با تداوم تهاجم روسیه به اوکراین، بسیاری از شرکت‌های غربی از جمله شرکت‌های آمریکایی، به دلایل اخلاقی یا اقتصادی، فعالیت‌های خود در روسیه را محدود یا تعلیق کرده‌اند و حتی برخی از آنها کاملاً از این کشور خارج می‌شوند.
کارشناسان اقتصادی معتقدند در شرایطی که تحریم‌های جدید با فاصله بسیار کم علیه روسیه اعمال می‌شود، شرکت‌هایی که تصمیم می‌گیرند به طور کامل از این کشور خارج شوند، در واقع قادر نیستند بر ابهامات موجود درباره ازسرگیری فعالیت‌هایشان مقابله کنند.
در واقع، این شرکت‌ها چشم‌انداز روشنی از لغو تحریم‌ها علیه روسیه دست‌کم برای آینده نزدیک نمی‌بینند.
شرکت پپسی‌کو، از بزرگ‌ترین شرکت‌های تنقلات و نوشیدنی در جهان فعالیت‌های خود در روسیه را محدود کرده است.
استارباکس نیز که ۱۳۰ شعبه در سراسر روسیه دارد، تصمیم مشابهی گرفته است. این کافه زنجیره‌ای آمریکایی اولین کافه خود در روسیه را در سال ۲۰۰۷ افتتاح کرده بود.
شرکت‌های آبجوسازی اروپایی کارلزبرگ، هینیکن و این‌بیف اعلام کرده‌اند که از روسیه خارج می‌شوند.
خودروسازی فرانسوی رنو هم جزو شرکت‌هایی است که به طور کامل از روسیه خارج شد و دارایی‌های خود را به شرکت خودروسازی روسی آوتوواز واگذار کرد. این واگذاری، اولین اقدام بزرگ در جهت ملی شدن شرکت‌ها در روسیه توصیف شد.
خروج مک‌دونالد، تصمیم سخت اما قطعی
در میان شرکت‌هایی که روسیه را ترک می‌کنند، خروج مک‌دونالد از این کشور اهمیت ویژه‌ای دارد و بازتاب رسانه‌ای بیشتری یافته است.
مک‌دونالد که ورودش در بیش از ۳۰ سال پیش به مسکو، نمادی از پایان جنگ سرد بود، در اواسط ماه مه اعلام کرد که در واکنش به تهاجم روسیه به اوکراین، به طور کامل از روسیه خارج می‌شود.
مدیر اجرایی این غول دنیای رستوران‌داری در جهان، در نامه‌ای خطاب به همه شعبات و کارمندان مک‌دونالد در جهان نوشت: «بحران انسانی ناشی از جنگ در اوکراین و محیط اقتصادی غیرقابل پیش‌بینی ناشی از آن، مک‌دونالد را به این نتیجه رساند که ادامه فعالیت‌های ما در روسیه دیگر قابل دوام نیست یا با ارزش‌های ما سازگار نیست».
پیشتر مک‌دونالد در هشتم ماه مارس و در اقدامی هماهنگ با دیگر شرکت‌های چندملیتی که از مسکو فاصله می‌گرفتند، از تعطیلی موقت رستوران‌های خود و تعلیق فعالیت‌هایش در روسیه خبر داده بود.
در آن زمان در شبکه‌های اجتماعی از مک‌دونالد و برندهایی مثل کوکاکولا یا استارباکس که نماد فرهنگ آمریکایی هستند، خواسته شده بود که روسیه را تحریم کنند.
به همین دلیل، کریس کمپچینسکی مدیر اجرایی مک‌دونالد در نامه خود تأکید کرد: «ما به جامعه جهانی خود متعهد هستیم و باید بر ارزش‌های خود پایبند بمانیم».
مدیر اجرایی مک‌دونالد نوشت: «مک‌دونالد و روسیه آنقدر در هم تنیده شده‌اند که تصور یکی بدون دیگری غیرممکن به نظر می‌رسد. با این حال، متاسفانه، امروز به اینجا رسیدیم». او اضافه کرد خروج مک‌دونالد از روسیه «تصمیم آسانی نبود و با توجه به اندازه تجارت ما و مشکلات فعلی فعالیت در روسیه، اجرای آن آسان نخواهد بود».
با این حال، مدیر اجرایی مک‌دونالد تأکید کرد که این شرکت در تصمیم خود تجدیدنظر نخواهد کرد.
ادامه فعالیت رستوران‌ها با صاحب و اسم جدید
مک‌دونالد چند روز پس از اعلام تصمیم خود برای خروج کامل از روسیه، اعلام کرد کل دارایی‌های خود در این کشور را به الکساندر گوور تاجر روس که از سال ۲۰۱۵ حدود ۲۵ شعبه این رستوران آمریکایی در چند شهر سیبری را اداره می‌کرد، می‌فروشد.
او همچنین یکی از بنیانگذاران یک شرکت متخصص در پالایش نفت روسیه (Neftekhimservice) و عضو هیئت مدیره شرکتی است که صاحب هتل پارک این (Park Inn) شبکه‌ای کلینیک‌های خصوصی در شهر نووکوزنتسک سیبری است.
مبلغ قرارداد فروش دارایی‌های مک‌دونالد در روسیه فاش نشد و همچنین مشخص نشد که منوی این رستوان‌ها همان منوی قبلی باقی می‌ماند یا نه. با این حال، اسم مک‌دونالد از این رستوران‌ها برداشته خواهد شد.
روز جمعه ۲۷ مه، مک‌دونالد اعلام کرد چند نام تجاری جدید را برای رستوران‌هایش در روسیه به نهاد ذی‌ربط پیشنهاد داده است؛ از جمله «Fun and Tasty» و «The Same One».
کارشناسان معتدند که با توجه به شرایط فروش، مشکلات مالی پیش روی خریدار روسی و این که مک‌دونالد مجوز برند یا نام خود را به خریدار نداده، بعید است که قیمت فروش به ارزشی که رستوران‌های مک‌دونالد در روسیه در پیش از حمله این کشور به اوکراین داشته، نزدیک باشد.
در توافق مک‌دونالد با الکساندر گوور، این تاجر روس پذیرفته که کارمندان فعلی را دست‌کم به مدت دو سال، تحت شرایطی معادل شرایطی که تاکنون از آن برخوردار بوده‌اند، نگاه دارد و همچنین حقوق کارکنان و هزینه‌های جاری را تا زمان نهایی شدن توافق پرداخت کند.
مک‌دونالد که پیش‌بینی کرده فروش شعباتش در روسیه با گذراندن روال قانونی در هفته‌های آینده نهایی شود، برای خروج از روسیه، هزینه‌ای بین ۱.۲ تا ۱.۴ میلیارد دلار را در حساب‌های خود در نظر گرفته است.
دو طاق طلایی، نشان پایان جنگ سرد
مک‌دونالد اولین رستوران خود را در ژانویه سال ۱۹۹۰ (دی ماه ۱۳۶۸)، درست در فاصله کمتر از دو سال پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در مسکو افتتاح کرد.
پس از نزدیک به نیم قرن جنگ سرد، تابلو دو طاق طلایی (حرف M، آرم مک‌دونالد) که بر فراز میدان پوشکین مسکو می‌درخشید، برای بسیاری در دو سوی پرده آهنین، نشان از آغاز یک دوره جدید بود.
همچنین برخی از ناظران غربی اين تحول را «يک لقمه آزادی» برای شهروندان اتحاد شوروی توصيف کردند.
در آن زمان، تأسیس اولین شعبه مک‌دونالد در روسیه، رویداد بزرگی برای اتحاد جماهیر شوروی به شمار می‌رفت که در هرج و مرج ناشی از «پرسترویکا» (اصلاحات اقتصادی گورباچف) بود.
بسیاری در همان اولین روز فعالیت مک‌دونالد در میدان پوشکین، به صف ایستادند تا همبرگر و سیب‌زمینی‌های سرخ‌کرده «ساخت آمریکا» (made in USA) را بخرند.
این رستوران زنجیره‌ای آمریکایی در سال‌های بعد به چند شهر دیگر روسیه، از کالینینگراد تا ولادی‌وستوک، از سن‌پترزبورگ تا نیژنی نووگورود گسترش یافت و کم‌کم بار سیاسی خود را از دست داد و در عوض به دلیل سرعت و ارزانی غذاهایش، وارد زندگی روزمره بسیاری از روس‌ها شد.
پیشتر سايت مک‌دونالد اعلام کرده بود که شعبه اين شرکت در ميدان پوشکين پرفروشترين مک دونالد در سراسر جهان است. همچنین گسترش رستوران‌های مک‌دونالد در روسیه به حدی رسید که پیش از اعلام خروج از روسیه، حدود ۸۵۰ شعبه و ۶۲ هزار نیروی کار داشت.
معمولاً استراتژی توسعه بین‌المللی مک‌دونالد همچون برخی دیگر از شرکت‌های بزرگ زنجیره‌ای، اساساً مبتنی بر «مدل فرانشیز» است؛ به این معنی که مک‌دونالد به عنوان فرانشیزدهنده به رستوران‌دارانی که می‌خواهند با عنوان مک‌دونالد فعالیت کنند (فرانشیزگیرنده‌ها) حق استفاده از نام مک‌دونالد، لیسانس خود و همچنین یک مجموعه مهارت‌ها و آموزش‌ها را ارائه می‌دهد.
در مدل فرانشیز گاهی علی‌رغم تصمیمی که شرکت مادر می‌گیرد، مثل پایان فعالیت در یک منطقه یا یک کشور، رستوران گیرنده فرانشیز می‌تواند با نام دیگری به فعالیت خود ادامه دهد.
با این حال، مک‌دونالد مالک ۸۴ درصد از رستوران‌هایی بود که در روسیه نام مک‌دونالد داشتند و این رستوران‌ها مستقیماً از سوی خود شرکت مدیریت می‌شدند.
روسیه در سال ۲۰۲۱ حدود ۹ درصد کل گردش مالی مک‌دونالد در این کشور و همچنین سه درصد از سود عملیاتی آن را به خود اختصاص داد.
اما این اولین بار نیست که حضور مک‌دونالد در روسیه دشوار می‌شود. هشت سال پیش نیز، در میانه تنش‌ها میان غرب و روسیه بر سر الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه، رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی از نارضايتی روس‌ها از تعطيلی موقت شعب مک‌دونالد خبر داد.
در آن زمان، آژانس سلامت مصرف‌کنندگان روسيه، دستور بستن موقت سه شعبه مک‌دونالد در مسکو را صادر کرد که شعبه معروف ميدان پوشکين هم يکی از آنها بود. دليل اين اقدام چندين مورد «تخلف از مقررات بهداشتی» عنوان شد، اما بسياری این اقدام را «سياسی» دانستند.
روسیه، در حال تبدیل به یک کشور منفور اقتصادی
اکنون با تحریم‌های گسترده اتحادیه اروپا، آمریکا، کانادا و بریتانیا و حتی ژاپن و سوئیس علیه روسیه، فعالیت‌های شرکت‌های بزرگ غربی و چندملیتی در روسیه بسیار دشوار شده است.
رعایت نکردن تحریم‌ها از سوی شرکت‌ها و به ویژه بانک‌ها، پیامدها و جریمه‌های سنگینی را در پی دارد؛ همانطور که برخی از بانک‌ها برای رعایت نکردن تحریم‌های ایران، کوبا یا سودان در سال‌های گذشته جریمه‌های چند میلیارد دلاری پرداخت کرده‌اند.
اما در مورد روسیه فقط مسائل مالی مطرح نیست؛ شهرت و اعتبار شرکت تجاری که همچنان در روسیه باقی می‌ماند نیز در معرض خطر است.
در حالی که بسیاری شرکت‌های تجاری جهان یکی یکی در حال خروج از روسیه هستند، نیل ساندرز، یک کارشناس مسائل توزیع در شرکت گلوبال دیتا به خبرگزاری فرانسه گفته است تصمیم این شرکت‌ها نشان می‌دهد «روسیه به طور فزاینده در حال تبدیل به یک کشور منفور تجاری است».
به عقیده این کارشناس مسائل تجاری، شرکت‌ها به کشوری پشت می‌کنند که «نماد چیزهایی است که آن شرکت‌ها نمی‌خواهند به آنها مرتبط باشند».
