمی شدن معلم از حق‌التدریسی است. جایی که مکالمه دو طرفه میان مأمور گزینش و شخصیت اصلی، آشکارا نگاه امنیتی و نظارتی ارکان مختلف حکومت (تا حد سؤال درباره حجاب داشتن زنان در مهمانی‌های خانوادگی) را بیان می‌کند و استیصال دردآور یک شهروند را در مواجهه با چنین دیدگاهی فریاد می‌زند.
ساخته شدن فیلمی چون «نامو» در زمانی که نهادهای امنیتی و نظامی در حال تسخیر کل فضای سینمای رسمی ایران هستند و محصولاتشان از مأموران امنیتی چهره افراد دلسوز ایران را نمایش می‌دهد، یادآور حضور سینماگرانی است که متفاوت از خواسته‌های نهادهای امنیتی و نظامی از بخش تاریک عملکرد این نهادها صحبت می‌کنند.
«پری»؛ چادر در آتش
درام جستجوگرانه «پری» تازه‌ترین تلاش سینماگران ایرانی‌تبار مقیم خارج از کشور برای طرح مضامینی مرتبط با ایران در محصولاتی بین‌المللی برای مخاطبان غیر فارسی‌زبان است. این نمونه تازه، از جمله آثار قابل اعتنای سال‌های اخیر محسوب می‌شود با تصویری جذاب از زن مذهبی چادر به سری در دنیای زیرزمینی آتن.
فیلم، ساخته اول فیلمسازی به نام سیامک اعتمادی است که سال‌ها در یونان زندگی کرده است. داستان درباره زوج مذهبی است که از ایران برای دیدار پسرشان به آتن می‌روند، اما پسرشان برای استقبال آنها به فرودگاه نمی‌رود و این سرآغاز جستجویی برای پیدا کردن اوست که گویی از همه آنچه از ایران می‌آید، فراری است.
فیلم در میانه این جستجو، تبدیل به اثر خودشناسانه‌ای درباره زنی مذهبی می‌شود که در جستجوی پسر، خودش را پیدا می‌کند. بازی ملیکا فروتن (بازیگر ایرانی‌تبار مقیم آلمان) از نقاط قوت فیلم است. یکی از بهترین فصول فیلم جایی است که شخصیت مادر در میانه یک درگیری خیابانی با چادر به دل آتش می‌زند.
«پری» اشاره‌های انتقادی مهمی از وضعیت فعلی ایران و تمایل بخش زیادی از جوانان به عدم بازگشت و حتی طرد مذهب دارد، با این همه فیلمساز به هر دلیلی نخواسته این اشاره‌های انتقادی را از سطح مشخصی فراتر ببرد با این همه آنچه از مواجهه زنی مذهبی در واقعیت دنیای تازه و کشف خودش می‌گوید بسیار تازگی دارد.
«بدون احساسات منفی»؛ همجنسگرایی نسل جوان ایرانی
این درام همجنسگرایانه ساخته اول یک فیلمساز جوان ایرانی‌تبار بزرگ‌شده آلمان است که موضوع همجنسگرایی در میان نسل جوان ایرانی مهاجر و تازه از ایران آمده را بیان می‌کند. فیلم داستان آشنایی پسری ایرانی از نسل دوم مهاجران با خواهر و برادری ایرانی در کمپ پناهجویان یکی از شهرهای آلمان است. رابطه آنها بر بستری از تمایلات همجنسگرایانه مصائب اقلیت بودن را از جنبه تازه‌ای بیان می‌کند.
فیلم با ساختاری بدیع و بی‌پروا قهرمانانش را فراتر از نمونه‌های مرسوم افرادی در جستجوی هویت تازه در جامعه میزبان تصویر می‌کند و همدرد و همراه آنها به اثری شورشی و ساختارشکن تبدیل می‌شود.
فراز شریعت، کارگردان این فیلم بزرگ‌شده آلمان است.
هر سه این فیلم‌ها بر مبنای معیارهای نظارتی حکومت ایران بعید است اجازه نمایش رسمی در ایران پیدا کنند اما احتمالاً در ساختار نمایش زیرزمینی نسخه‌های نمایش خانگی فیلم‌ها، بسیار پربیننده شوند.
