بر اساس اولین نتایج انتخابات ریاست جمهوری تونس، که بر اساس شمارش ۲۷ درصد آرا اعلام شده، قیس سعید و نبیل قروی، دو نامزد «آنتی سیستم» به ترتیب با حدود ۱۹ و ۱۵ درصد، به مرحله دوم این انتخابات راه یافته‌اند.

هنوز نتایج نهایی انتخابات اعلام نشده و عبدالفتاح مورو، نامزد حزب اسلامگرای النهضه، که در رتبه سوم و با فاصله کمی از نفر دوم ایستاده، امید دارد که به مرحله دوم راه یابد.

بسیاری از ناظران بر اساس این ارزیابی اولیه، انتخابات ریاست جمهوری تونس را «زلزله سیاسی» یا یک «شورش انتخاباتی» در این کشور توصیف کرده‌اند، زیرا هر دو نامزدهایی که بیشترین آرا را به دست آورده‌اند خارج از طبقه سیاسی کنونی تونس هستند و سیاست‌های کنونی دولت در زمینه‌های مختلف را شدیدا نقد می‌کنند.

در مقابل نامزدهایی که نماینده حکومت به شمار می‌روند، با اقبال کمتری مواجه شدند.

بر اساس نتایج اولیه، عبدالفتاح مورو، نامزد حزب محافظه‌کار و اسلامگرا که در مجلس تونس حضور دارد، حدود ۱۱ درصد، عبدالکریم زبیدی، وزیر دفاع کنونی و نامزد مورد حمایت حزب حاکم «ندای تونس» حدود ۹.۴ درصد و یوسف شاهد، نخست‌وزیر کنونی تونس نیز ۷.۵ درصد آرا را به دست آوردند.

هفت میلیون از نه میلیون نفر از کسانی که به سن قانونی رأی‌دهی رسیده‌اند برای شرکت در انتخابات ثبت‌نام کرده بودند تا نامزد مورد نظر خود را از میان ۲۶ نامزد انتخاب کنند.

اما میزان مشارکت در این دوره از انتخابات ۴۵ درصد بود که به معنی عدم شرکت بخش عمده‌ای از بزرگسالان تونسی در انتخابات است. این رقم در دوره پیشین انتخابات ریاست جمهوری تونس ۶۴ درصد بود.

قیس سعید، یک «سوپر محافظه‌کار»

درست است که از قیس سعید به عنوان یکی از نامزدهای دارای بخت در انتخابات ریاست جمهوری تونس نام برده می‌شد، اما کمتر کسی تصور می‌کرد که او بتواند بیشترین رأی را، دست‌کم در ساعات اولیه پس از انتخابات، از آن خود کند.

این وکیل دادگستری و استاد حقوق اساسی دانشگاه تونس، که از نظر سیاسی، چه در داخل و چه در خارج تونس، یک «ناشناخته» به شمار می‌رود، به هیچ حزب سیاسی وابسته نیست و به طور مستقل وارد کارزار انتخاباتی تونس شد.

قیس سعید ۶۱ ساله، پایه‌های برنامه انتخاباتی خود را بر اساس مخالفت با دولت کنونی، مسائل هویتی، مبارزه با فساد و عدالت بنیان گذاشت.

با وجود ناشناختگی، او توانست در گفت‌وگوهای رسانه‌ای و مناظره‌های تلویزیونی بدرخشد و با بیانی خوش، عربی فصیح و اعتماد به نفس، محبوبیت نسبی به دست آورد.

قیس سعید سعی کرده از خود تصویر یک سیاستمدار «صادق» نشان دهد که اهل هیچ‌گونه «سازش» نیست. او با وجود آنکه در خانواده‌ای روشنفکر در پایتخت بزرگ شده، در بسیاری از زمینه‌ها مثل ازدواج همجنس، نظرات محافظه‌کارانه دارد و به همین روی بخشی از آرای مذهبی‌های تونس را از آن خود کرده است.

مثلاً علیه قانون برابری زن و مرد در ارث سخن گفت که در دولت باجی قائد سبسی مطرح شد اما هنوز به تصویب نرسیده است. او گفت که چنین اصلاحی متأثر از فرهنگ «خارجی» است. همچنین مخالفت خود را با لغو مجازات اعدام اعلام کرده و خواستار بازگشت چنین مجازاتی است.

همچنین با پیش‌ بردن گفتمان هویتی و سنتی، توانست عرصه را بر رقیب مذهبی خود در مناطقی که به طور سنتی پایگاه حزب النهضه به شمار می‌رود، تنگ کند.

با این حال قیس سعید، دانش‌آموخته نظام آموزشی تونس است و زبان تحصیلکردگان این کشور را خوب می‌داند. به همین دلیل بخشی از آرای او متعلق به جوانان تونسی است. او در دوران مبارزات انتخاباتی به شهرهای مختلف رفت و خطاب به جوانان گفت: «من به شما خیانت نمی‌کنم، تقلب نمی‌کنم، به وعده‌ای که به شما داده‌ام وفادار خواهم ماند و رؤیاهای شما را نمی‌فروشم.»

این نامزد انتخابات که حامی مالی چندانی برای کارزار انتخاباتی‌اش نداشت و همه هزینه‌ها را تقریباً خودش بر عهده گرفته بود، به لطف رسانه‌ها توانست مدام از عدالت، بهداشت، وضعیت سیاسی و حقوق مردم سخن بگوید، اما برخی از ناظران معتقدند که نه او و نه دیگر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری تونس، برنامه مدون و جامعی برای مدیریت کشور و حل مشکلات عمده تونس ندارند.

او حتی در برخی از رسانه‌ها از سوی منتقدانش با روبِسپیر، یکی از چهره‌های دوران وحشت پس از انقلاب فرانسه مقایسه شده است، اما «بدون گیوتین».

این نامزد انتخابات تونس همچنین به دلیل شیوه بیانش، به پلیس آهنی یا پلیس رباتی (RoboCop) مشهور است و نوگراهای تونس می‌گویند که او با نظراتش موتور محرک سلفی‌ها را به کار می‌اندازد.

اما هواداران قیس سعید معتقدند که تونس پس از هشت سال از فروپاشی نظام سابق، نیاز به یک مرد قدرتمندی دارد که بتواند شالوده نسبتا از هم فروپاشیده کشور را به حالت اصلی خود بازگرداند.

نبیل قروی، «برلوسکونی تونس»

اما اگر نتایج اولیه انتخابات از سوی مراجع رسمی تأیید شود، رقیب جدی آقای سعید، یک چهره متفاوت است که تاکنون عرصه سیاست تونس به خود ندیده است: نبیل قروی.

او از روز ۲۳ اوت به اتهام پولشویی در بازداشت موقت به سر می‌برد، اما هوادارانش می‌گویند او قربانی یک توطئه سیاسی است که با قصد دور نگاه داشتن او از قدرت طرح‌ریزی شده است.

زندانی شدن او طی کارزار انتخاباتی تونس، یک موقعیت استثنایی را به وجود آورد. قانون‌گذار درباره بیماری یا مرگ یک نامزد سخن گفته، اما درباره زندانی بودن یک نامزد انتخابات، خلا قانونی وجود دارد.

مشخص نیست که در صورت پیروزی نهایی او در انتخابات، از نظر حقوقی سرنوشت او چه خواهد شد. او هنوز محاکمه نشده و پرونده قضائی او هم بسته نشده است.

اگر پیروزی او در مرحله اول انتخابات تأیید شود، اما در فاصله میان دو دوره انتخابات محکوم شود، نفر سوم مرحله اول جای او را خواهد گرفت.

اما اگر حکم دادگاه تا مرحله دوم صادر نشود، در صورت پیروزی نبیل قروی در انتخابات، مشخص نیست که مصونیت قضایی در مورد او اعمال شود. در این حالت، کشور با یک بحران سیاسی تازه مواجه خواهد شد.

نبیل قروی، سرمایه‌دار ۵۶ ساله تونسی، اولین شبکه تلویزیونی خصوصی تونس به نام «نسمه» را با همکاری برادرش در سال ۲۰۰۷ و رضایت زین‌العابدین بن‌علی که در آن زمان همچنان در قدرت بود، تأسیس کرد.

قروی پس از انقلاب به باجی قائد سبسی نزدیک بود، و از مخالفان اسلامگرایان که جان تازه‌ای گرفته بودند، به شمار می‌رفت. او بعدا در شکل‌گیری حزب مدرنیست‌های تونس حول محور «ندای تونس» نقش عمده داشت.

در همان ماه‌های نخست پس از انقلاب سال ۲۰۱۱، پخش فیلم «پرسپولیس» ساخته مرجان ساتراپی، کارگردان فرانسوی ایرانی‌تبار از شبکه تلویزیونی نسمه جنجال به پا کرد. این فیلم که درباره قدرت گرفتن اسلامگرایان در ایران است، به زبان تونسی دوبله شده بود.

در حالی که اقبال به حزب اسلامگرای النهضه پس از انقلاب افزایش یافته بود، پخش چنین فیلمی، بازتاب وسیعی در جامعه تونس آن زمان داشت. خشم اسلامگرایان تندرو از پخش این فیلم به حدی بود که علاوه بر حمله به دفتر این شبکه و همچنین خانه رئیس آن، پرونده‌ای نیز علیه این شبکه در دادگاه تشکیل شد.

باجی قائد سبسی، رئیس‌جمهور فقید، پس از پایان دوران نخست‌وزیری دولت موقت، وکالت شبکه نسمه در این پرونده را بر عهده گرفته بود.

نبیل قروی اما به دلیل اینکه سرمایه‌دار دارای رسانه است، با برلوسکونی در ایتالیا مقایسه می‌شود. او همچنین از سوی منتقدان سرسختنش به عنوان «سوپر پوپولیست» معرفی می‌شود که با اقدامات عوامگرایانه مثل توزیع غذا و پوشاک میان فقرا و نمایش آن در تلویزیون خصوصی‌اش، در پی جلب آرای عمومی است.

با این حال خودش می‌گوید که کارهای خیرخواهانه او برای «تسلی» از دست دادن پسرش است که در سال ۲۰۰۶ در یک سانحه رانندگی جان باخت.

او به شهرهای مختلف تونس رفت و با مردم رودررو سخن گفت: «در پایتخت، به من می‌گویند که شما را با چند تا ماکارونی و بسته غذا می‌خرم.»

در شرایطی که دولتمردان تونسی کمتر به میان مردم عادی شهرهای کوچک می‌روند، حرکت این نامزد انتخاباتی موجب محبوبیتش شد.

نبیل قروی برخلاف قیس سعید، عربی را با لهجه تونسی کوچه‌ و بازار سخن می‌گوید و آنچه در کارزار انتخاباتی خود بر آن تأکید کرد، موضوع بیکاری و فقر بود.

او برای این بحران، که در سال‌های پس از انقلاب تونس، پیشرفت‌های سیاسی و مدنی را تحت الشعاع قرار داده، یک دستورالعمل ویژه دارد: تسهیل کارآفرینی.

به واسطه همراهی با باجی قائد سبسی در انتخابات سال ۲۰۱۴، تجربه او در این زمینه از رقیبش بیشتر است، اما همانطور که پیشتر اشاره شد، هیچ کدام از نامزدهای انتخابات تونس، برنامه مدون و جزئی برای بحران‌های پیچیده اقتصادی ندارند.

شاید به همین دلیل است که علی‌رغم انتخابات آزاد در تونس و یک کارزار انتخاباتی پرشور و بی‌سابقه و پرتنوع، میل مردم برای شرکت در انتخابات کمتر شده است.

اغلب تونسی‌ها که تا پیش از سال ۲۰۱۱، تجربه آزادی سیاسی را نداشته‌اند، واکنش منفی به این انتخابات نشان داده‌اند، چه آنانی که شرکت نکردند و چه آنانی که دو نامزد «ناراضی» و نسبت به دیگر نامزدها، «تلخ‌کام» را انتخاب کرده‌اند.