حمایت‌های نظامی کره شمالی، ایران و چین از روسیه در تهاجم این کشور علیه اوکراین، این پرسش را مطرح کرده که آیا «محور جدیدی» از آن چه «مشارکت‌های بدخواهانه فزاینده» خوانده شده، در حال ظهور است؟
رسانه های آمریکایی گزارش داده‌اند که ممکن است دشمنی مشترک این کشورها با واشینگتن، آن‌ها را به‌طور فزاینده‌ای به همکاری با یکدیگر سوق دهد و تهدید علیه آمریکا یا متحدانش را همزمان در چندین منطقه از جهان تقویت کند.
دلایل حمایت کره شمالی، چین و ایران از روسیه
سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا می‌گویند که هزاران سرباز کره شمالی در ماه اکتبر برای دوره‌های آموزشی وارد روسیه شده‌اند و این نگرانی را برانگیخته‌اند که آنان برای تقویت جبهه‌های روسیه در تهاجمش علیه اوکراین مستقر خواهند شد.
این در حالی است که پیشتر جمهوری اسلامی ایران با ارسال پهپادهای ساخت خود به روسیه در جنگ مسکو علیه اوکراین مشارکت داشته و ماه گذشته آمریکا اعلام کرد که تهران موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد را نیز به روسیه ارسال کرده است.
در همین حال، چین متهم شده است که توان نظامی روسیه را با مقادیر قابل توجهی کالاهای با کاربرد «دوگانه» که می‌تواند برای ساخت سلاح مورد استفاده قرار گیرد، تقویت کرده است.
ایالات متحده آمریکا هفته گذشته برای اولین بار دو شرکت چینی را به‌دلیل تامین کامل سیستم‌های تسلیحاتی روسیه جریمه کرد.
در چنین شرایطی، سی‌ان‌ان گزارش داده که این همکاری‌ها زنگ خطر را از سوی ایالات متحده و متحدانش به صدا درآورده مبنی بر این‌که هماهنگی فزاینده بین کشورهای ضدغربی، تهدید امنیتی بسیار گسترده‌تر و فوری ایجاد می‌کند و همکاری‌های این کشور در حال تبدیل شدن به روابط نظامی آشکارتر است.
هر سه کشور کره شمالی، ایران و چین ارائه کمک به روسیه در تهاجم علیه اوکراین را رد کرده‌اند، اما یک گروه تحت حمایت کنگره که استراتژی دفاعی ایالات متحده را ارزیابی می‌کند، در تابستان گذشته روسیه، چین، ایران و کره شمالی را «محور مشارکت‌های بدخواهانه فزاینده» خواند.
به نوشته سی‌ان‌ان، نگرانی اصلی این است که دشمنی مشترک با ایالات متحده به‌طور فزاینده‌ای این کشورها را به همکاری با یکدیگر سوق دهد و تهدیدی را که هر یک از آن‌ها به تنهایی برای واشینگتن یا متحدانش ایجاد می‌کنند، نه فقط در یک منطقه، بلکه شاید در چندین بخش از جهان به طور همزمان تقویت کنند.
پیوند جنگ در اروپا با درگیری سرد در شبه‌جزیره کره
لوید آستین وزیر دفاع آمریکا روز دوم آبان برای اولین بار با تأیید حضور نیروهای کره شمالی در روسیه گفت: «اگر کره شمالی در جنگ‌طلبی مشارکت کند، قصد آن شرکت در جنگ به نفع روسیه است، این یک موضوع بسیار بسیار جدی است و نه تنها در اروپا بلکه بر مسائلی در منطقه اقیانوس آرام و هند تاثیر خواهد گذاشت».
سی‌ان‌ان نوشت دهه‌ها پس از قدرت‌های محور آلمان نازی، ایتالیای فاشیست و ژاپن امپراطوری در جریان جنگ جهانی دوم، و ائتلاف سرسخت ضدغربی در دوران جنگ سرد، و همچنین سال‌ها پس از آن که جورج دبلیو بوش به ایران، عراق و کره شمالی لقب «محور شرارت» داد، این تصور وجود دارد که یک همسویی خطرناک و جدید در حال شکل‌گیری است و تهاجم روسیه به اوکراین به عنوان کاتالیزور آن عمل می‌کند.
همسویی دو قدرت مسلح به سلاح هسته‌ای، یعنی چین و روسیه، به همراه کره شمالی که گمان می‌رود انبوهی از کلاهک‌های هسته‌ای غیرقانونی را ساخته است، و همچنین ایران، که به گفته ایالات متحده احتمالاً می‌تواند ظرف چند هفته مواد لازم چنین سلاحی را تولید کند، آن‌ها را حول یک محور گردهم آورده است.
مشارکت نظامی کره شمالی با روسیه در تهاجم علیه اوکراین، اکنون این درگیری شدید در اروپا را به تنشهای درگیری سرد در شبه جزیره کره مرتبط می‌کند.
در ماه‌های اخیر کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، تهدیدات خود علیه کره جنوبی را افزایش داده است؛ دو کشوری که از نظر فنی در وضعیت جنگی باقی مانده‌اند.
به‌دنبال کسب اطلاعاتی درباره استقرار نیروهای کره شمالی در روسیه، کره جنوبی اعلام کرد که می‌تواند به تأمین تسلیحاتی اوکراین فکر کند. سئول هنوز مستقیماً به اوکراین تسلیحات ارائه نکرده است.
کره شمالی چه انتظاری از روسیه دارد؟
در حالی که رهبر کره شمالی به تازگی خواستار توسعه برنامه تسلیحات هسته‌ای غیرقانونی کشورش شده است، از نظر پیونگ‌یانگ ارسال میلیون‌ها گلوله توپخانه، موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد و سرانجام نیروهای نظامی به روسیه ضرر چندانی برای کره شمالی ندارد.
زیرا احتمالا در ازای چنین حمایت نظامی، پیونگ یانگ که در عرصه بین‌المللی منزوی است، غذا و سایر خدمات دریافت می‌کند و همچنین به‌طور بالقوه می‌تواند از حمایت روسیه برای توسعه ظرفیت‌های فضایی خود و کمک به برنامه موشکی‌اش استفاده کند.
نیویورک‌تایمز نیز در گزارشی به نقل از تحلیلگران مسائل نظامی پیونگ‌یانگ نوشت که رهبر کره شمالی به احتمال زیاد از روسیه دو دسته کمک می‌گیرد: اول، کمک کوتاه‌مدت با قابلیت‌های نظامی و دوم، تضمین‌های استراتژیک بلندمدت که می‌تواند موضع کره شمالی را برای مقابله با ایالات متحده و همسایگان خود تقویت کند.
ویکتور دی چا، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه جورج تاون و رئیس بخش کره در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشینگتن به نیویورک تایمز گفت هیچ سیگنالی قوی‌تر از اعزام نیرو به میدان جنگ وجود ندارد که یک کشور بتواند به کشور دیگر بفرستد.
او افزود که اعزام نیرو به روسیه، به رهبر کره شمالی اهرمی برای درخواست‌های زیاد از روسیه میدهد.
نیویورک تایمز نوشت مقام‌های آمریکایی معتقدند که سند امضاشده اخیر میان کره شمالی و روسیه موسوم به معاهده مشارکت استراتژیک جامع، راه را برای اعزام سربازان کره شمالی به اوکراین و دیگر همکاری‌ها هموار کرد.
ایران و چین چه انتظاراتی دارند؟
سی‌ان‌ان درباره همکاری‌های روسیه و ایران افزود که تعمیق همکاری امنیتی دو کشور مربوط به سال ۲۰۱۵ و جنگ داخلی سوریه است که هر دو از رژیم بشار اسد حمایت می‌کردند و اهمیت جنگ پهپادی در اوکراین باعث شده که روسیه برای خرید پهپاد چشمش به ایران باشد.
این رسانه آمریکایی نوشت برای تهران نیز که تحت فشار تحریم‌های سنگین غرب و درگیر تنشهای خاورمیانه است، عرضه تسلیحات به روسیه به‌طور بالقوه بخش دفاعی‌اش را تقویت می‌کند.
شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، که هفته‌ها قبل از حمله روسیه به اوکراین، همکاری «بدون محدودیت» روسیه و چین را اعلام کرد، مدعی بی‌طرفی در این جنگ شده و تا حد زیادی شرکت‌های چینی را از ارائه کمک‌های مستقیم مرگبار به روسیه منع کرده است.
با این حال، نیازهای شدید روسیه برای کالاهای دیگر را تامین کرده است، از جمله محصولاتی که ایالات متحده و دیگران آن را دارای کاربرد دوگانه می‌دانند.
چین در قبال چنین حمایتی، از انرژی ارزان روسیه بهره‌مند شده است.
همچنین پکن به گسترش رزمایش های نظامی مشترک و روابط دیپلماتیک با روسیه ادامه داده و مسکو را شریکی کلیدی در عقب راندن غرب در مجامع بین‌المللی دانسته است.
آیا صف‌بندی جدید فراتر از جنگ اوکراین دوام می‌آورد؟
سی‌ان‌ان بر اساس تحلیل ناظران نوشت این چهار کشور به‌طور جداگانه انگیزه‌های متفاوتی برای همکاری با یکدیگر دارند و به‌ویژه در زمینه جنگ اوکراین، دست‌کم در حال حاضر، محدودیت‌های واضحی برای هماهنگی گسترده‌تر و اعتماد متقابل دارند.
الکس گابویف، مدیر مرکز اوراسیا کارنگی روسیه، یک اندیشکده مستقر در برلین به سی‌ان‌ان گفت که این همکاری‌ها «مجموعه‌ای از روابط دوجانبه است که بر اساس استراتژی بقای هر یک از این کشورها، یا مسائل ژئوپلیتیک و بحران‌های روز یا بحران‌های که طی دهه اخیر با آن‌ها دست به گریبان هستند، هدایت می‌شود».
او افزود: «این‌ها رژیم‌های اقتدارگرا هستند و همگی ایالات متحده را یک دشمن مشترک می‌دانند. این چسبی است که آن‌ها را کنار هم نگه می‌دارد، اما در پاسخ به این‌که آیا می‌توانیم از درجه‌ای از هماهنگی بین هر چهار کشور صحبت کنیم، من فکر می‌کنم که هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم».
سی‌ان‌ان در گزارش خود این پرسش را مطرح کرده که آیا این صف‌بندی جدید می‌تواند فراتر از جنگ اوکراین نیز دوام بیاورد و به هماهنگی کامل بین هر چهار کشور تبدیل شود؟
این رسانه در پاسخ به این پرسش نوشت که برخی تحلیلگران ارزیابی می‌کنند که همکاری کنونی این چهار کشور، این خطر را افزایش میدهد که در درگیری‌های احتمالی آینده- از جمله درگیری‌هایی که چین در مرکز آن قرار دارد و نه روسیه - بین این چهار کشور هماهنگی ایجاد شود.
به عنوان مثال، در یک درگیری احتمالی در دریای چین جنوبی یا بر سر تایوان، ممکن است پکن از کره شمالی یا روسیه در ایجاد حواس‌پرتی در شمال آسیا استفاده کند.
اما در مقابل، برخی از کارشناسان هشدار می‌دهند که نباید این محور یا چنین محوری در آینده را به عنوان یک نتیجهٔ از پیش تعیین‌شده تلقی کرد، زیرا این روابط به جای این‌که مبتنی بر همسویی عمیق ایدئولوژیک یا اعتماد باشد، فرصت‌طلبانه هستند.
به گفته سیدنی سیلر، مشاور ارشد مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشینگتن، ممکن است چین «برخی رفتارهای معتدل‌تر» را تشویق کند که چنین امری ظرفیت این محور را کاهش میدهد.
او افزود اما بر اساس وضعیت موجود، خطر روبه‌رو شدن احتمالی ایالات متحده در یک درگیری در آینده با حضور چند کشور از این کشورها به اندازه کافی وجود دارد.
آقای سیلر همچنین در گفت‌وگو با نیویورک تایمز به ویژه به روابط کره شمالی و روسیه اشاره کرد و گفت دوستی کیم و پوتین می تواند تأثیرات ماندگاری بر سیاست خارجی آمریکا و نحوه تعامل کشورها در سراسر جهان داشته باشد.
