مخالفان دولت مصر در حال شعار نویسی بر روی دیوارهای بیرونی کاخ ریاست جمهوری
بحران سیاسی گریبان‌گیر «مهمترین مرد خاورمیانه»
روز چهارشنبه گزارش‌ها حاکی از آن بود که محمد مرسی رییس جمهوری مصر به کاخ ریاست جمهوری بازگشته است. در همین حال صدها معترض از شب سه شنبه در مقابل کاخ «اتحادیه» چادر زده‌اند و در طول روز چهارشنبه نیز گروه‌های مخالف و موافق دولت، مردم را دعوت به حضور درمقابل این کاخ کردند و خبرگزاری‌ها از درگیری این دو گروه پس از اجتماع در مقابل کاخ ریاست جمهوری خبر دادند.
بحران سیاسی در مصر خصوصا بر سر تدوین قانون اساسی تازه، گویا مردم این کشور را به دو دسته تقسیم کرده است. هواداران محمد مرسی و گروه اخوان‌المسلمین در یک سو و اپوزسیونی متشکل از گروه‌های مختلفی از جمله لیبرال‌ها، چپگراها، جوانان در سوی دیگر.
حسین علیزاده، دیپلمات پیشین ایرانی که هم اکنون در فنلاند ساکن است درباره آرایش این گروه‌ها، معتقد است: «یک اشتباه محمد مرسی در قانون اساسی ای که او پیش‌نویس‌اش را پیشنهاد کرده این است که سهم زیادی از قدرت را طلب کرد. این موضوع موجب اتحاد طیف‌های گسترده‌ای شده که هر کدام از آنها با هم اختلافات زیادی داشتند اما در حال حاضر همگی آنها خود را برابر به قول خودشان یک فرعون جدید می‌بینند تا اینکه او را مجبور به عقب‌نشینی بکنند و چه بسا که دولت او را ساقط کنند.»
از زمان برکناری حسنی مبارک در حدود بیش از ۲۰ ماه پیش و پس از روی کار آمدن دولت محمد مرسی، مصر هنوز قانون اساسی تازه‌ای ندارد. اعتراضات به رییس جمهوری، از روز دوم آذرماه شدت گرفت، زمانی که رییس جمهوری مصر، با صدور فرمانی، بر اختیارات خود افزود و از اختیارات دستگاه قضایی کاست.
این در حالیست که حسین علیزاده که خود در دفتر نمایندگی ایران در قاهره فعالیت کرده، معتقد است که روند تدوین قانون اساسی در کشوری چون مصر احتیاج به زمان زیادی دارد: «آقای مرسی برای اینکه بخواهد به این قانون اساسی دست بزند طبیعتا باید کوهی را ویران بکند. و در برابر آن کوهی دیگر برافرازد.»
حسین علیزاده، دیپلمات پیشین ساکن فنلاند
حسین علیزاده می‌افزاید: «اشتباه محمد مرسی این است که او فکر می‌کند گذار به این مدینه فاضله‌ای که او بر اساس تفکر اخوانی – تفکری که مبتنی بر شریعت است- در صدد دستیابی به آن است، در مدتی کوتاه و با دستورات از بالا، ممکن است. حال آنکه حسنی مبارک نیز چنین کارهایی را انجام می‌داد و امثال مرسی و همفکرانش و بسیاری از مبارزین واکنش نشان می‌دادند. همان اشتباهی را که حسنی مبارک انجام داد، آقای مرسی در حال مرتکب شدن آنهاست و این گذار،گذاری نیست که در زمانی کوتاه تحقق پیدا کند.»
آنطور که خبرگزاری فرانسه روز چهارشنبه از قاهره گزارش داد، اعتراضات این روزها در مصر، از زمان سقوط حسنی مبارک بی‌سابقه بوده است. اعتراضات از میدان نمادین تحریر قاهره آغاز شد و به کاخ ریاست جمهوری رسید. اما سوال اینجاست که قانون اساسی تازه تدوین شده، از چه رو چنین خشمی را برانگیخته است؟
چنگیز گونای، تحلیلگر مسائل مصر در موسسه امور بین الملل در وین این سوال را اینگونه پاسخ می‌دهد: «انتقاد به پیش‌نویس قانون اساسی از این روست که تهیه‌کنندگان آن، هیچ تغییری در نظام استبدادی نداده و تنها افراد را جا به جا کرده‌اند. در نتیجه علیرغم آنچه انقلابیون سال ۲۰۱۱ می‌خواستند، ما شاهد هیچ تغییر نهادینی نیستیم، و تنها رویکرد نظام در حالیکه کلیت نظام حفظ می‌شود، تغییر می‌کند.»
چنگیز گونای، تحلیلگر ارشد موسسه امور بین الملل در وین
چنگیز گونای که پس از خیزش‌های مردمی پیوسته به مصر و تونس سفر کرده، اضافه می‌کند که مردم در این کشورها از این واهمه دارند که نظام‌های استبدادی پیشین، این بار تبدیل به حاکمیتی تمامیت‌خواه و در عین حال اسلامگرا شود.
او در این‌باره به رادیو فردا می‌گوید: «ترس اپوزیسیون از این است که تا زمانی که حاکمیت مثل گذشته قدرت داشته باشد، خطر به وجود آمدن یک سیستم استبدادی دیگر وجود دارد. کسی فکر نمی‌کند که ما به زمان مبارک در مصر یا بن علی در تونس بازخواهیم گشت، اما مردم نگرانند که آزادی‌هایی را که در این دوران کوتاه به دست آورده‌اند بار دیگر از دست بدهند. بسیاری از منتقدان دولت‌های جدید می‌گویند که هم‌اکنون محدودیت‌ها برای آزادی، از ماهیتی الزاما سیاسی، به فضاهای فرهنگی و دینی نیز کشیده شده است.»
بیم و نگرانی مردم در مصر، از قدرت دولت جدید، درحالیست که محمد مرسی از زمان به قدرت رسیدن، از منظر سیاست خارجی موفق عمل کرده است. اعلام تصمیم تازه رییس جمهوری مصر مبنی بر افزایش اختیارات خود تنها یک روز پس از موفقیت او در میانجیگری برای برقراری آتش‌بس میان فلسطینی‌ها و اسراییل انجام شد. مجله تایم نیز در تازه ترین شماره خود، عکس روی جلد این مجله آمریکایی را به مرسی اختصاص داده و او را «مهمترین مرد خاورمیانه» خوانده است.
حسین علیزاده، دیپلمات پیشین ایرانی نیز با تایید این موفقیت اما معتقد است که ضعف‌های سیاست داخلی مرسی به کوتاه آمدن او در مقابل خواست مخالفان می‌انجامد: «مسئله در اینجاست که رقبای مرسی سهم بسیار زیادی از قدرت را از او می‌خواهند و در واقع منتظر این هستند که رییس جمهور صرفا یک نمادی از قدرت باشد تا اینکه مظهر واقعی اعمال قدرت سیاسی باشد. بنابراین تصور می‌کنم که وضعیت اقتصادی مصر به سویی برود که مرسی را مجبور برخی امتیازدهی‌‌ها بکند. منتهی سهم قدرتی که باید واگذار کند ناگزیر باید بسیار زیاد باشد.»
اما به هر حال اعتراضات در پایتخت پر حادثه مصر، در حالی ادامه پیدا می‌کند، که توجه جامعه جهانی نیز به این اعتراضات جلب شده است. در تازه‌ترین اظهار نظر در این باره، هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا روز چهارشنبه گفت درگیری‌های تازه در مصر نشان‌دهنده لزوم برقراری گفتمان میان موافقان و مخالفان دولت مصر است.
هانا کاویانی، از سال ۱۳۸۶ با رادیو فردا به عنوان خبرنگار و گزارشگر همکاری می‌کند. او در این مدت تحولات سیاسی و دیپلماتیک از جمله فراز و فرودهای مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران، و مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی را از نزدیک دنبال کرده است.
