گمانه‌زنی‌ها درباره جوایز نوبل؛ از گرتا تونبرگ تا دو نوبل برای ادبیات

معرفی برندگان جوایز نوبل امسال از چند روز دیگر آغاز می‌شود و برندگان نوبل در پنج رشته فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح و همچنین برنده نوبل یادبود اقتصاد بزودی اعلام خواهند شد.

نخستین نوبل روز دوشنبه ۱۵ مهر در رشته پزشکی اعلام می‌شود و در روزهای پس از آن، به ترتیب، برندگان جوایز نوبل در رشته‌های شیمی، فیزیک، ادبیات، صلح و اقتصاد است اعلام خواهند شد.

در این میان برندگان دو جایزه نوبل ادبیات و صلح امسال توجه ویژه‌ای به خود جلب کرده است؛ از آن رو که امسال قرار است دو جایزه در رشته ادبیات داده شود و برای جایزه صلح نوبل نیز بیش از بقیه نام گرتا تونبرگ، نوجوان سوئدی فعال محیط زیست، شنیده می‌شود.

نوبل ادبیات

حدود دو سال پیش، دقیقا نوامبر ۲۰۱۷، یک روزنامه سوئدی شهادت ۱۸ زن را منتشر کرد که مدعی بودند از سوی ژان‌کلود آرنو، چهره سرشناس عرصه فرهنگ این کشور، مورد تجاوز، تعرض یا آزار جنسی قرار گرفته‌اند.

ژان‌کلود آرنو مدیریت مرکزی فرهنگی را برعهده داشت که کمک‌هایی مالی به فرهنگستان سوئد (نهاد انتخاب برنده نوبل ادبیات) می‌کرد و همسر او، یعنی کاتارینا فروستنسون، نیز عضو فرهنگستان سوئد بود.

با وجودی که ژان‌کلود آرنو اتهام‌ها علیه خود را رد کرد اما این رسوایی توفانی در فرهنگستان سوئد پدید آورد و از ۱۸ عضو آن، شش تن از اعضای مادام‌العمر از مقام خود استعفا کردند.

سرانجام اردیبهشت پارسال فرهنگستان سوئد رسما اعلام کرد که تعیین جایزه نوبل ادبیات در سال ۲۰۱۸ برگزار نمی‌شود.

این فرهنگستان هفت ماه پیش نیز اعلام کرد که امسال دو جایزه نوبل ادبیات، متعلق به سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، اعلام می‌کند.

با توجه به اینکه کمیته اعطای جوایز نوبل فهرست نامزدها را اعلام نمی‌کند، گمانه‌زنی‌ها قابل اتکا نیستند اما شماری از نشریات و وبسایت‌های ادبی پیش‌بینی‌هایی در این باره کرده‌اند.

یکی از پیش‌بینی‌ها این است که احتمال دارد برخی برندگان امسال در اعتراض به رسوایی فرهنگستان سوئد، از پذیرش جایزه نوبل ادبیات خودداری کنند.

پیش‌بینی دیگر آن است که فرهنگستان سوئد امسال حتما نام دست‌کم یک زن را در بین برندگان بگنجاند.

با اینکه اکثر پیش‌بینی‌های سال‌های گذشته درباره برنده جایزه نوبل ادبیات درست از آب در نمی‌آمد، با این حال چند نام برای امسال نیز بر سر زبان‌هاست؛ از جمله اولگا توکارچوک از لهستان، نگوگی وا تیونگو از کنیا، اسماعیل کاداره از آلبانی، جویس کارول اوتس از آمریکا و هاروکی موراکامی از ژاپن.

بیشتر در این باره:

جنجال‌ها و مناقشه‌های یک «بوسه»

اعطا نشدن جایزه نوبل ادبیات در سال گذشته با اینکه اقدامی بی‌سابقه در طول هفتاد سال گذشته به شمار می‌رفت اما پیش از آن نظایری داشت.

فرهنگستان سوئد هفت بار، در سال‌های ۱۹۱۵، ۱۹۱۹، ۱۹۲۵، ۱۹۲۶، ۱۹۲۷، ۱۹۳۶ و ۱۹۴۹، از اعلام برنده جایزه نوبل ادبیات خودداری کرد؛ البته در پنج مورد، تعیین برنده به سال آینده موکول شد.

نوبل صلح

درباره برنده جایزه صلح نوبل نیز با وجودی که خبری خاص در این زمینه از سوی برگزارکنندگان منتشر نشده، در ماه‌های اخیر احتمال‌هایی درباره برنده شدن یک نوجوان فعال محیط زیست سوئدی مطرح شده است.

گرتا تونبرگ، نوجوان سوئدی فعال محیط زیست، در ماه‌های اخیر در کانون توجه‌ها بوده و موافقت و مخالفت با او بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی داشته است.

این دختر ۱۶ ساله از تابستان پارسال کارزاری اعتراضی را با عنوان «اعتصاب برای محیط زیست» آغاز کرد و به یکی از شاخص‌ترین چهره‌های جنبش محیط زیست و مقابله با تغییرات اقلیمی بدل شد.

گرتا تونبرگ تاکنون جوایز متعددی دریافت کرده و سازمان عفو بین‌الملل نیز چندی پیش مهم‌تریین جایزه افتخاری خود را به او اعطا کرد.

کارشناسان و تحلیلگران بسیاری ضمن تمجید از فعالیت‌های این نوجوان، احتمال برنده شدن او در رشته صلح نوبل را بالا می‌دانند؛ با این حال عده‌ای دیگر نیز با اشاره به مواردی از جمله سن کم او و همچنین عدم ارتباط مستقیم بین دو موضوع جنگ و محیط زیست، برنده شدن او در این رشته را بعید دانسته‌اند.

با این حال در سال‌های گذشته ملاله یوسف‌زی و نادیا مراد نیز در سن کم (۱۷ سالگی و ۲۵ سالگی) جایزه نوبل دریافت کردند.

جایزه صلح نوبل سال گذشته مشترکا به دو فعال در زمینه مبارزه با خشونت‌های جنسی تعلق گرفت: دنیس موک‌وگه ازکنگو که به نوشته بیانیه کمیته نوبل، «زندگی خود را وقف دفاع از قربانیان خشونت جنسی در جنگ کرده است» و نادیا مراد، زن ایزدی از سنجار عراق که «خود شاهد خشونت جنسی بود و از خشونت و آزاری گفت که داعش بر او و بر دیگر زنان روا داشت».

شیرین عبادی، تنها برنده ایرانی رشته‌های مختلف نوبل، در سال ۲۰۰۳ به عنوان برنده جایزه صلح نوبل اعلام شد.

ترتیب اعلام جوایز

اعلام نام برندگان نوبل از روز دوشنبه ۱۵ مهر و در رشته پزشکی آغاز می‌شود.

پس از آن، در روز سه‌شنبه نام برندگان جوایز نوبل در دو رشته شیمی و فیزیک اعلام می‌شود.

نام برنده یا برندگان جایزه ادبیات در روز پنج‌شنبه و نام برنده یا برندگان جایزه صلح نیز روز جمعه اعلام خواهد شد.

این پنج جایزه رشته‌هایی هستند که مشخصا در وصيت آلفرد نوبل به آنها اشاره شده است. با این حال از سال ۱۹۶۸ و به همت بانک مرکزی سوئد، جايزه يادبود نوبل در رشته اقتصاد نیز اعطا می‌شود؛ هرچند رسما جزو جوايز نوبل محسوب نمی‌شود.

نام برنده یا برندگان جایزه اقتصاد بیست و پنجم مهر اعلام خواهد شد.

جوايز نوبل از سال ۱۹۰۱ و بر اساس وصيت‌نامه آلفرد نوبل، سرمایه‌دار سوئدی و مخترع دینامیت، به افرادی تعلق می‌گیرد که آثار آنها موجب پيشرفت بزرگ بشريت می‌شود.

نهادهایی در سوئد و نروژ مسئولیت تعیین برندگان هر رشته را در اختیار دارند.

برندگان جایزه نوبل هر سال در ماه اکتبر اعلام می‌شود و اصل جایزه در مراسمی که دهم دسامبر، سالمرگ آلفرد نوبل، برگزار می‌شود در اختیار برندگان قرار می‌گیرد.