دولت آمریکا روز پنجشنبه ۳۰ مرداد، درخواست بازگشت همه تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را به شورای امنیت ارائه کرد.
پس از رد قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران، انتظار می‌رفت که دولت آمریکا برای فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» و در نتیجه بازگشت خودگار تحریم‌های بین‌المللی ایران تلاش کند.
خبرگزاری رویترز نگاهی دارد به رویدادهایی که به این تصمیم آمریکا منجر شد و پیامدهای احتمالی آن را بررسی می‌کند.
دلیل انقضای تحریم تسلیحاتی ایران چیست؟
شورای امنیت سازمان ملل متحد تحریم تسلیحاتی ایران را در سال ۲۰۰۷ تصویب کرد. طبق مفاد توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی که در سال ۲۰۱۵ امضا شد، تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اواسط اکتبر ۲۰۲۰ (اواخر مهر ماه ۹۹) به پایان می‌رسد. توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی، موسوم به برجام، در قالب یک قطعنامه شورای امنیت به تأیید رسیده است.
دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ با خراج کردن آمریکا از برجام، آن را «بدترین توافق ممکن» توصیف کرد. قطعنامه پیشنهادی دولت آمریکا برای تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران روز جمعه ۲۴ مرداد در شورای امنیت رد شد.
این روند چه تأثیری روی برجام خواهد داشت؟
با وجود آنکه دولت آمریکا از برجام خارج شده، واشینگتن در ماه‌های اخیر تهدید کرده بود که در صورت رد قطعنامه پیشنهادی برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از مکانیسم‌های پیش‌بینی شده در برجام برای از سرگیری تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده خواهد کرد.
دیپلمات های سایر کشورهای امضاکننده برجام پیش‌بینی کرده‌اند که پافشاری آمریکا برای ازسرگیری تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران روند پردردسری خواهد بود چون کشورهای باقیمانده در برجام مخالف چنین اقدامی هستند.
درعین حال این اقدام می‌تواند باعث نابودی برجام شود چون در صورت بازگشت تحریم‌ها، ایران بزرگترین مشوق و انگیزه برای محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای خود را از دست خواهد داد.
دولت آمریکا پس از خروج از برجام در اردیبهشت سال ۹۷، تحریم‌های شدید علیه ایران را از سرگرفت. حکومت ایران نیز در واکنش به این اقدام اجرای بخشی از تعهدات خود در قبال برجام را متوقف کرده است.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، هفته‌ها و ماه‌های آینده را بسیار حساس توصیف کرده است.
در صورت موافقت شورای امنیت کدام تحریم‌ها بازمی‌گردند؟
در صورت ازسرگیری تحریم‌های بین‌المللی، ایران موظف خواهد شد تمامی فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی و بازیافت مواد هسته‌ای، از جمله موارد پژوهشی را متوقف کند. در عین حال صادرات هر گونه کالا یا ماده‌ای که در غنی‌سازی مواد هسته‌ای و توسعه سلاح‌های هسته‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد، به ایران ممنوع خواهد شد.
علاوه بر این محاصره تسلیحاتی ایران احیا خواهد شد، ایران حق توسعه موشک‌های بالستیک قادر به حمل کلاهک هسته‌ای نخواهد داشت و تحریم‌های بین‌المللی قبلی در مورد ده‌ها فرد حقیقی و نهاد و مؤسسه در ایران دوباره به اجرا گذاشته خواهند شد.
همچنین کشورهای جهان موظف خواهند شد تمامی محموله با مقصد و یا مبدأ ایران را بازرسی و در صورت لزوم کالاهای ممنوعه را ضبط کنند.
آمریکا چگونه می‌تواند تحریم‌ها را بازگرداند؟
در چارچوب آنچه که به «مکانیسم ماشه» معروف شده، دولت آمریکا باید شکایتی در مورد نقض مفاد برجام از سوی ایران به شورای امنیت تسلیم کند. پس از آن شورای امنیت ۳۰ روز فرصت دارد تا در قالب تصویب قطعنامه‌ای معافیت ایران از تحریم‌های بین‌المللی را تمدید کند.
اگر این قطعنامه در فرصت پیش‌بینی شده تصویب نشود، تحریم‌هایی که در پی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ لغو شده‌اند، به طور خودکار به اجرا در می‌آیند.
آیا امکان جلوگیری از این اقدام آمریکا وجود دارد؟
هنوز مشخص نیست که چین، روسیه و سایر کشورهای عضو شورای امنیت به چه شکلی می‌توانند از تلاش آمریکا برای ازسرگیری تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران جلوگیری کنند.
دیپلمات‌ها می‌گویند چندین کشور عضو شورای امنیت از جمله روسیه و چین استدلال خواهند کرد که آمریکا دیگر عضو برجام نیست و در نیتجه قانوناً نمی‌تواند از مکانسیم‌های این توافق برای ازسرگیری تحریم‌ها استفاده کند و حتی در صورت به نتیجه نرسیدن این مباحث در شورای امنیت آنها تحریم‌های ایران را به اجرا نخواهند گذاشت.
در صورت پیروزی بایدن، دولت او چه روشی در قبال ایران خواهد داشت؟
سه مقام ارشد ایرانی در روزهای اخیر به خبرگزاری رویترز گفتند که رهبری ایران به برجام پایبند و امیدوار است که پیروزی جو بایدن در انتخابات ماه نوامبر این توافق را نجات دهد. جو بایدن نامزد حزب دمکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا گفته است که دولت او به برجام بازخواهد گشت ولی به شرطی که ایران تمام تعهدات خود در قبال این توافق را انجام دهد.
