پیامدهای اقدام شبه‌نظامیان دولت اسلامی عراق (معروف به «داعش») در تصرف شهر موصل، استان نینوا و بخش‌هایی از غرب عراق در هفته گذشته هنوز در کانون توجه رسانه‌های بین‌المللی است.
نوری المالکی نخست وزیر عراق روز شنبه از تجمع نیروهای داوطلب در سامرا برای مقابله با «داعش» خبر داد. دامنه نفوذ داعش به استان دیاله، استان همجوار ایران در کنار مرز خسروی رسیده است.
روز شنبه حسن روحانی رییس جمهوری ایران گفت اگر عراق برای مقابله با «داعش» از ایران کمک بخواهد ایران در چارچوب قوانین بین‌المللی این درخواست را بررسی خواهد کرد. اما عراق چنین درخواستی از ایران نکرده است.
یک روز پیش از این روز جمعه روزنامه گاردین از حضور قاسم سلیمانی فرمانده شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در بغداد خبر داده بود. بنا بر این گزارش، آقای سلیمانی برای دیدار با رهبران گروه‌های شبه نظامی عراق و روسای قبایلی که بر قبل بغداد تسلط دارند به بغداد سفر کرده تا به نوشته این روزنامه تدارک دفاع از پایتخت عراق را در برابر داعش ببینند.
پیش‌زمینه چیره شدن شبه‌نظامیان «داعش» بر ارتش عراق در موصل چه بود؟ این رویداد چه اثری بر مناسبات داخلی قدرت در عراق، اقلیم کردستان عراق، ایران و مناسبات تهران و واشینگتن دارد؟ اینها پرسش‌هایی است که سه میهمان این هفته برنامه دیدگاه‌ها به آن پاسخ می‌گویند: همن سیدی، کارشناس امور خاورمیانه و مناطق کردنشین در لندن، حسن هاشمیان، کارشناس جهان عرب در استانبول و حسین علیزاده، دیپلمات سابق جمهوری اسلامی ایران در هلسینکی.
آقای سیدی، خبرگزاری‌های بین‌المللی و کلا‌ً مفسران خارجی سقوط موصل را برق‌آسا و کل قدرت گرفتن داعش را تا این حد و اندازه شگفتی آفرین توصیف کردند. بعضی دیگر هم یادآور می‌شوند که عامل دیگر سقوط این بخش‌های عراق فقط گروه داعش نیست بلکه ائتلافی است که میان این گروه و همه عشایر سنی ناراضی از دولت نوری مالکی نخست وزیر شیعه عراق شکل گرفته. حقیقت ماجرا چیست؟
همن سیدی: خب، ناکارایی دولت مرکزی و عدم موفقیت نوری مالکی در اینکه بتواند یک اقلیت راضی را در بین عرب‌های سنی داشته باشد، این که به هر حال نیروهای ارتش اکثرا‌ً در رده‌های بالا مخصوصا‌ً از اکثریت شیعه بودند که هم قدرت سیاسی داشتند و هم قدرت نظامی را در اختیار داشتند.
و کلا‌ً این تنش‌هایی که در سال‌های اخیر بین دولت مرکزی و کردستان از یک سو بین شیعیان و سنی‌ها از یک سو و حتی بین خود شیعه‌ها وجود داشت این بستر را فراهم کرد که به صورت برق‌آسا گروه داعش به وجود بیاید.
من این را یک جا تشبیه کرده بودم به ظهور مشابه برق‌آسای طالبان در سال ۱۳۷۵. موقعی که درگیری‌هایی برای چندین سال بین ربانی و حکمتیار و احمد شاه مسعود وجود داشت یک مرتبه از این فضای درگیری و نارضایتی عمومی یک تشکل ناشناخته به اسم طالبان سر برآورد و رشد کرد و حتی نهایتا‌ً کابل را تسخیر کرد.
مجموعه این حوادث که به نظر ما برق‌آسا بوده یک زمینه چندین ساله را داشته، یک بستر کاملا‌ً مساعدی برای این ظهور برق‌آسا شکل گرفته و طبعا‌ً داعش با شکستی هم که البته در سوریه خورده بود و نتوانسته بود در آنجا نه علیه نیروهای اپوزیسیون نه علیه دولت مرکزی و نه علیه کردها موفقیت‌های چشمگیری به دست بگیرد این بستر مناسب را که در عراق دید نیروهایش و تمرکزش را بر عراق متمرکز کرد.
آقای علیزاده، آیا ماهیت ایدئولوژیک گروه داعش که گفته می‌شود رهبرش ابوبکر بغدادی حتی القاعده را هم قبول ندارد و خواستار برخوردهای شدیدتر از آنی است که القاعده با مخالفان میکند، می‌تواند برای طیف‌های دیگر اهل سنت ناراضی از دولت عراق تا آن حد جذاب باشد که با هم وارد ائتلاف شوند با توجه به پاسخی که آقای سیدی دادند؟
حسین علیزاده: بله. قطعا‌ً همینطور هست. به دلیل اینکه الان ما شاهد هستیم که در عراق وحدت ملی وجود ندارد. بنابراین وقتی که دولت آقای مالکی این اتهام بهش چسبیده شده و قویا‌ً عمومیت پیدا کرده، کما اینکه دیدیم آقای اوباما این موضع‌گیری را کردند که ایالات متحده شرکت نمی‌کند به دلیل اینکه اختلافات داخلی خودتان را دارید.
بدیهی است که سنی‌هایی که آزرده خاطر هستند خصوصا‌ً آن بخشی که در دوران صدام در قدرت بودند به دنبال یک حامی می‌گردند که بتوانند به قدرت برسند. حالا اخباری هم آمدش که رغد، دختر صدام حسین اعلام حمایت کرده از داعش. پس نبابراین ما شکل طایفی شدن دولت فدرال عراق را شاهد هستیم.
به گمان من برآیند تحولات عراق اگراین طور که شاهد هستیم با این شتاب با این سرعت پیش برود تجزیه عراق هست که به سه قسمت شیعه‌نشین، سنی‌نشین و کردنشین تبدیل شود. کردها اعلان کردند که شهر نفتی کرکوک را با نیروهای نظامی خودشان پس گرفتند. پس بنابراین چه نیازی دارند که اصلا‌ً دولت مرکزی.
بنا بر این پروسه‌ای که آغاز شده به گمان من اگر هم منتهی به این شود که شیعیان آسیب نبینند، سامرا سقوط نکند، بغداد و نجف آسیب نبینند، پروسه تجزیه عراق را تسریع خواهد کرد.
آقای هاشمیان، در این چند روزه بسیار تاکید شده بر این نکته که با سقوط موصل و قدرت گرفتن داعش، شکاف میان سنی و شیعه در منطقه به ابعاد جدیدی رسیده و در آینده هم تشدید خواهد شد. روز جمعه آیت‌الله سیستانی مرجع پرنفوذ شیعیان و به خصوص شیعیان عراق از شیعیان عراق خواست داوطلب دفاع مسلحانه شوند در برابر داعش. بهترین ارزیابی که در این مورد مطالعه کردید چه چشم‌اندازی را از این شکاف به دست می‌دهد؟
حسن هاشمیان: فتوایی که آقای سیستانی صادر کرد و منسوب به ایشان است هنوز دفترش مستقیما‌ً چیزی اعلام نکرده. در آن سو سنی‌ها، آقای رافع رفاعی، مفتی اهل سنت که اکنون در شهر امان در اردن ساکن است ایشان هم یک فتوا بر ضد این فتوا داد و از سنی‌ها خواست که برعلیه مالکی وارد جهاد شوند.
آن طوری که کشورهای غربی و همین طور برخی از کشورهای عربی فشار می‌آورند توافق بر سر برکناری آقای مالکی ممکن است پیش بیاید. اگر ایشان را بردارند و یکی از شخصیت‌های شیعه را که یک مقدار متعادل است بتواند با نیروهای سنی کار کند و شبکه‌های مختلف سنی را به هم پیوند بدهد همراه با شیعیان، یک فرآیند سیاسی زنده ایجاد کند در عراق، داعش در منگنه قرار می‌گیرد و آن موقع در مراحل بعدی می‌توانند با داعش مبارزه کنند.
منتها تا وقتی که آقای مالکی اصرار میکند که بر قدرت باقی بماند و سپس می‌آید از ایران شیعه که نزد سنی‌ها هزار نوع تهمت بر سرش وارد شده کمک می‌گیرد، جنگ فرقه‌ای و جنگ مذهبی گسترش پیدا خواهد کرد، کشورهای دیگر هم وارد خواهند شد و من معتقدم که ممکن است یک جنگ داخلی خیلی گسترده‌ای به وجود بیاید که کشورهای دیگر هم مثل عربستان و ایران کاملا‌ً در آن فرو بریزند.
آقای سیدی، سقوط موصل نفت‌خیز چه اثری بر روی موقعیت کردستان عراق و ضعف و قدرت اقلیم کردستان عراق در معادلات قدرت در داخل عراق دارد؟
البته شما اشاره کردید به موصل نفت‌خیز. که درست است، اشتباه نیست. ولی اصل نفت‌خیز بودن منطقه الان کرکوک است که موقعیت استراتژیک بسیار مهمی دارد و مقدماتش هم برای پیوستن به کردستان از قبل به نحوی آماده شده بود.
چون یک بند قانون اساسی عراق به این اختصاص داده شده بود از ۹ سال پیش که یک رفراندومی در آن منطقه برگزار شود و مردم تصمیم بگیرند و همچنین علی‌رغم اینکه این رفراندوم برگزار نشده بود در انتخاب‌های متعددی در انتخابات شوراهای شهر و استان برگزار می‌شد کردها موقعیت دست بالا را داشتند و استاندارش دکتر کریم احمدی از شخصیت‌های اتحادیه میهنی کردستان از نزدیکان آقای طالبانی هستند. این شرایط فراهم شده بود.
این است که این کرکوک کردها وارد شدند. البته با تامل و با تاخیر بود و در پی درخواست نوری مالکی برای حکومت کردن که کرکوک به دست داعش نیافتد در این مرحله کردها وارد کرکوک شدند.
به نظرم وزن سیاسی کردها را بالا می‌برد. قدرت اقتصادی شان را بالا می‌برد. حتما‌ً خبر دارید که در خارج از کرکوک هم در مناطق کویه، دهوک و سلیمانیه و سایر مناطق نفتی کردها صادرات نفت را از تقریبا‌ً دو سه هفته پیش شروع کرده بودند. این قدرت این ها را بیشتر میکند.
ضمن اینکه این بحث تجزیه عراق اگر مطرح شود تنش اصلی به نظر من در کردستان نخواهد بود. چون یک نقطه بسیار مهمی در عراق هست به اسم بغداد که قابل تفکیک نیست به این آسانی. یک شهر پنج شش میلیون جمعیتی است که نه در کاتاگوری عرب شیعه قرار می‌گیرد و نه در جغرافیای عرب سنی. اگر کار به درگیری بکشد که احتمالا‌ً هم چنین خواهد بود اصل جنگ بر سر بغداد خواهد بود.
به نظر من کردها تاکنون توانسته‌اند خوب عمل کنند و یک دستاورد بزرگی که می‌توانند داشته باشند این است که بار منفی و مسئولیت تاریخی تجزیه عراق بر دوش آنها نخواهد بود. اگر این اقدام مثلا‌ً دو سال پیش سه سال پیش توسط کردها صورت می‌گرفت پیامدهایی ممکن بود برایش داشته باشد هم از لحاظ کشورهای منطقه‌ای مثل ایران و ترکیه که طبعا‌ً مخالفت می‌کردند و مشکلاتی برایش ایجاد می‌کردند و هم از طرف نیروهای داخل عراق و هم از طرف جهان عرب به عنوان تجزیه یک کشور عربی ممکن بود با مشکل مواجه شوند. حالا خود عرب‌ها دارند مقدمات این تجزیه را فراهم میکنند در تنشی که با هم دارند و از این لحاظ هم این مسئولیت سنگین سیاسی روانی می‌شود گفت بر دوش کردها نخواهد بود.
در کل تاکنون کردها موقعیت خوبی داشتند ضمن این که به مامنی برای پناهجویان عرب شیعه و سنی هم تبدیل شده. هم در مناطق خالقین بعضی از عرب‌های شیعه آمدند و هم حدود ۴۰۰ هزار نفر از موصل پناهنده شدند به کردستان. برخلاف مناطق شیعه نشین و سنی نشین عربی جنوبی و مرکزی عراق، کردستان موقعیت خوبی دارد و خواهد داشت در آینده.
آقای علیزاده، شما شناسه داعش را تروریسم تکفیری می‌دانید. پیامد این نوع نگاه چگونه است؟
خمیرمایه فکری دارند اینها مبنی بر اینکه سریعا‌ً فرد را کافر می‌دانند. یعنی لزومی ندارد طرف مسیحی باشد یا به دین دیگری باشد. یعنی مسلمانی را که اگر شیعه باشد، کافرش می‌دانند و بعدا‌ً مهدورالدمش می‌دانند. حتی اگر سنی باشد.
این عقیده تکفیری‌ها در مصر در ۱۹۶۵ در زمان ناصر شکل گرفت، حتی ائمه جماعات که در مصر از دولت ناصر حمایت می‌کردند، می‌گفتند چون ناصر ظالم است، ناصر دنبال حکومت اسلامی نیست. شما ائمه‌ای هم که سکوت کردید شما کافر هستید.
مساجد را می‌گفتند مساجد ضرار هست. حتی هم مسلکان و هم دین خودشان سنی‌ها را سریعا‌ً تکفیر میکنند و بعد اعدام میکنند. حالا نگاه کنید همین وضعیت در عراق شاهد هستیم که مثلا‌ً در فیلم‌های یوتیوب آمده این قضیه که رفتند وسط یک اتوبان راننده‌ای را گرفتند و بهش گفتند نماز می‌توانی بخوانی؟ حالا بلد نبوده نماز بخواند همانجا در دم اسلحه را گذاشتند و کشتند.
تقابل شیعه و سنی شدیدا‌ً بالا خواهد گرفت که از یک طرف می‌دانیم که آقای طارق الهاشهمی پشت سر این داعشی‌ها هست و از طری هم آقای مالکی و شیعیان در این طرف طرفدار دولت مرکزی هستند و جمهوری اسلامی ۳۵ سال کنفرانس تشکیل می‌دهند درباره وحدت شیعه و سنی. الان کجا رفت؟ اگر قرار باشد که در این جنگی که آمریکا حاضر نیست پایش را اینجا بگذارد تهران مجبور شود پایش را در این جنگ داخلی بگذارد خب کجا رفت آن وحدت شیعه و سنی که آنها داد می‌زدند.
می‌شود این را در کانتکست تقابل منطقه‌ای ایران و عربستان معنی کرد. چون در سوریه که تقریبا‌ً یک جنگ نیابتی بین ایران و عربستان در جریان است... عربستان از اپوزیسیون حمایت میکند و ایران از دولت مرکزی بشار اسد، به یک معنا این مسئله الان سرایت کرده، سر ریز کرده در عراق و این قصه داعشی‌ها را به وجود آورده.
یک ارتش این طور مجهز در چنین گستره وسیعی از شام تا عراق تویش دارند جولان می‌دهند هزینه میخواهد. لجستیک میخواهد. پشتوانه میخواهد. این از کجا دارد تامین می‌شود؟
در سوریه حزب‌الله ورود کرد و همه می‌دانند پشتیبانش کیست. الان اینها را چه کسی حمایت میکند؟ آقای طارق هاشمی که مهره اصلی به وجود آمدن داعش در عراق هست خب معلوم است که پیوندش به کجاست.
به آقای دکتر ظریف تلفن زدند به آقای بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل. ایشان به درستی گفتند تروریسم تکفیری (من تاکید روی کلمه تکفیری دارم) خطری فرامنطقه‌ای است. همین تعبیر را خانم جن ساکی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم دقیقا‌ً همین تعبیر را به کار برد که این یک خطر فرامنطقه‌ای است.
اما اجازه بدهید من اینجا یک لحظه فلش بک کنم به دو سال پیش از این که آقای مصطفی تاج زاده با آن موقعیتی که در نظام جمهوری اسلامی داشت و الان پنج سال در زندان سیاسی جمهوری اسلامی. دو سال پیش از این سال ۹۱ نامه‌ای از درون زندان به آیت‌الله خامنه‌ای نوشته بود و گفته بود پروسه‌ای که یک جانبه از بشار اسد حمایت می‌کنید دنبال فقط اجرای محض شریعت هستید و بس جز به فعال شدن تروریست های تکفیری منتهی نخواهد شد، جز به تقابل شیعه و سنی منتهی نخواهد شد و ما وارد بازی خطرناکی شدیم.
آقای هاشمیان، بسیاری از ناظران تا حالا دست کم این تفسیر را ارائه می‌دادند که حتی اگر عربستان مستقیما‌ً به شکل گیری و تقویت داعش کمک نکرده باشد اما از قدرت گرفتن این گونه تشکلات علیه حکومت بشار اسد، دولت نوری مالکی و جمهوری اسلامی ایران بدش هم نمی‌آید. اما حالا که گزارش می‌شود داعش از منابع نفت سوریه در مناطق تحت تسلطش در منطقه، درآمد گمرکی در این منطقه و نفت موصل بهره مند است، آیا به آن درجه از استقلال سیاسی و اقتصادی نرسیده که بتواند نگرانی عربستان را برانگیزد تا برای دفعش وارد نوع جدیدی از مناسبات با دولت حسن روحانی شود؟
چنین اعتقادی ندارم که داعشی‌ها الان توانسته‌اند استقلال مالی پیدا کنند. به خصوص چاه‌های نفت دیر الزور کاملا‌ً در اختیار آنها نیست. تمام گذرگاه‌های دیر الزور در اختیار دولت سوریه است. به جز یکی از گذرگاه‌ها. در این سه چهار روزی که اینها به طرف موصل آمده اند گزارش‌ها کاملا‌ً نشان می‌دهد که از منطقه سوریه آمدند بیرون، آنجا را کاملا‌ً تخلیه کردند. درگیری‌ها بین خودشان و ارتش آزاد سوریه در این سه چهار روز گذشته کاملا‌ً پایین آمده.
اما در مورد عربستان امروز تیتر اول روزنامه الشرق الاوسط نوشته بود که سپاه پاسداران ایران در لباس داعش وارد عراق شده. در واقع عربستان همین اتهاماتی که الان ایران به خصوص خبرگزاری تسنیم به دولت عربستان می‌زند که اینها داعشی‌ها را آورده اند داخل عراق، همین اتهام را الان عربستان دارد به دولت ایران وارد میکند و دارد می‌گوید که داعش توسط دولت ایران شکل گرفت برای نجات بشار اسد و سپس الان برای نجات آقای نوری مالکی و الان اینها برضد آنها شدند.
من یک توضیح هم می‌خواهم بدهم در مورد صحبت آقای علیزاده. ببینید داعش درست است در مجموعه سلفی جهادی قرار می‌گیرد، اما حتی با القاعده هم متفاوت است. القاعده و ایمن الظواهری با داعش یک اختلاف دارد. به خصوص اختلافشان بر سر ایران است. ایمن ظواهری و القاعده خواهان حمله به ایران نیستند. در حالی که داعشی‌ها اخیرا‌‌ً تصمیم گرفتند که به منافع ایران حمله کنند. آقای علیزاده اینها را وصل کرد به طارق هاشمی. در حالی که طارق هاشمی معاون رییس جمهور بوده و از اخوان مسلمین است و به خاطر اتهامی که آقای مالکی بهش زد فرار کرد و آمد ترکیه و بعد آمد قطر. هیچ ربطی هم به داعش ندارد.
ضمن اینکه الان به خصوص گروه‌های سنی سیاسی هم دارند بیانیه می‌دهند. این حرکتی که در شمال عراق و غرب عراق شکل گرفته همه‌اش داعش نیست. داعش کل مجموعه نیروهایی که دارد (بین) سه هزار (تا پنج هزار نفر) نفرند. اعضای داعش با وانت بارهای خود از سوریه بلند شدند آمدند اینجا. ولی جمعیت نزدیک به یک میلیون موصلی که داعشی نیست. تکریت که داعشی نیست. شهرهای دیگر دیگر که داعشی نیست. بنابراین یک مخالفت‌ها در لایه‌های عشایر، گروه‌های دیگر اجتماعی بر سر کارهایی که آقای نوری مالکی کرده دست به دست هم داده و این وضعیت را پیش آورده.
نیروهایی که و ساختارهایی که به دست مخالفین افتاده به راحتی این ساختارها در دولت آقای مالکی بازگشت نخواهد داشت و یکی از عصبانیت‌هایی که الان دولت آمریکا نسبت به مالکی پیدا کرده که در عرض سه سال گذشته دولت آمریکا حدود ۱۵ میلیارد دلار اسلحه پیشرفته در اختیار آقای مالکی گذاشته و ایشان بعد از گرفتن این همه تسهیلات و این همه خدمات الان به این شکل وضع را تحویل داعش می‌دهد.
آقای هاشمیان، عربستان سعودی آیا ممکن است که وارد نوعی از مناسبات شود با دولت حسن روحانی برای دفع تهدید قدرت‌گیری بیشتر داعشی‌ها یا تضعیفش؟
عربستان خواهان این گشایش با دولت روحانی است و دولت روحانی هم خواهان این گشایش با عربستان است. منتها شما اگر یک روز خبرگزاری تسنیم را دنبال کنید، این خبرگزاری که نماینده سپاه پاسداران در ایران است دارد تلاش میکند که این رابطه را خراب کند. مثلا‌ً می‌نویسد که رهبران داعش با حضور پادشاه عربستان آمدند این نقشه حمله به موصل را طراحی کردند یا دختر صدام حسین تشکر کرد از امارات و قطر و عربستان به خاطر حمایت از داعش. در حالی که خبرغیرمستقیم می‌خواهند بدهند که مثلا‌ً به شنونده یا خواننده این فکر را القا کنند که عربستان دارد حمایت میکند.
در حالی که هدف سپاه پاسداران در درجه اول قطع رابطه عربستان و دولت روحانی است. و روی این مسئله خیلی دارند مانوور می‌دهند چون دولت روحانی برای وجودشان در داخل ایران خیلی خطرناک شده. در آینده دو تا انتخابات هست. مجلس هست. خبرگان هست. ممکن است آنجا را از دست بدهند. بنابراین کل تغییرات اساسی صورت بگیرد.
به همین خاطر یکی از مخالفان اساسی رابطه سالم و صحیح بین کشورهای منطقه سپاه پاسداران است. الان بحران عراق را به نظر من اگر عربستان و دولت روحانی بنشینند می‌توانند حل کنند. منتهی نیروهای دیگر نمی‌گذارند این قضیه حل شود.
آقای سیدی، سقوط موصل چه دینامیسم تازه‌ای را در درون چهار منطقه کردنشین در عراق، سوریه، ترکیه و ایران می‌تواند دامن بزند؟ زمینه برای اصطکاک‌های تازه‌ای هست؟
بله. در عرصه داخلی هست. به این معنا که در همین حکومت اقلیم کردستان ائتلاف میهنی کردستان که یکی از شرکای قدرت بود با حزب دموکرات کردستان در پی مشکلات داخلی که داشتند و درپی مریضی طولانی مدت آقای طالبانی جایگاه خودش را تا اندازه‌ای از دست داده بود. حتی حزب اپوزیسیون، جنبش گوران به حزب دوم تبدیل شده بود.
ولی با توجه به اینکه نفوذ سنتی این حزب در موصل و کرکوک داشته احتمال هست که بالانس قدرت در داخل خود اقلیم کردستان اگر این مناطق بهش اضافه شوند تغییر کند.
در عرصه منطقه جایگاه کردهای عراق را در مقایسه با کردهای ایران و سوریه و ترکیه بهتر خواهد کرد. در عرصه منطقه‌ای ترکیه به شیوه شگفت برانگیزی معاون نخست وزیر معاون آقای اردوغان گفته بودند که کردها حق دارند در عراق دولت خودشان را داشته باشند. احتمال می‌رود که ترکیه دارد با اهداف خاص خودش این مسائل را تعقیب میکند.
حتما‌ً می‌دانید که ترکیه ادعاهای تاریخی در مورد موصل و کرکوک دارد و شاید امید دارد که با به رسمیت شناختن حق کردها برای تشکیل دولت مستقل خودشان امتیازاتی را در این منطقه به دست بیاورد. اما به هر حال دولت ترکیه ای که بیاید از حق کردهای عراق در حد تشکیل دولت مستقل خودشان دفاع کند نمی‌توانست در برابر کردهای ترکیه کاملا‌ً متضاد عمل کند. من تصور می‌کنم که این باعث می‌شود که روند صلح و امتیاز دادن به کردهای ترکیه هم افزایش پیدا کند و کردهای ترکیه هم موقعیت بهتری متاثر از این تحولات داشته باشند. کردهای سوریه که الان تقریبا‌ً مدیریت خودشان را دارند.
تحولات در کردستان‌های عراق و ترکیه و سوریه مطمئنا‌ً شرایط را برای تداوم سیاست‌های جمهوری اسلامی در حقوق کردها حداقل در مقایسه با سه منطقه دیگر کردستان شرایط را برای آن سیاست دشوارتر میکند و من تصور می‌کنم جمهوری اسلامی باید امتیازاتی را در این زمینه به کردها بدهد یا با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
آقای علیزاده، خیلی مختصر تاثیر قدرت گیری داعش بر روی مناسبات دولت باراک اوباما در آمریکا با دولت حسن روحانی در ایران چه می‌تواند باشد؟
این پارامتر داعش که الان به عراق افزوده شده می‌تواند دوگانه عمل کند. یک این که رابطه ایران و آمریکا را به هم نزدیک کند و یا در صورت دوم از هم فاصله را دور کند. فرض اول وقتی هست که ایالات متحده جدا‌ً احساس خطر کند. آن طور که خانم جین ساکی گفته بود، مشکلات فرامنطقه‌ای به وجود بیاورد و کشورهای متحد آمریکا را اذیت کند. مثلا‌ً برای ترکیه مشکل جدی به وجود بیاورد. برای کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس مشکلاتی به وجود بیاورد.
حالا اگر در این فرض باشد آمریکا قصد سرکوب و مداخله جزیی در آنجا را داشته باشد یک نوع همکاری نظامی با ایران لازم است. همانطور که شاهد هم بودیم در افغانستان و عراق. این امکان هست در این مذاکرات که در جلسه خصوصی می‌نشینند و با هم صحبت میکنند نزدیکی حاصل شود.
اما فرض دیگر این است که تحولات عراق به گونه‌ای باشد که قابل کنترل باشد توسط دولت آقای مالکی و همین فتوایی که مراجع شیعه داده‌اند. و یا مداخله ترکیه به طوری عمل کند یا ایران نیروهای غیررسمی خودش را وارد آنجا کند و هیچ همکاری نظامی بین دو کشور ضروری نباشد. بنابراین چیزی مزید مذاکرات هسته‌ای که الان جاری هست بین دو کشور افزوده نشود.
ولی به گمان من اگر ما شرایط حال حاضر مذاکرات ایران و آمریکا را در نظر بگیریم به احتمال قوی همه پرونده‌های اختلاف ایران و آمریکا روی میز هست وقتی مقامات رسمی ایران با مقامات رسمی آمریکا دوجانبه می‌نشینند مذاکره میکنند، قطعا‌ً مسئله داعش، قطعا مسئله عراق، قطعا مسئله سوریه مورد بحث قرار می‌گیرد. و خب چون ما به هر حال اطلاع دقیقی از ماهیت مذاکرات نداریم برای ما مشکل است.
ولی به طور کلی من موافق هستم با مهمانان دیگر که گفتند به این دلیل که ما شاهد حاکمیت دوگانه در ایران هستیم چه بسا بخواهند دولت آقای روحانی را هم به زمین بزنند با استفاده کردن از این که خوب نقش بازی نکرده در عراق، داعش قدرت پیدا کرده و مسائلی از این قبیل و لذا رابطه ایران و آمکریکا هم قربانی شود در این مسئله نزاع‌های داخلی.
نوری المالکی نخست وزیر عراق روز شنبه از تجمع نیروهای داوطلب در سامرا برای مقابله با «داعش» خبر داد. دامنه نفوذ داعش به استان دیاله، استان همجوار ایران در کنار مرز خسروی رسیده است.
روز شنبه حسن روحانی رییس جمهوری ایران گفت اگر عراق برای مقابله با «داعش» از ایران کمک بخواهد ایران در چارچوب قوانین بین‌المللی این درخواست را بررسی خواهد کرد. اما عراق چنین درخواستی از ایران نکرده است.
یک روز پیش از این روز جمعه روزنامه گاردین از حضور قاسم سلیمانی فرمانده شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در بغداد خبر داده بود. بنا بر این گزارش، آقای سلیمانی برای دیدار با رهبران گروه‌های شبه نظامی عراق و روسای قبایلی که بر قبل بغداد تسلط دارند به بغداد سفر کرده تا به نوشته این روزنامه تدارک دفاع از پایتخت عراق را در برابر داعش ببینند.
پیش‌زمینه چیره شدن شبه‌نظامیان «داعش» بر ارتش عراق در موصل چه بود؟ این رویداد چه اثری بر مناسبات داخلی قدرت در عراق، اقلیم کردستان عراق، ایران و مناسبات تهران و واشینگتن دارد؟ اینها پرسش‌هایی است که سه میهمان این هفته برنامه دیدگاه‌ها به آن پاسخ می‌گویند: همن سیدی، کارشناس امور خاورمیانه و مناطق کردنشین در لندن، حسن هاشمیان، کارشناس جهان عرب در استانبول و حسین علیزاده، دیپلمات سابق جمهوری اسلامی ایران در هلسینکی.
آقای سیدی، خبرگزاری‌های بین‌المللی و کلا‌ً مفسران خارجی سقوط موصل را برق‌آسا و کل قدرت گرفتن داعش را تا این حد و اندازه شگفتی آفرین توصیف کردند. بعضی دیگر هم یادآور می‌شوند که عامل دیگر سقوط این بخش‌های عراق فقط گروه داعش نیست بلکه ائتلافی است که میان این گروه و همه عشایر سنی ناراضی از دولت نوری مالکی نخست وزیر شیعه عراق شکل گرفته. حقیقت ماجرا چیست؟
مجموعه این حوادث که به نظر ما برق‌آسا بوده یک زمینه چندین ساله را داشته، یک بستر کاملا‌ً مساعدی برای این ظهور برق‌آسا شکل گرفته و طبعا‌ً داعش با شکستی هم که البته در سوریه خورده بود و نتوانسته بود در آنجا نه علیه نیروهای اپوزیسیون نه علیه دولت مرکزی و نه علیه کردها موفقیت‌های چشمگیری به دست بگیرد این بستر مناسب را که در عراق دید نیروهایش و تمرکزش را بر عراق متمرکز کردهمن سیدی -- تحلیلگر سیاسی امور خاور میانه (لندن)
و کلا‌ً این تنش‌هایی که در سال‌های اخیر بین دولت مرکزی و کردستان از یک سو بین شیعیان و سنی‌ها از یک سو و حتی بین خود شیعه‌ها وجود داشت این بستر را فراهم کرد که به صورت برق‌آسا گروه داعش به وجود بیاید.
من این را یک جا تشبیه کرده بودم به ظهور مشابه برق‌آسای طالبان در سال ۱۳۷۵. موقعی که درگیری‌هایی برای چندین سال بین ربانی و حکمتیار و احمد شاه مسعود وجود داشت یک مرتبه از این فضای درگیری و نارضایتی عمومی یک تشکل ناشناخته به اسم طالبان سر برآورد و رشد کرد و حتی نهایتا‌ً کابل را تسخیر کرد.
مجموعه این حوادث که به نظر ما برق‌آسا بوده یک زمینه چندین ساله را داشته، یک بستر کاملا‌ً مساعدی برای این ظهور برق‌آسا شکل گرفته و طبعا‌ً داعش با شکستی هم که البته در سوریه خورده بود و نتوانسته بود در آنجا نه علیه نیروهای اپوزیسیون نه علیه دولت مرکزی و نه علیه کردها موفقیت‌های چشمگیری به دست بگیرد این بستر مناسب را که در عراق دید نیروهایش و تمرکزش را بر عراق متمرکز کرد.
آقای علیزاده، آیا ماهیت ایدئولوژیک گروه داعش که گفته می‌شود رهبرش ابوبکر بغدادی حتی القاعده را هم قبول ندارد و خواستار برخوردهای شدیدتر از آنی است که القاعده با مخالفان میکند، می‌تواند برای طیف‌های دیگر اهل سنت ناراضی از دولت عراق تا آن حد جذاب باشد که با هم وارد ائتلاف شوند با توجه به پاسخی که آقای سیدی دادند؟
پروسه‌ای که آغاز شده به گمان من اگر هم منتهی به این شود که شیعیان آسیب نبینند، سامرا سقوط نکند، بغداد و نجف آسیب نبینند، پروسه تجزیه عراق را تسریع خواهد کردحسین علیزاده -- دیپلمات سابق جمهوری اسلامی ایران (هلسینکی)
بدیهی است که سنی‌هایی که آزرده خاطر هستند خصوصا‌ً آن بخشی که در دوران صدام در قدرت بودند به دنبال یک حامی می‌گردند که بتوانند به قدرت برسند. حالا اخباری هم آمدش که رغد، دختر صدام حسین اعلام حمایت کرده از داعش. پس نبابراین ما شکل طایفی شدن دولت فدرال عراق را شاهد هستیم.
به گمان من برآیند تحولات عراق اگراین طور که شاهد هستیم با این شتاب با این سرعت پیش برود تجزیه عراق هست که به سه قسمت شیعه‌نشین، سنی‌نشین و کردنشین تبدیل شود. کردها اعلان کردند که شهر نفتی کرکوک را با نیروهای نظامی خودشان پس گرفتند. پس بنابراین چه نیازی دارند که اصلا‌ً دولت مرکزی.
بنا بر این پروسه‌ای که آغاز شده به گمان من اگر هم منتهی به این شود که شیعیان آسیب نبینند، سامرا سقوط نکند، بغداد و نجف آسیب نبینند، پروسه تجزیه عراق را تسریع خواهد کرد.
آقای هاشمیان، در این چند روزه بسیار تاکید شده بر این نکته که با سقوط موصل و قدرت گرفتن داعش، شکاف میان سنی و شیعه در منطقه به ابعاد جدیدی رسیده و در آینده هم تشدید خواهد شد. روز جمعه آیت‌الله سیستانی مرجع پرنفوذ شیعیان و به خصوص شیعیان عراق از شیعیان عراق خواست داوطلب دفاع مسلحانه شوند در برابر داعش. بهترین ارزیابی که در این مورد مطالعه کردید چه چشم‌اندازی را از این شکاف به دست می‌دهد؟
تا وقتی که آقای مالکی اصرار میکند که بر قدرت باقی بماند و سپس می‌آید از ایران شیعه که نزد سنی‌ها هزار نوع تهمت بر سرش وارد شده کمک می‌گیرد، جنگ فرقه‌ای و جنگ مذهبی گسترش پیدا خواهد کرد، کشورهای دیگر هم وارد خواهند شد و من معتقدم که ممکن است یک جنگ داخلی خیلی گسترده‌ای به وجود بیاید که کشورهای دیگر هم مثل عربستان و ایران کاملا‌ً در آن فرو بریزندحسن هاشمیان -- کارشناس جهان عرب (استانبول)
آن طوری که کشورهای غربی و همین طور برخی از کشورهای عربی فشار می‌آورند توافق بر سر برکناری آقای مالکی ممکن است پیش بیاید. اگر ایشان را بردارند و یکی از شخصیت‌های شیعه را که یک مقدار متعادل است بتواند با نیروهای سنی کار کند و شبکه‌های مختلف سنی را به هم پیوند بدهد همراه با شیعیان، یک فرآیند سیاسی زنده ایجاد کند در عراق، داعش در منگنه قرار می‌گیرد و آن موقع در مراحل بعدی می‌توانند با داعش مبارزه کنند.
منتها تا وقتی که آقای مالکی اصرار میکند که بر قدرت باقی بماند و سپس می‌آید از ایران شیعه که نزد سنی‌ها هزار نوع تهمت بر سرش وارد شده کمک می‌گیرد، جنگ فرقه‌ای و جنگ مذهبی گسترش پیدا خواهد کرد، کشورهای دیگر هم وارد خواهند شد و من معتقدم که ممکن است یک جنگ داخلی خیلی گسترده‌ای به وجود بیاید که کشورهای دیگر هم مثل عربستان و ایران کاملا‌ً در آن فرو بریزند.
آقای سیدی، سقوط موصل نفت‌خیز چه اثری بر روی موقعیت کردستان عراق و ضعف و قدرت اقلیم کردستان عراق در معادلات قدرت در داخل عراق دارد؟
کردها تاکنون توانسته‌اند خوب عمل کنند و یک دستاورد بزرگی که می‌توانند داشته باشند این است که بار منفی و مسئولیت تاریخی تجزیه عراق بر دوش آنها نخواهد بودهمن سیدی -- کارشناس امور مناطق کردنشین
چون یک بند قانون اساسی عراق به این اختصاص داده شده بود از ۹ سال پیش که یک رفراندومی در آن منطقه برگزار شود و مردم تصمیم بگیرند و همچنین علی‌رغم اینکه این رفراندوم برگزار نشده بود در انتخاب‌های متعددی در انتخابات شوراهای شهر و استان برگزار می‌شد کردها موقعیت دست بالا را داشتند و استاندارش دکتر کریم احمدی از شخصیت‌های اتحادیه میهنی کردستان از نزدیکان آقای طالبانی هستند. این شرایط فراهم شده بود.
این است که این کرکوک کردها وارد شدند. البته با تامل و با تاخیر بود و در پی درخواست نوری مالکی برای حکومت کردن که کرکوک به دست داعش نیافتد در این مرحله کردها وارد کرکوک شدند.
به نظرم وزن سیاسی کردها را بالا می‌برد. قدرت اقتصادی شان را بالا می‌برد. حتما‌ً خبر دارید که در خارج از کرکوک هم در مناطق کویه، دهوک و سلیمانیه و سایر مناطق نفتی کردها صادرات نفت را از تقریبا‌ً دو سه هفته پیش شروع کرده بودند. این قدرت این ها را بیشتر میکند.
ضمن اینکه این بحث تجزیه عراق اگر مطرح شود تنش اصلی به نظر من در کردستان نخواهد بود. چون یک نقطه بسیار مهمی در عراق هست به اسم بغداد که قابل تفکیک نیست به این آسانی. یک شهر پنج شش میلیون جمعیتی است که نه در کاتاگوری عرب شیعه قرار می‌گیرد و نه در جغرافیای عرب سنی. اگر کار به درگیری بکشد که احتمالا‌ً هم چنین خواهد بود اصل جنگ بر سر بغداد خواهد بود.
به نظر من کردها تاکنون توانسته‌اند خوب عمل کنند و یک دستاورد بزرگی که می‌توانند داشته باشند این است که بار منفی و مسئولیت تاریخی تجزیه عراق بر دوش آنها نخواهد بود. اگر این اقدام مثلا‌ً دو سال پیش سه سال پیش توسط کردها صورت می‌گرفت پیامدهایی ممکن بود برایش داشته باشد هم از لحاظ کشورهای منطقه‌ای مثل ایران و ترکیه که طبعا‌ً مخالفت می‌کردند و مشکلاتی برایش ایجاد می‌کردند و هم از طرف نیروهای داخل عراق و هم از طرف جهان عرب به عنوان تجزیه یک کشور عربی ممکن بود با مشکل مواجه شوند. حالا خود عرب‌ها دارند مقدمات این تجزیه را فراهم میکنند در تنشی که با هم دارند و از این لحاظ هم این مسئولیت سنگین سیاسی روانی می‌شود گفت بر دوش کردها نخواهد بود.
در کل تاکنون کردها موقعیت خوبی داشتند ضمن این که به مامنی برای پناهجویان عرب شیعه و سنی هم تبدیل شده. هم در مناطق خالقین بعضی از عرب‌های شیعه آمدند و هم حدود ۴۰۰ هزار نفر از موصل پناهنده شدند به کردستان. برخلاف مناطق شیعه نشین و سنی نشین عربی جنوبی و مرکزی عراق، کردستان موقعیت خوبی دارد و خواهد داشت در آینده.
آقای علیزاده، شما شناسه داعش را تروریسم تکفیری می‌دانید. پیامد این نوع نگاه چگونه است؟
در سوریه که تقریبا‌ً یک جنگ نیابتی بین ایران و عربستان در جریان است... عربستان از اپوزیسیون حمایت میکند و ایران از دولت مرکزی بشار اسد، به یک معنا این مسئله الان سرایت کرده، سر ریز کرده در عراق و این قصه داعشی‌ها را به وجود آوردهحسین علیزاده
این عقیده تکفیری‌ها در مصر در ۱۹۶۵ در زمان ناصر شکل گرفت، حتی ائمه جماعات که در مصر از دولت ناصر حمایت می‌کردند، می‌گفتند چون ناصر ظالم است، ناصر دنبال حکومت اسلامی نیست. شما ائمه‌ای هم که سکوت کردید شما کافر هستید.
مساجد را می‌گفتند مساجد ضرار هست. حتی هم مسلکان و هم دین خودشان سنی‌ها را سریعا‌ً تکفیر میکنند و بعد اعدام میکنند. حالا نگاه کنید همین وضعیت در عراق شاهد هستیم که مثلا‌ً در فیلم‌های یوتیوب آمده این قضیه که رفتند وسط یک اتوبان راننده‌ای را گرفتند و بهش گفتند نماز می‌توانی بخوانی؟ حالا بلد نبوده نماز بخواند همانجا در دم اسلحه را گذاشتند و کشتند.
تقابل شیعه و سنی شدیدا‌ً بالا خواهد گرفت که از یک طرف می‌دانیم که آقای طارق الهاشهمی پشت سر این داعشی‌ها هست و از طری هم آقای مالکی و شیعیان در این طرف طرفدار دولت مرکزی هستند و جمهوری اسلامی ۳۵ سال کنفرانس تشکیل می‌دهند درباره وحدت شیعه و سنی. الان کجا رفت؟ اگر قرار باشد که در این جنگی که آمریکا حاضر نیست پایش را اینجا بگذارد تهران مجبور شود پایش را در این جنگ داخلی بگذارد خب کجا رفت آن وحدت شیعه و سنی که آنها داد می‌زدند.
می‌شود این را در کانتکست تقابل منطقه‌ای ایران و عربستان معنی کرد. چون در سوریه که تقریبا‌ً یک جنگ نیابتی بین ایران و عربستان در جریان است... عربستان از اپوزیسیون حمایت میکند و ایران از دولت مرکزی بشار اسد، به یک معنا این مسئله الان سرایت کرده، سر ریز کرده در عراق و این قصه داعشی‌ها را به وجود آورده.
یک ارتش این طور مجهز در چنین گستره وسیعی از شام تا عراق تویش دارند جولان می‌دهند هزینه میخواهد. لجستیک میخواهد. پشتوانه میخواهد. این از کجا دارد تامین می‌شود؟
در سوریه حزب‌الله ورود کرد و همه می‌دانند پشتیبانش کیست. الان اینها را چه کسی حمایت میکند؟ آقای طارق هاشمی که مهره اصلی به وجود آمدن داعش در عراق هست خب معلوم است که پیوندش به کجاست.
به آقای دکتر ظریف تلفن زدند به آقای بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل. ایشان به درستی گفتند تروریسم تکفیری (من تاکید روی کلمه تکفیری دارم) خطری فرامنطقه‌ای است. همین تعبیر را خانم جن ساکی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم دقیقا‌ً همین تعبیر را به کار برد که این یک خطر فرامنطقه‌ای است.
مصطفی تاج زاده (زندانی سیاسی کنونی و سرپرست وزارت کشور در دوره اول ریاست جمهوری محمد خاتمی) دو سال پیش از این سال ۹۱ نامه‌ای از درون زندان به آیت‌الله خامنه‌ای نوشته بود و گفته بود پروسه‌ای که یک جانبه از بشار اسد حمایت می‌کنید دنبال فقط اجرای محض شریعت هستید و بس جز به فعال شدن تروریست های تکفیری منتهی نخواهد شد، جز به تقابل شیعه و سنی منتهی نخواهد شد و ما وارد بازی خطرناکی شدیمحسین علیزاده
آقای هاشمیان، بسیاری از ناظران تا حالا دست کم این تفسیر را ارائه می‌دادند که حتی اگر عربستان مستقیما‌ً به شکل گیری و تقویت داعش کمک نکرده باشد اما از قدرت گرفتن این گونه تشکلات علیه حکومت بشار اسد، دولت نوری مالکی و جمهوری اسلامی ایران بدش هم نمی‌آید. اما حالا که گزارش می‌شود داعش از منابع نفت سوریه در مناطق تحت تسلطش در منطقه، درآمد گمرکی در این منطقه و نفت موصل بهره مند است، آیا به آن درجه از استقلال سیاسی و اقتصادی نرسیده که بتواند نگرانی عربستان را برانگیزد تا برای دفعش وارد نوع جدیدی از مناسبات با دولت حسن روحانی شود؟
این حرکتی که در شمال عراق و غرب عراق شکل گرفته همه‌اش داعش نیست. داعش کل مجموعه نیروهایی که دارد (بین) سه هزار (تا پنج هزار نفر) نفرند. اعضای داعش با وانت بارهای خود از سوریه بلند شدند آمدند اینجا. ولی جمعیت نزدیک به یک میلیون موصلی که داعشی نیست. تکریت که داعشی نیست. شهرهای دیگر دیگر که داعشی نیست. بنابراین یک مخالفت‌ها در لایه‌های عشایر، گروه‌های دیگر اجتماعی بر سر کارهایی که آقای نوری مالکی کرده دست به دست هم داده و این وضعیت را پیش آوردهحسن هاشمیان
اما در مورد عربستان امروز تیتر اول روزنامه الشرق الاوسط نوشته بود که سپاه پاسداران ایران در لباس داعش وارد عراق شده. در واقع عربستان همین اتهاماتی که الان ایران به خصوص خبرگزاری تسنیم به دولت عربستان می‌زند که اینها داعشی‌ها را آورده اند داخل عراق، همین اتهام را الان عربستان دارد به دولت ایران وارد میکند و دارد می‌گوید که داعش توسط دولت ایران شکل گرفت برای نجات بشار اسد و سپس الان برای نجات آقای نوری مالکی و الان اینها برضد آنها شدند.
من یک توضیح هم می‌خواهم بدهم در مورد صحبت آقای علیزاده. ببینید داعش درست است در مجموعه سلفی جهادی قرار می‌گیرد، اما حتی با القاعده هم متفاوت است. القاعده و ایمن الظواهری با داعش یک اختلاف دارد. به خصوص اختلافشان بر سر ایران است. ایمن ظواهری و القاعده خواهان حمله به ایران نیستند. در حالی که داعشی‌ها اخیرا‌‌ً تصمیم گرفتند که به منافع ایران حمله کنند. آقای علیزاده اینها را وصل کرد به طارق هاشمی. در حالی که طارق هاشمی معاون رییس جمهور بوده و از اخوان مسلمین است و به خاطر اتهامی که آقای مالکی بهش زد فرار کرد و آمد ترکیه و بعد آمد قطر. هیچ ربطی هم به داعش ندارد.
ضمن اینکه الان به خصوص گروه‌های سنی سیاسی هم دارند بیانیه می‌دهند. این حرکتی که در شمال عراق و غرب عراق شکل گرفته همه‌اش داعش نیست. داعش کل مجموعه نیروهایی که دارد (بین) سه هزار (تا پنج هزار نفر) نفرند. اعضای داعش با وانت بارهای خود از سوریه بلند شدند آمدند اینجا. ولی جمعیت نزدیک به یک میلیون موصلی که داعشی نیست. تکریت که داعشی نیست. شهرهای دیگر دیگر که داعشی نیست. بنابراین یک مخالفت‌ها در لایه‌های عشایر، گروه‌های دیگر اجتماعی بر سر کارهایی که آقای نوری مالکی کرده دست به دست هم داده و این وضعیت را پیش آورده.
نیروهایی که و ساختارهایی که به دست مخالفین افتاده به راحتی این ساختارها در دولت آقای مالکی بازگشت نخواهد داشت و یکی از عصبانیت‌هایی که الان دولت آمریکا نسبت به مالکی پیدا کرده که در عرض سه سال گذشته دولت آمریکا حدود ۱۵ میلیارد دلار اسلحه پیشرفته در اختیار آقای مالکی گذاشته و ایشان بعد از گرفتن این همه تسهیلات و این همه خدمات الان به این شکل وضع را تحویل داعش می‌دهد.
آقای هاشمیان، عربستان سعودی آیا ممکن است که وارد نوعی از مناسبات شود با دولت حسن روحانی برای دفع تهدید قدرت‌گیری بیشتر داعشی‌ها یا تضعیفش؟
یکی از مخالفان اساسی رابطه سالم و صحیح بین کشورهای منطقه سپاه پاسداران است. الان بحران عراق را به نظر من اگر عربستان و دولت روحانی بنشینند می‌توانند حل کنند. منتهی نیروهای دیگر نمی‌گذارند این قضیه حل شودحسن هاشمیان
در حالی که هدف سپاه پاسداران در درجه اول قطع رابطه عربستان و دولت روحانی است. و روی این مسئله خیلی دارند مانوور می‌دهند چون دولت روحانی برای وجودشان در داخل ایران خیلی خطرناک شده. در آینده دو تا انتخابات هست. مجلس هست. خبرگان هست. ممکن است آنجا را از دست بدهند. بنابراین کل تغییرات اساسی صورت بگیرد.
به همین خاطر یکی از مخالفان اساسی رابطه سالم و صحیح بین کشورهای منطقه سپاه پاسداران است. الان بحران عراق را به نظر من اگر عربستان و دولت روحانی بنشینند می‌توانند حل کنند. منتهی نیروهای دیگر نمی‌گذارند این قضیه حل شود.
آقای سیدی، سقوط موصل چه دینامیسم تازه‌ای را در درون چهار منطقه کردنشین در عراق، سوریه، ترکیه و ایران می‌تواند دامن بزند؟ زمینه برای اصطکاک‌های تازه‌ای هست؟
یکی از مخالفان اساسی رابطه سالم و صحیح بین کشورهای منطقه همین سپاه پاسداران است. الان بحران عراق را به نظر من اگر عربستان و دولت روحانی بنشینند می‌توانند حل کنند. منتهی نیروهای دیگر نمی‌گذارند این قضیه حل شودهمن سیدی
ولی با توجه به اینکه نفوذ سنتی این حزب در موصل و کرکوک داشته احتمال هست که بالانس قدرت در داخل خود اقلیم کردستان اگر این مناطق بهش اضافه شوند تغییر کند.
در عرصه منطقه جایگاه کردهای عراق را در مقایسه با کردهای ایران و سوریه و ترکیه بهتر خواهد کرد. در عرصه منطقه‌ای ترکیه به شیوه شگفت برانگیزی معاون نخست وزیر معاون آقای اردوغان گفته بودند که کردها حق دارند در عراق دولت خودشان را داشته باشند. احتمال می‌رود که ترکیه دارد با اهداف خاص خودش این مسائل را تعقیب میکند.
تحولات در کردستان‌های عراق و ترکیه و سوریه مطمئنا‌ً شرایط را برای تداوم سیاست‌های جمهوری اسلامی در حقوق کردها حداقل در مقایسه با سه منطقه دیگر کردستان شرایط را برای آن سیاست دشوارتر میکند و من تصور می‌کنم جمهوری اسلامی باید امتیازاتی را در این زمینه به کردها بدهد یا با چالش‌های جدی مواجه خواهد شدهمن سیدی
تحولات در کردستان‌های عراق و ترکیه و سوریه مطمئنا‌ً شرایط را برای تداوم سیاست‌های جمهوری اسلامی در حقوق کردها حداقل در مقایسه با سه منطقه دیگر کردستان شرایط را برای آن سیاست دشوارتر میکند و من تصور می‌کنم جمهوری اسلامی باید امتیازاتی را در این زمینه به کردها بدهد یا با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
آقای علیزاده، خیلی مختصر تاثیر قدرت گیری داعش بر روی مناسبات دولت باراک اوباما در آمریکا با دولت حسن روحانی در ایران چه می‌تواند باشد؟
به این دلیل که ما شاهد حاکمیت دوگانه در ایران هستیم چه بسا بخواهند دولت آقای روحانی را هم به زمین بزنند با استفاده کردن از این که خوب نقش بازی نکرده در عراق، داعش قدرت پیدا کرده و مسائلی از این قبیل و لذا رابطه ایران و آمکریکا هم قربانی شود در این مسئله نزاع‌های داخلیحسین علیزاده
حالا اگر در این فرض باشد آمریکا قصد سرکوب و مداخله جزیی در آنجا را داشته باشد یک نوع همکاری نظامی با ایران لازم است. همانطور که شاهد هم بودیم در افغانستان و عراق. این امکان هست در این مذاکرات که در جلسه خصوصی می‌نشینند و با هم صحبت میکنند نزدیکی حاصل شود.
اما فرض دیگر این است که تحولات عراق به گونه‌ای باشد که قابل کنترل باشد توسط دولت آقای مالکی و همین فتوایی که مراجع شیعه داده‌اند. و یا مداخله ترکیه به طوری عمل کند یا ایران نیروهای غیررسمی خودش را وارد آنجا کند و هیچ همکاری نظامی بین دو کشور ضروری نباشد. بنابراین چیزی مزید مذاکرات هسته‌ای که الان جاری هست بین دو کشور افزوده نشود.
ولی به گمان من اگر ما شرایط حال حاضر مذاکرات ایران و آمریکا را در نظر بگیریم به احتمال قوی همه پرونده‌های اختلاف ایران و آمریکا روی میز هست وقتی مقامات رسمی ایران با مقامات رسمی آمریکا دوجانبه می‌نشینند مذاکره میکنند، قطعا‌ً مسئله داعش، قطعا مسئله عراق، قطعا مسئله سوریه مورد بحث قرار می‌گیرد. و خب چون ما به هر حال اطلاع دقیقی از ماهیت مذاکرات نداریم برای ما مشکل است.
ولی به طور کلی من موافق هستم با مهمانان دیگر که گفتند به این دلیل که ما شاهد حاکمیت دوگانه در ایران هستیم چه بسا بخواهند دولت آقای روحانی را هم به زمین بزنند با استفاده کردن از این که خوب نقش بازی نکرده در عراق، داعش قدرت پیدا کرده و مسائلی از این قبیل و لذا رابطه ایران و آمکریکا هم قربانی شود در این مسئله نزاع‌های داخلی.
