هفته گذشته همایون هاشمی نماینده میاندوآب، شاهین دژ و تکاب در مجلس شورای اسلامی از قصد شماری از نمایندگان برای تشکیل فراکسیون نمایندگان کرد زبان در مجلس خبر داد. قبلا در ششمین دوره مجلس معروف به مجلس اصلاحات فراکسیونی مشابه شکل گرفته بود که در دوره‌های بعدی اثری از آن نماند.
اعلام قصد تشکیل مجدد فراکسیون نمایندگان کرد مجلس این بار نزدیک دو هفته پس از آن بر زبان آورده شده است که ۱۰۰ نماینده مجلس تشکیل فراکسیون دیگری را اعلام کردند به نام فراکسیون مناطق ترک زبان.
موافقان تشکیل فراکسیون‌های ترک زبان و کرد زبان در مجلس می‌گویند کارکرد این فراکسیون رفع تبعیض و تمرکز زدایی است. اما مخالفان نگران‌اند که برجسته کردن زبان، قوم و هویت به تشتت، اختلاف و حتی تجزیه ایران بیانجامد.
این دو پرسش اصلی را که چه نیازی سبب تشکیل فراکسیون‌های قومی کرد و ترک در مجلس شده است و از چه راه دیگری می‌توان مطالبات تیره‌های گوناگون ایرانی را برآورده کرد، با مهمانان این هفته برنامه دیدگاه‌ها در میان گذاشتیم: احسان محرابی، خبرنگار سابق پارلمانی در برلن، حسین احمدی‌نیاز حقوق‌دان در تهران و علی حاجی قاسمی، مدیر بخش علوم سیاسی و سیاست‌گذاری اجتماعی دانشگاه سودرتون در استکهلم.
آقای محرابی، سابقه تشکیل اولین فراکسیون نمایندگان کرد مجلس به ششمین دوره مجلس شورای اسلامی باز می‌گردد. چه شد که چنین فراکسیونی در آن زمان تشکیل شد؟
احسان محرابی: بعد از فضای به نسبت آزادی که در مجلس ششم به وجود آمده بود و همینطور در دولت آقای خاتمی نمایندگان کرد احساس کردند که می‌توانند برخی مطالبات خود را در فضای رسمی هم پیگیری کنند و برای همین هم این فراکسیون تشکیل شد.
در همان دوره تلاش شد که آقای جلالی زاده به عنوان یک نماینده کرد اهل سنت به هیئت رییسه مجلس راه پیدا کنند که در انتخابات هیئت رییسه موقت ایشان موفق شدند و عضو هیئت رییسه شدند اما در انتخابات هیئت رییسه دائم مطرح شد که برخی از مراجع تقلید به هیئت رییسه مجلس پیام دادند که مخالف حضور اهل سنت در هیئت رییسه هستند و در انتخابات هیئت رییسه دائم ایشان با وجود اینکه کاندیدا شدند انتخاب نشدند.
حاصل کار این فراکسیون در این مدت چه بود؟
این فراکسیون تلاش کرد که برخی از موضوعات مانند آموزش زبان مادری را پیگیری کنند و از جمله آقای جلالی زاده اعلام کرده بودند در پاسخ به نامه ایشان آقای خاتمی رییس جمهور وقت دستور داده بودند که کرسی‌های آموزش زبان کردی در دانشگاه کردستان ایجاد شود. ولی این موضوع به اواخر دولت آقای خاتمی خورد وکلا منتفی شد در آن دوره.
با هماهنگی‌هایی که با سازمان مدیریت و برنامه ریزی شده بود تلاش‌هایی تدوین شده بود که یک سری برنامه‌هایی هم برای مطالبات قومیت‌ها مطرح شود. ولی شاید در آن موقع فضای پیگیری مطالبات قومیت‌ها در فضای عمومی چنین رایج و شایع نبود و تقریبا می‌شود گفت آن تلاش‌ها به نتایج دست یافتنی در آن فضا منجر نشد. هرچند که در حوزه‌های سیاسی یا در حوزه‌هایی که پیگیری مدیران محلی باشند و در موارد دیگر این فراکسیون تاثیراتی داشت.
آقای احمدی‌نیاز، شما اخیرا در ایران یادداشتی نوشتید در پشتیبانی از شکل‌گیری فراکسیونهایی مثل فراکسیون نمایندگان کرد مجلس که اعلام شد که تشکیل خواهد شد. چرا شما فکر می‌کنید که این فراکسیون کارساز خواهد بود و طرح مطالبات از این راه بهتر است از راه‌های دیگر؟
حسین احمدی‌نیاز: ایران از یک واقعیتی برخوردار است و آن هم وجود اقوام و ملیت‌های مختلفی است که در چارچوب سرزمین ایران زیست مشترک در سالیان سال با هم داشتند. کردها، ترکها، بلوچ‌ها، عرب‌ها، ترکمن‌ها اقوامی بودند که بخشی از زندگی ایرانیان را تشکیل دادند و به عنوان یک واقعیت در سرزمین ایرانی مطرح هستند. قانون اساسی ایران هم این واقعیت را مورد تاکید و پذیرش خودش قرار داده. در مقدمه قانون اساسی و اصول ۳ و ۱۲ و ۱۳ و ۱۹ و خصوصا اصل نوزدهم این را مورد تاکید قرار داده.
اکنون مهم این است که تمام اقوام ایرانی از یک سری مطالبات برخوردار هستند که در سالیان گذشته یا در رژیم گذشته مورد توجه قرار نگرفت. از جمله تدریس به زبان مادری و یا اینکه به کارگیری متخصصان و شایستگان آن اقوام در مناصب قدرت و یا رسیدگی به آداب و رسوم و فرهنگ و سنت یا رسیدگی به توسعه این مناطق هم از یک تبعیض‌هایی برخوردار بوده.
یکی از مکانیسم‌های قدرت ایران پارلمان است و نمایندگانی هم که در پارلمان قرار دارند منتخبان همین ملت و همین اقوام هستند. اینها هم به مردمان خودشان این وعده را دادند که در پارلمان بتوانند از ابزار نمایندگی در راستای تحقق خواسته‌های اینها گام بردارند. یکی از این گامها تشکیل فراکسیون‌های قومی است که مدتی پیش آذری زبانها در پارلمان ایران تشکیل فراکسیون دادند و سپس کردها هم این فراکسیون را تشکیل دادند. بنابراین تشکیل این فراکسیونها گامی است برای تحقق خواسته‌های قانونی این اقوام در ایران زمین.
در نوبت بعدی آقای احمدی‌نیاز، وارد پرسش‌های چالشی هم خواهیم شد.
اما آقای حاجی قاسمی، شما معتقدید برای بهبود وضعیت ایرانیان و اقوام ایرانی هم مجلس و هم دولت و هم سایر نهادهای حکومتی و مدنی وظایف مهمی دارند. اما نگران هستید که تشکیل فراکسیون نمایندگان کرد در مجلس شورای اسلامی یا فراکسیونی که اخیرا با نام فراکسیون مناطق ترک زبان مجلس اعلام موجودیت کرد به هدف بهبود وضعیت اقوام کمکی نمی‌کند. برخلاف نظری که آقای احمدی‌نیاز ارائه دادند و معتقدید این فراکسیونها می‌تواند به بیراهه برود. پیامدهای اعلام تشکیل نمایندگان کرد مجلس چه می‌تواند باشد؟
علی حاجی قاسمی: من دقیقا این نظر را دارم. یعنی نگرانی نسبت به پیامدهای آن در جامعه‌ای که سازوکارهای دموکراتیک هنوز دارد مراحل ابتدایی اش را طی می‌کند. من فکر می‌کنم این روندی که آغاز شده یک واکنشی است یا پیامدی است از ناکارآمدی سیستم پارلمانی در ایران که بستر مناسب و یا ساز و کاری که در آن سیاست‌گذاری‌ها در جهت تامین خواسته‌ها و مطالبات گروه‌های مختلف و اقوام مختلف اجتماعی بتواند صورت بگیرد، وجود نداشته یا ضعیف عمل کرده. به این دلیل که ما چون احزاب مدرن و با برنامه نداریم که مطالبات رای‌دهندگان و حامیان خودشان یعنی پایگاه اجتماعی خودشان را در قالب برنامه‌های رفاهی و اقتصادی و فرهنگی و کلا توسعه همه جانبه طرح کنند و آن را در پارلمان قانون گذاری کنند و پیش ببرند.
به همین علت است که نمایندگان در مجلس راهکارهای آلترناتیو را پیدا می‌کنند. من ایجاد فراکسیونها را یک راهکار آلترناتیوی می‌دانم که به طور حتی خود به خودی و واکنشی صورت گرفته نگاه می‌کنم. چون این نمایندگان به هواداران خودشان یا رای دهندگان پیش از انتخابات قول دادند که ما که به مجلس برویم برای بهبود وضعیت زندگی شما تلاش خواهیم کرد. چون ساز و کار سازنده حزبی و قانون‌گذاری بر پایه رقابت حزبی وجود ندارد که بتوانند آن مطالبات را از آن طریق جامه عمل بپوشانند در یک نومیدی و یاس ناشی از فقدان شرایط مناسب به فراکسیون سازی روی آورده‌اند.
به نظر من پیامد این روند این خواهد شد که دسته بندی در پارلمان بر پایه اختلافات و رقابت‌های قومی صورت بگیرد. این نگرانی من بیشتر از اینجا است. اگر این روند به طور کامل انجام شود ما به جای احزاب سراسری که وظیفه آنها تامین حقوق شهروندی برای کل آحاد ایران است، با فراکسیون‌های قومی در مجلس روبه‌رو می‌شویم که آنها بر سر جلب امکانات به محدوده‌های جغرافیایی خودشان به استانها و مناطق خودشان که فقط شهروندانی هستند که با آن زبان تکلم می کنند و زندگی می‌کنند تلاش خواهند کرد و تامین رفاه آنها مد نظر خواهد بود.
بدی‌اش این خواهد شد که اقوام بزرگتر مثل فارس یا آذری که از رای بسیار بالاتری در پارلمان برخوردار هستند خواهند توانست در آینده امکانات بیشتری را به سمت مناطق جلب کنند. اگر رقابت بین اقوام شود برای قوم‌های کوچکتر مانند کردها، عرب‌ها و یا ترکمن‌ها وضعیت سخت‌تر خواهد شد و محدودیت برایشان بیشتر خواهد شد.
آقای محرابی، الان چرا دوباره سخن از تشکیل چنین فراکسیونی به میان آمده؟ فراکسیون نمایندگان کرد در مجلس.
احسان محرابی: به صورت کلی در ده سال گذشته طرح مطالبات قومیت‌ها در فضاهای رسمی افزایش پیدا کرده. کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری در سال ۸۴ وعده‌هایی را مطرح کردند. آقای روحانی در انتخابات سال ۹۲ منشوری را درباره حقوق اقوام و اقلیت‌ها مطرح کرد. در انتخابات مجلس دهم این مطالبات عملا پررنگ‌تر از انتخابات گذشته مطرح شده. با تشکیل فراکسیون مناطق ترک نشین نمایندگان کرد هم به دنبال تشکیل این فراکسیون هستند و ممکن است اقوام دیگری هم در آینده به فکر تشکیل فراکسیون باشند.
آقای محرابی، با توجه به تجربه‌ای که شما در سمت خبرنگار سابق پارلمانی در ایران داشتید، پیامدهای تشکیل این فراکسیون در حوزه‌های انتخابیه که بخشی از جمعیت ترک و بخش دیگر کرد هستند چیست؟
تا حدودی بستگی به رفتار نمایندگان ترک و کرد در مجلس دارد. چون در مجالش گذشته مانند مجالس هشتم این درگیری‌ها وجود داشته. اگر بخشی از اقوام بخواهند هویت اقوام دیگر را انکار کنند یا آنها را تحریک کنند ممکن است این درگیری‌ها رخ بدهد.
به طور مثال در مجلس هشتم بعد از صحبت‌هایی که آقای مشایی داشت درباره اینکه آذربایجان غربی استان کردها است و تعدادی از نمایندگان ترک شدیدا به این موضوع اعتراض کردند حتی به درگیری فیزیکی میان نمایندگان کرد و ترک در مجلس هم کشید. برخی از مناطق حساسیت بیشتری دارند در مورد این فراکسیونها. از جمله استان آذربایجان غربی که در بعضی از حوزه‌های انتخابیه نمایندگان کرد یا ترک هستند.
به طور مثال حتی در شهر ارومیه در برخی از حوزه‌ها نمایندگان کرد یا ترک بودند. اگر نمایندگان بتوانند اینها را مدیریت کنند و به تناسب حتی اگر لازم باشد در دو فراکسیون حضور داشته باشند ممکن است مشکلی پیش نیاید.
آقای احمدی‌نیاز، این خطر وجود ندارد که طرح مطالبات شهروندان استانهای مختلف از راه تشکیل فراکسیون‌های زبانی و هویتی و قومی به بخشی از مشکل تبدیل شود به جای اینکه بخشی از راه حل باشد، کشمکش و گلاویز شدن فراکسیون‌های هویتی در درون مجلس و دامن زدن به رویارویی اقوام در استانها و شهرها؟
حسین احمدی‌نیاز: چنین ذهنیتی که همچنانکه عده‌ای از پان ایرانیست‌ها نسبت به تشکیل این فراکسیونها موضع‌گیری کردند و خواستار مخالفت رییس مجلس با تشکیل چنین فراکسیونهایی بودند. این یک توهم توطئه است. این یک ذهنیت منفی نسبت به چنین فراکسیونهایی هست. این یک واقعیت است که اقوام ایرانی انباشت زیادی از مطالبات عدیده دارند. همین کردها در راس هرم قدرت در ایران جایگاهی ندارند. هنوز نتوانسته‌ان استاندار اهل سنت داشته باشند و وزیر کرد اهل سنت داشته باشند. در مناصب عالی حاکمیتی در ایران کردها جایگاهی ندارند. بالطبع فقدان حضور کردها در مناصب عالیه حکومتی یکی از علل توسعه نیافتگی مناطق کردنشین در ایران محسوب می‌شود.
تشکیل این فراکسیونها یک گام برای تحقق این خواستها مطرح می‌شود. به این نحو که بالاخره هر نماینده از یک قدرت و جایگاهی در مجلس قرار می‌گیرد و تجمیع آنها و پیگیری مطالبات مردمان این مناطق در پارلمان و پافشاری برای تحقق این خواسته‌ها می‌تواند کمک کند به وحدت نه به تجزیه یا جدایی‌طلبی. چون هرگز این اقوام پی‌گیر این مساله نبودند. اینها خواستار این هستند که تبعیضی وجود نداشته باشد. اینکه در اصل سوم قانون اساسی به طور کامل مورد تاکید قرار می‌گیرد. به این معنا که با بودجه‌ای که قرار است به اصفهان تعلق گیرد همان بودجه به مناطق کردنشین هم تخصیص پیدا کند. اگر قرار است یک استاندار از لرستان بیاید کردستان اجازه بدهید یک استاندار هم از کردستان برود لرستان. وحدت این زمان تحقق پیدا می‌کند.
آقای احمدی‌نیاز، شما اشاره کردید به توهم توطئه. آقای محرابی یک مثال زدند. گفتند در همان مناطقی که هم کرد هست و هم ترک هست درگیری‌هایی بر سر مطالبات در مجلس صورت گرفت. مقصودشان این بود که چنین چیزی واقعیت داشته، در گذشته بوده. فکر نمی‌کنید به این مسایل دوباره دامن زده شود؟
استان آذربایجان غربی از شرایط خاصی برخوردار است. قسمتهای عمده‌ای از استان آذربایجان غربی را کردها تشکیل می‌دهند. اما متاسفانه یک تبعیض در آذربایجان غربی وجود دارد که مناصب عالی دولتی و اجرایی در استان آذربایجان غربی بیشتر به ترکها داده شده تا کردها. خب این خودش یک نوع تعبیض است. همین تبعیض موجب این نابرابری می‌شود. تبعیض در نحوه تقسیم پست‌های اجرایی با تقسیم بودجه در شهرهای کردنشین در آذربایجان غربی موجب پدیداری چنین مواردی می‌شود.
اما بالاخره ما باید بپذیریم که این فراکسیونها می‌تواند کمک کند استان کردستان یکدست همه کرد هستند و آن مشکلی که در آذربایجان غربی وجود دارد در استان‌هایی مثل کردستان، کرمانشاه یا ایلام وجود ندارد. بحث این است که ما اگر این ذهنیت را داشته باشیم که تشکیل این فراکسیونها می‌تواند منتج به آسیب یا مشکل شود فکر نمی‌کنم گامی‌برداشته باشیم. مهم این است که تشکیل فراکسیونها می‌تواند گامی موثر باشد برای تحقق خواسته‌های مردمان این مناطق.
آقای حاجی قاسمی، اگر قرار باشد مطالبات شهروندان کرد از راه تشکیل یک فراکسیون پی‌گیر نشود آن طور که شما می‌گویید، از چه راه‌ها و مجراهایی می‌شود بهبود وضعیت زندگی فردی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شهروندان کرد ایران را که آقای احمدی‌نیاز روی آن تاکید می‌کنند تضمین کرد؟
علی حاجی قاسمی: من با این تبعیضاتی که آقای احمدی‌نیاز اشاره کردند به اینکه به شهروندان کرد و آذری و ترکمن در ایران اعمال می‌شود برای اینکه آنها امکانات برابر با اقوام عمدتا فارس برخوردار نیستند در اختیار داشتن سمتها یا پست‌های مهم و برخوردار شدن از بودجه عمومی، کاملا موافق هستم. یعنی نقطه صحبت ما یکسان است. یعنی باید حقوق برابر برای تمام شهروندان ایران تضمین و اجرا شود. منتها بحث بر سر راهکار رسیدن به این هدف است. بحث من این است که اگر ما تفرق قومی را برجسته کنیم و اقوام را تنها بگذاریم در جهت تامین منافع قومی خودشان اقوام ضعیف‌تر ضعیف‌تر باقی خواهند ماند.
ما مشروعیت بخشیدیم به رقابت بین اقوام و آذری زبانها و فارس زبانها که دو قوم بزرگتر هستند می‌توانند... خیلی صریح برایتان بگویم... ائتلاف کنند و بیایند به طور مشروع منافع را راحت به مناطق خودشان اختصاص دهند. خیر. آنطور که آقای احمدی‌نیاز نگران وضعیت اهالی بوکان است یا نمایندگان بلوچ تبار برای زاهدان و یا جاهای دیگر کشور، فارس زبانهای ترقی‌خواه در جامعه ایران در همین مجلس یا پارلمان همین نگرانی‌ها را دارند. راهکار چیست؟
راهکار این است که بر حقوق شهروندی تک تک شهروندان ایران صرفنظر از این که به چه قومی تعلق دارند تاکید شود و امکانات رفاهی برای بوکان و تهران و اصفهان و زاهدان یکسان اختصاص پیدا کند. همچنین من از آقای احمدی‌نیاز می‌پرسم آیا شما پژوهش کردید ببینید چند درصد مدیران کشور ترک هستند و چند درصد آذری و چند درصد فارس؟ نه. باید اینها انجام شود و ما آمار و رقم داشته باشیم. برای اینکه کرد زبانهای ایران هم به همان اندازه که فارس‌ها هم در سمتها و موقعیت‌های قدرت قرار گرفتند آنها قرار گیرند که ما تبعیض برپایه قومی نداشته باشیم، ؟؟؟ نداشته باشیم و زبانی هم نباید داشته باشیم.
آقای محرابی، در فراکسیون مناطق ترک نشین تعدادی از نمایندگان تهران یا شهرهای دیگر حضور دارند. ممکن است در این فراکسیون هم اینطور باشد؟ آیا این موضوع به لحاظ قانونی یا عرفی مشکلی ندارد؟
احسان مهرابی: در فراکسیون نمایندگان کرد ممکن است کمتر باشد چون در تهران یا استانهای دیگر نمایندگانی که خودشان کرد باشند کمتر است. ولی این به لحاظ عرفی و قانونی مشکل خاصی ندارد. چون سیستم انتخاباتی در ایران بر این اساس است که مردم به فرد رای می‌دهند. در واقع پنج اقلیت دینی که در قانون مشخص شده‌اند که آنها نماینده اقلیت دینی هستند ما نمایندگان دیگری با این عنوان مثل نماینده اهل سنت یا نماینده کرد یا موارد دیگر نداریم.
به طور مثال حتی ممکن است یک شهری که اکثر ساکنانش سنی باشند یک نماینده شیعه بشود. حتی منع قانونی نداریم در شهری که ساکنان شیعه هستند مثلا در تهران یک سنی نماینده مجلس شود. برای همین این هیچ مشکل عرفی یا قانونی ندارد که نماینده‌ای عضو این فراکسیونها باشد حتی اگر نماینده تهران یا شهرهای دیگر باشد.
به طور مثال ما الان فراکسیون روحانیون را در مجلس داریم که نمایندگانی هستند که روحانی هستند و می‌شوند عضو فراکسیون روحانیون. یا نمایندگان با توجه به ویژگی‌های فردیشان هم می‌توانند عضو فراکسیونهایی باشند.
آقای احمدی‌نیاز، مخالفان نظر شما معتقدند که توهمی در کار نیست درباره توطئه. مخالفان شما می‌گویند در سالهای گذشته در برخی محافل نظامی‌گرای قدرت‌های بزرگ نقشه‌ای برای تکه پاره کردن ایران ریخته شده و حتی کشیده وچاپ و منتشر شده. پاسخ‌تان به منتقدان نظرتان چیست؟
حسین احمدی‌نیاز: من در پاسخ بگویم که تحقق خواستهای مردمان مناطق یا تحقق حقوق شهروندی برابر با شعار انجام نمی‌شود. بلکه عمل و به صورت پراتیک باید انجام گیرد. این یک نکته.
نکته بعدی این است که توجه به خواستهای مردم و لحاظ کردن این موارد و انجام خواستهای قانونی و مشروع مردمان این مناطق بزرگترین دام برای برابری و وحدت هست. وحدت و آرامش زمانی صورت می‌گیرد که به خواستهای آنها عمل کنیم. تردید در خواستها و مطالبات این مردمان وجود ندارد.
این مردمان قایل به این هستند که ایران برابر ایران واحد داشته باشیم برای همه. ایران متعلق به همه ایرانیان است و نبایستی تفاوتی بین کرد و فارس و بلوچ وجود داشته باشد. نبایستی بین سنی و شیعه تفاوتی وجود داشته باشد. امکانات به صورت برابر به اینها رسیده باشد. یکی از مکانیزم‌های اجرایی برای تحقق این امر تشکیل این فراکسیونها است.
ما وقتی فاقد احزاب قدرتمند و قوی هستیم که خواستهای مردم را در سطحی کلان مطرح کند بنابراین مجبوریم به نمایندگانی که در پارلمان حضور دارند مراجعه کنیم که اینها این فراکسیونها را تشکیل دهند و به عنوان ملت زیر تحقق خواستهای مشروع و قانونی این مردمان باشند. آنچه که این مردمان می‌گویند در چارچوب قانون است و فراتر از قانون نیست. آن سنترالیسمی که در ایران تاکنون اجرا شده نتوانسته نیازهای واقعی ایرانیان را برآورده کند. مهم این است که باید یک کرد بتواند در استان کردستان مدیریت استان را بر اساس شرایط موجود مدیریت کند که بتواند این خواستها را برآورده کند. مساله این است که یک کرد بتواند در استان مازندران مدیریت کند.
مهم این است که یک کرد بتواند در استان فارس مدیریت عالی را به عهده بگیرد که شایستگی خودش را بتواند نشان دهد و آن برابری وحدت وقتی به صورت عملی انجام می‌شود دیگر ترسی برای این مباحث وجود نخواهد داشت. به گمان من همواره ترس از این مسایل باعث شده که همیشه این مناطق در محرومیت قرار گیرند. این ترس توهم محسوب می‌شود که من فکر نمی‌کنم واقعیت داشته باشد. اگر به خواستهای مردمان این مناطق توجه کنیم به صورت عملی به یک برابری و تساوی در ایران می رسیم. خود قانون اساسی ایران در اصل نوزدهم که دقیقا منطبق با ماده اعلامیه جهانی حقوق بشر همین را مطرح می‌کند. اما در عمل ما متاسفانه در این شرایط هستیم.
آقای حاجی قاسمی، می‌بینید که آقای احمدی‌نیاز تاکید دارند بر وحدت و می گویند اگر چنین فراکسیونی در مجلس باشد کرد می‌تواند در این استان یا آن استان یا استان کردستان به مقام و سمتی برسد که از مجرای آن خواستهایی را که مربوط به بهبود وضعیت است نه فقط کردستان بلکه سایر مناطق ایران هست تحقق بیابد. ایرادی که درباره احتمال شکل گرفتن گرایش گریز از مرکز و خطر تجزیه می‌گیریم تا چه حد مستند است؟ چون موافقان تشکیل این فراکسیون می‌گویند چنانکه شنیدید چنین نگرانی‌هایی واقعیت ندارد و ناشی از توهم توطئه است.
علی حاجی قاسمی: واقعیتی وجود ندارد که ما بتوانیم بر پایه آن که می‌تواند مستند ما باشد در این باره اظهار نظر کنیم. چون ما فراکسیون گرایی بر پایه تفکرات قومی نداشتیم به طور جدی. الان دارد شکل می‌گیرد. در علوم اجتماعی ما پیش‌بینی اما اینجا اگر ناگزیر به پیش بینی باشیم در ساختار نیمه دموکراتیک سیاسی و ناپخته سیاسی ایران این نگرانی وجود دارد که این قومیت گرایی اگرعمیق شود می‌تواند به آنجا بیانجامد که هویت سیاسی بر پایه تفاوت قومی در ایران شکل پیدا کند و گستردگی پیدا کند. تجربه‌ای که از سایر ملل داریم مثبت نیست.
من با آقای احمدی‌نیاز در آن قسمت بسیار موافق هستم که باید، همانطور که اشاره هم کردم، بر حقوق شهروندی همه آحاد ایران، همه اقلیت‌های قومی تاکید شود که از همه امکانات همه اقلیت‌های قومی برخوردار باشند. این شعار هست. اجرا نشده است. اجرای آن از طریق این است که در مبارزه سیاسی در پارلمان بین گروه‌های درگیر در خط ملی این تصویب و این مصوبه صورت بگیرد.
ما اگر اقلیت‌های قومی را از هم جدا کنیم منزوی تر و منزوی تر و جداتر خواهند شد و ادامه‌اش به این خواهد انجامید که فارس‌ها خیلی‌هایشان می‌توانند مثل آقای احمدی‌نیاز معتقد به این باشند که بر پایه شایسته سالاری کردها و عرب‌ها و ترکمن‌ها در مناصب مهم قرار گیرند. بودجه یکسان برای اقوام مختلف در نواحی مختلف داده شود که الان چنین چیزی نیست.
الان شهرهایی مثل اصفهان، تهران، اراک و تبریز منابع عظیم‌تری از بودجه را به خودشان اختصاص می‌دهند. مناطق کردنشین و مناطق عرب نشین و بلوچستان برخوردار نیستند. این تصویری است در مورد توزیع عادلانه امکانات که در پارلمان صورت می‌گیرد و آنجا شما باید بتوانی ۳۰۰ نماینده را که از اقصا نقاط کشور می‌آیند جلب کنی به این نظر.
شما اگر خودتان را محدود کنید به اقلیت قومی خودتان فقط رای ۲۵ یا ۳۰ نماینده را خواهید داشت در کردستان ایران و با آن ۳۰ رای نمی‌شود به جایی رسید. شما باید رای فارس زبانها را داشته باشید و برای این کار باید تا جایی که امکان داشته باشد ادغام شوید در گروه‌های قومی در پارلمان و محدوده‌های سیاسی بزرگتر.
اجازه می‌دهید همینجا بحث را ببندیم؟
حسین احمدی‌نیاز: من اگر اجازه بدهید یک نکته را توضیح دهم. اخیرا نامه‌ای برای رییس جمهور نوشتم و از چرایی عدم به کار گیری متخصصان و شایستگان کرد در مناصب دیپلماتیک صحبت کردم. بالغ بر ۱۰۰۰ نفر دیپلمات داریم در ایران که در کشورهای مختلف سفیر و دبیر یا سرکنسول هستند. جز یک نفر ما کرد نداریم.
این همه متخصص حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل داریم چرا تا حالا نیامدند از یکی از آنها استفاده کنند در این مناصب؟ این یک نوع تبعیض است. اینها نباید وجود داشته باشد.
ما خواهان این برابری هستیم. ما خودمان را شهروند ایرانی و از فارس‌ها هم خیلی ایرانی‌تر می‌دانیم. مهم این برابری است که قرار است چگونه محقق شود.
