هر چند هفته یکبار در ایران خبری درباره نیروگاه پر حاشیه بوشهر اعلام می شود. نیروگاهی که بیش از سه دهه از آغاز به ساخت آن گذشته و هنوز به صورت صد در صدی از آن استفاده نمی شود. حال روز سه شنبه، عباس عراقچی سخنگوی وزارت خارجه ایران، گفته است که در طی هفته های آتی « تحویل رسمی» این نیروگاه انجام خواهد شد.
برای بررسی این موضوع رادیوفردا با بهروز بیات، کارشناس پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و متخصص در زمینه فیزیک هسته ای گفتگو کرده است.
برداشت شما از موضوع «تحویل رسمی» نیروگاه بوشهر چیست؟
خب آقای عراقچی توضیح بیشتری درباره این گفته اش نداده است اما می تواند به این معنا باشد که متخصصان روسی ای که تاکنون این نیروگاه را می چرخاندند، از این به بعد به کار خود ادامه نمی دهند، بلکه کارها را به متخصصان ایرانی واگذار می کنند، البته این را با قاطعیت نمی توان گفت، اما می تواند این معنی را بدهد. معنی دیگر نمی توان متصور شد با توجه به اینکه این نیروگاه دو سال از افتتاحش می گذرد و تا کنون هم می دانیم که درست کار نکرده و خیلی اوقات مثلا به شبکه متصل نبوده است.
اما آقای بیات به نظر می آید که این پایان همکاری نباشد. این را با توجه به گفته های مقام های ایرانی در ماههای گذشته می گویم که اعلام کردند که در نظر دارند فاز دوم بوشهر را هم با همکاری متخصصان روس بسازند. شما ساخت فاز دوم را چگونه ارزیابی می کنید؟
اینکه همکاری قطع نمی شود به نظرم در فاز اول هم جزء بدیهیات است خصوصا با توجه به مشکلات عدیده ای که تا کنون در نیروگاه بوشهر پیش آمده است. دو سال از افتتاح این نیروگاه می گذرد اما به صورت جدی از آن استفاده نشده است. از طرف دیگر این فاز دوم یا نیروگاه دوم که آن هم سالهاست که بنای ساخت آن بوده است. اما تحلیل این موضوع سخت است که تا چه حد اظهارات مقام های ایرانی برای دلگرم کردن روسیه و حفظ پشتیبانی روسیه است و تا چه با واقعیت مطابقت دارد.
اما اگر با واقعیت مطابقت داشته باشد، البته نشانه بسیار بدی است چرا که دیدیم که فاز اول این پروژه با چه مشکلاتی مواجه شده است. موضوع دیگر ساخت بوشهر در یک مکان زلزله خیز است ، تصمیم به ساخت یک نیروگاه دیگر هم در این مکان می تواند نوعی سهل انگاری باشد.
اما من بعید می دانم که این اتفاق بیفتد. اگر جنبه های سیاسی برنامه هسته ای ایران در اثر توافقی با غرب و پنج به علاوه یک از میان برداشته شود، به نظرم حاکمیت جمهوری اسلامی ایران هم درباره برنامه هسته ای اش تجدید نظر بکند، چرا که فکر کنم محاسبه سود و زیان را به اندازه کافی بلد باشند.
از سود و زیان گفتید و بحث هزینه – فایده . ممکن است نگاهی اجمالی به میزان بازدهی و کارایی نیروگاه بوشهر هم داشته باشید. اینکه این نیروگاه تا چه پاسخگوی نیازهای کشوری مثل ایران است؟
نیروگاه بوشهر در بهترین حالت، اگر روزی قرار باشد هزار مگاواتی را که بناست تحویل بدهد، تولید کند، و درست کار کند، در آنصورت حدود دو درصد احتیاجات برق ایران را تامین می کند. طبق محاسباتی که اخیرا صورت گرفته، برای این نیروگاه حدود ۱۱ میلیارد دلار هزینه شده است. این جدای از مخارج کلی ای است که برنامه هسته ای ایران به طور کلی تحمیل کرده است. مثلا هزینه های سیاسی یا آن صد میلیارد دلاری که گفته می شود هزینه این برنامه شده است. ساخت این نیروگاه شاید بیش از ۳۵ سال طول کشیده است.
این بدین معناست که این سرمایه گذاری هیچگاه نمی تواند سودآور باشد و خسارت هایی که تا کنون به ایران زده شده است،جبران شود. یک نیروگاه هسته ای معمولا در طول پنج یا شش سال ساخته می شود و هزینه آن هم حدود ۶ میلیارد دلار است.
این بدین معناست که این سرمایه گذاری هیچگاه نمی تواند سودآور باشد و خسارت هایی که تا کنون به ایران زده شده است،جبران شود. یک نیروگاه هسته ای معمولا در طول پنج یا شش سال ساخته می شود و هزینه آن هم حدود ۶ میلیارد دلار است.
برنامه هسته ای در واقع یک سرمایه گذاری سیاسی بوده که هزینه های فراوان جانبی و بیشتر از هزینه‌های مستقیم داشته به وجود آورده است. خاطر نشان می‌کنم که اگر همه این برنامه به درستی پیش می‌رفت و انرژی برقی که از نیروگاه‌ها به دست می‌آمد، ده درصد کل برق را تامین می‌کرد و هفتاد و پنج درصد هم از طریق گاز؛ آنچه رخ داده این است که به خاطر پیگیری برنامه هسته‌ای و تحریم های بین المللی ، سرمایه‌گذاری در زمینه گاز دچار کمبود و اختلال شده و پیش نرفته است.
