مرگ انیس نقاش، که روز دوشنبه از سوی خبرگزاری دولتی سوریه اعلام شد، به پرونده یکی از چهره‌های جنجالی تروریسم بین‌المللی در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ پایان داد.
زندگی انیس نقاش قاعدتاً باید در یکی از زندان‌های فرانسه به پایان می‌رسید، اما او توانست با حمایت تمام عیار جمهوری اسلامی، از اجرای کامل حکم حبس ابد بگریزد.
انیس نقاش نماد تروریسم جمهوری اسلامی و همچنین صنعت گروگانگیری این رژیم در راستای اعمال فشار بر دولت‌های غربی و تحقق خواسته‌های غیرقانونی خود است.
«تروریستی» که «تحلیلگر سیاسی» شد
رسانه‌های سوریه و ایران نقاش را «مبارز و تحلیلگر سیاسی» معرفی کرده‌اند، اما او از چشم جهانیان، دست راست «کارلوس» بود.
کارلوس (ایلیچ رامیرز سانچز) معروف به «کارلوس شغال»، گروگان‌گیر معروفی بود که فرماندهی عملیات گروگانگیری وزیران نفت کشورهای عضو اوپک در وین در سال ۱۹۷۵ را بر عهده داشت.
حزب‌الله لبنان که از سوی آمریکا، آلمان و چندین کشور دیگر جهان به عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شود، در بیانیه‌ای به مناسبت مرگ انیس نقاش، او را «از مهم‌ترین متفکران منطقه» دانسته که «پژوهش‌های راهبردی بسیار» او در روند رویارویی هم‌مسلکانش با اسرائیل «تحول مهمی» ایجاد کرد.
دو مقام دفتر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی نیز نقاش را «مبارز و مجاهد» خوانده‌اند.
علی‌اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل رهبر جمهوری اسلامی «تلاش‌های مستمر و بی‌نظیر» نقاش در حمایت از جمهوری اسلامی را ستود و محسن قمی، معاون ارتباطات بین‌الملل دفتر خامنه‌ای نیز در پیامی اعلام کرد «پشتیبانی و حمایت‌های شجاعانه نقاش» از جمهوری اسلامی را «از نقاط برجسته کارنامه» او دانست.
عطاالله مهاجرانی، از وزرای پیشین جمهوری اسلامی که اکنون ساکن لندن است نیز در توئیتی انیس نقاش را «دوست قديمى» خود خواند که «در تفسير و تحليل مسائل لبنان و منطقه از ديگران متمايز بود» و «اطلاعات دقيق داشت و اشراف جامع و ممتاز در تفسير وقايع».
قرار است جسد انیس نقاش در بیروت، جایی که هفتاد سال پیش به دنیا آمده بود، دفن شود.
از حمله به اوپک تا ترور بختیار
انیس نقاش در نوجوانی و اوایل جوانی با روی آوردن به تفکرات چپ مارکسیستی و رفتارهای چریکی، هوادار جنبش فتح فلسطین شده بود. او مبارزه با نیروهای اسرائیلی را در جریان جنگ داخلی لبنان (۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰) شدت بخشید.
در سال ۱۹۷۵، به همراه کارلوس در عملیات گروگانگیری وزرای نفت کشورهای عضو سازمان اوپک در وین شرکت کرد که با همکاری ودیع حداد، بنیانگذار یک گروه کوچک به نام «سپتامبر سیاه» طراحی شده بود. او در واقع فرستاده سازمان آزادی‌بخش فلسطین برای نظارت بر تدارکات عملیات بود.
در جریان این عملیات، گروگان‌گیران سه نفر را کشتند و سپس ۷۰ نفر از جمله ۱۱ وزیر را به گروگان گرفتند. جمشید آموزگار، نماینده وقت ایران در اوپک نیز در میان گروگان‌ها بود.
همچنین احمد زکی یمانی، وزیر وقت نفت عربستان سعودی یکی از این گروگان‌ها بود که اتفاقاً روز سه‌شنبه و یک روز پس از مرگ انیس نقاش، در لندن درگذشت. زکی یمانی، وزیر قدرتمند سعودی بود که نقش کلیدی در اولین شوک نفتی در سال ۱۹۷۳ و همچنین ملی کردن شرکت نفتی آرامکو داشت.
نقاش که در خانواده‌ای سنی‌مذهب در لبنان به دنیا آمده بود، به مذهب شیعه گروید و مجذوب روح‌الله خمینی بنیانگذار رژیم جمهوری اسلامی شد. به نظر او، خمینی «بهترین سخنگوی مبارزان فلسطینی» بود، به همین دلیل به کشتن مخالفان سیاسی خمینی روی آورد.
انیس نقاش در تابستان سال ۱۹۸۰ به همراه دو مرد مسلح دیگر عملیات دیگری را در پاریس علیه شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر ایران در دوران پهلوی انجام داد که به فرانسه پناهنده شده بود.
این سه نفر خود را به عنوان روزنامه‌نگار معرفی کرده بودند و توانسته بودند وارد ساختمان محل اقامت بختیار شوند. در این عملیات تروریستی دو فرانسوی، شامل یک زن که همسایه بختیار بود و یک پلیس جان خود را از دست دادند، اما به بختیار آسیبی نرسید. همچنین یک پلیس دیگر معلول شد.
پلیس فرانسه هر سه مهاجم و دو نفر دیگر را که در بیرون از ساختمان بر عملیات نظارت داشتند بازداشت کرد. یکی از همدستان انیس نقاش که بازداشت شد، مهدی نژاد تبریزی، عضو سپاه پاسداران ایران بود که تنها ایرانی این گروه تروریستی بود.
انیس نقاش در جریان دادگاه، با صدای بلند و به زبان فرانسه علیه قضات و دستگاه قضایی فرانسه ناسزا می‌گفت. نژاد تبریزی هم خطاب به یکی از زنان قاضی در جلسه دادگاه گفت: «خدای ما زنان را از قاضی شدن منع کرده است». انیس نقاش هم اضافه کرد: «ما همه زنان را رد صلاحیت می‌کنیم».
حمایت جمهوری اسلامی از نقاش
بالاخره نقاش در دهم ماه مه ۱۹۸۲ از سوی دستگاه قضایی فرانسه به حبس ابد محکوم شد. از آن پس، پرونده او به یکی از چالش‌های بزرگ در روابط فرانسه و ایران تبدیل شد و جمهوری اسلامی شدیدا از بازداشت انیس نقاش خشمگین بود.
همزمان چندین عملیات تروریستی در پاریس انجام یا طرح آنها خنثی شد. این حملات از جمله حمله به دو مرکز تجاری بزرگ پاریس در سال ۱۹۸۵ و ۱۹۸۶ را گروهی ناشناس و مرموز با نام «کمیته همبستگی با زندانیان سیاسی عرب و خاورمیانه» برعهده گرفت.
همچنین چندین فرانسوی در لبنان از سوی سازمان جهاد اسلامی تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران به گروگان گرفته شدند. ایران آزادی این گروگان‌ها را مشروط به آزادی انیس نقاش و همچنین خواسته‌های دیگر نظیر لغو تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی کرد.
در فوریه سال ۱۹۸۹، یک روز پیش از سفر وزیر خارجه فرانسه به تهران، انیس نقاش از جمهوری اسلامی خواست که «تعهدات فرانسه را به این کشور یادآور شود». همچنین ژاک ورژس، وکیل مدافع نقاش نیز که یک وکیل مدافع جنجالی بود، موکل خود را تحریک کرد تا دست به اعتصاب غذا بزند.
در نهایت انیس نقاش و چهار تن دیگر تحت فشار جمهوری اسلامی، در ۲۷ ژوئیه سال ۱۹۹۰ از سوی فرانسوا میتران، رئیس‌جمهور وقت فرانسه مورد عفو قرار گرفتند و از این کشور اخراج شدند.
با آزادی انیس نقاش، به پلیسی که بر اثر این حمله تروریستی معلول شده بود پیشنهاد دریافت دو میلیون فرانک غرامت داده شد اما این پلیس این پول را «کثیف» دانست و آن را رد کرد.
این پلیس فرانسوی معلول در سال ۲۰۰۸ بر اثر جراحات وارده ناشی از این حمله تروریستی درگذشت.
«افتخار» نقاش به تلاش‌های تروریستی خود
نقاش با اینکه در پرونده‌ای تروریستی محکوم شده بود، اما از کار خود پیشیمان نبود و در بازگشت به ایران، در گفت‌وگو با رسانه‌های این کشور، اقدام به ترور بختیار را از افتخارات خود خوانده بود.
او در شهریور ۱۳۸۹ در گفت‌وگو با روزنامه ایران گفت: «من از حرف زدن درباره این قضیه ترس و شرم ندارم. این جزو افتخارات من است».
انیس نقاش همچنین در این گفت‌وگو جزئیاتی از عملیات ترور بختیار ارایه کرد که نشان می‌داد این ترور به دنبال صدور حکم اعدام بختیار از سوی صادق خلخالی طرح‌ریزی شده بود و این حکم به تأیید روح‌الله خمینی رسیده بود.
نگرانی از وقوع کودتا در ایران، انگیزه جمهوری اسلامی را در ترور سریع شاپور بختیار افزایش داده بود. به گفته نقاش، سپاه پاسداران در تدارک عملیات ترور نقش اصلی را داشت.
او گفت: «طرح مدونی برای اجرای حکم اعدام بختیار تهیه کردم و دست به کار اجرایی کردن آن شدم که متأسفانه آقای خلخالی مرتکب اشتباه شد و در مصاحبه مدعی شد که برای اجرای حکم اعدام شاپور بختیار به پاریس، کماندو فرستاده‌ام. این گونه شد که شاپور بختیار نه جواب تلفن می‌داد و نه وقت ملاقات و محافظین او نیز افزایش پیدا کردند».
برنامه او این بود که به همراه دو نفر همراهش به عنوان خبرنگار وارد اتاق بختیار شوند و حین مصاحبه با اسلحه صدا خفه کن بختیار و همراهش را بدون اینکه صدایی بلند شود ترور کنند و پلیس‌های نگهبان جلوی خانه بختیار متوجه نشوند.
انیس نقاش ابراز پشیمانی کرده بود که اگر «پختگی» بیشتری داشت «نقشه ترور بختیار را به طور حتم تغییر» می‌داد و به مقصود خود می‌رسید.
چند سال بعد، جمهوری اسلامی موفق شد در عملیات تروریستی دیگری بختیار را به قتل برساند.
یکی از این عوامل، علی وکیلی‌راد، به دام افتاد و محکوم به حبس ابد شد، اما او هم مثل انیس نقاش پس از گذراندن چند سال زندان، آزاد شد و در بازگشت به ایران، مورد استقبال مقام‌های جمهوری اسلامی قرار گرفت.
تاجر بهرمند از رانت و برجام
انیس نقاش پس از آزادی، به ایران رفت و به کارهای تجاری مشغول شد. او که میان تهران و بیروت و دمشق در رفت‌وآمد بود، مرکزی ظاهراً پژوهشی به نام «امان» را اداره می‌کرد و مدیرعامل شرکت ارتباطات خاورمیانه هم بود.
همچنین انیس نقاش پس از آزادی به حمایتش از تروریسم بین‌المللی ادامه می‌داد.
به عنوان نمونه، در سال ۲۰۱۰، در تجمعی شرکت کرد که برای آزادی ژرژ ابراهیم عبدالله مقابل سفارت فرانسه در بیروت برگزار شده بود. ژرژ ابراهیم عبدالله مثل انیس نقاش تروریستی بود که به جرم ترور دو دیپلمات آمریکایی و اسرائیلی در سال ۱۹۸۲ محکوم شده بود.
همزمان، حمایت‌ها و رانت‌های جمهوری اسلامی از انیس نقاش همچنان ادامه داشت و مهم‌ترین اقدام جمهوری اسلامی در این دوره برای او، در جریان توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی صورت گرفت.
ایران در سال ۲۰۱۵، خواستار خروج نام انیس نقاش و برخی دیگر از تحریم‌شدگان از فهرست سیاه تحریم‌های بین‌المللی شد.
به این ترتیب، انیس نقاش در فهرست حدود ۱۵۰ شخص و ۸۰۰ شرکتی قرار گرفت که تحریم‌ها علیه آنان، با برجام به پایان رسید. این افراد و شرکت‌ها از سال ۲۰۰۶ تحت تحریم‌های بین‌المللی به ویژه تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار گرفته بودند و دارایی‌هایشان مسدود شده بود.
البته به دلیل حساسیت‌هایی که روی انیس نقاش وجود داشت، یک مقام وزارت خارجه فرانسه در آن زمان به روزنامه لوموند گفت که تحریم‌هایی که علیه نقاش وجود داشت ربطی به تروریسم نداشت و او به دلیل نقشی که در برنامه هسته‌ای ایران داشت تحریم شده بود.
اما این مقام فرانسوی توضیحی درباره نقش انیس نقاش در برنامه هسته‌ای ایران ارائه نکرد.
رسانه‌های جمهوری اسلامی یا رسانه‌های هوادار جمهوری اسلامی در منطقه، مثل المنار وابسته به حزب‌الله لبنان در این سال‌ها در پی بازسازی چهره عمومی نقاش بودند و او به طور مرتب به عنوان «تحلیلگر» در این رسانه‌ها ظاهر می‌شد.
نقاش از مدت‌ها پیش حامی رژیم خانواده اسد در سوریه بود و آن طور که خبرگزاری دولتی سوریه نوشته، تا «اواسط دهه ۱۹۹۰ نقش مهمی در هماهنگی میان رهبری انقلاب فلسطین و رهبری انقلاب اسلامی ایران داشته است».
این محکوم پرونده‌های تروریستی همچنین از ستایش‌کنندگان قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران بود.
مرگ انیس نقاش در دوره‌ای اتفاق افتاد که ماشین ترور علیه مخالفان جمهوری اسلامی در بیرون مرزهای ایران مدتی است شتاب تازه‌ای گرفته است.
