۳۰ دی ماه و آغاز اجرای توافق اولیه و شش ماه ژنو بین ایران و گروه پنج به علاوه یک را خبرگزاری دولتی «ایرنا»، آغازی بر پایان یک بحران خوانده است. آنطور که سخنگوی کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، به رادیوفردا می گوید، وزرای خارجه این اتحادیه روز دوشنبه، پس از دریافت گزارش آژانس و پیشنهاد کاترین اشتون، برای رفع برخی تحریم ها اقدام خواهند کرد.
البته این «برنامه اقدام مشترک» در حالی اجرا می‌شود که موقتی است و در شش ماه باید ایران، گفتگوها را به شش قدرت جهانی برای دستیابی به یک توافق جامع ادامه دهد.
کمتر از دو ماه طول کشید تا ایران و پنج به علاوه در جلسات کارشناسی طولانی، برای نحوه و زمان اجرای توافق ژنو به نتیجه برسند. حال روز بیستم ژانویه، سی ام دی ماه روزیست که ثانیه شمارها به کار خواهند افتاد و شش ماه زمان برای اجرای توافق، و فرصت به دست آمده برای ادامه گفتگوها آغاز می شود. توافقی که روز بیست و چهارم نوامبر، سوم آذرماه، ساعاتی پس از نیمه شب در ژنو به دست آمد.
این توافق که حال به اجرا در می‌آید، شامل اقدامات متعددی از سوی ایران و پنج به علاوه یک می شود. از آن جمله ایران سطح غنی سازی اورانیوم را تا ۵ درصد کاهش می دهد و محموله اورانیومی را که تاکنون در سطح بیست درصد غنی کرده، اکسید یا رقیق می‌کند.
موضوع غنی سازی بیست درصدی از جمله نگرانی‌های جامعه بین‌المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران بوده،چرا که کارشناسان می‌گفتند این سطح از اورانیوم می‌تواند با کمی تغییر مصارف نظامی نیز داشته باشد.
موضوع غنی سازی بیست درصدی از جمله نگرانی‌های جامعه بین‌المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران بوده،چرا که کارشناسان می‌گفتند این سطح از اورانیوم می‌تواند با کمی تغییر مصارف نظامی نیز داشته باشد.
از سوی کشورهای پنج به علاوه یک نیز اقداماتی برای رفع تحریم ها قرار است صورت گیرد و بخش کوچکی از درآمدهای بلوکه شده ایران،در طول شش ماه بازگردانده شود.
این توافق ژنو که موارد اعتماد ساز متعدد دیگری را نیز شامل می شود اما، در تهران، واشنگتن، تل آویو و برخی دیگر از نقاط جهان، موافقان و مخالفهایی را نیز تا امروز داشته است.
اجرای توافق؛ قدمی مثبت اما راه پیش رو دشوار
اسکات لوکاس، استاد دانشگاه بیرمنگام در حوزه روابط بین الملل درباره اجرای این توافق به رادیوفردا می گوید: «این یک قدم مثبت است اما باید توجه داشت که آغاز یک روند طولانی خواهد بود. قدمی که الان برداشته می شود مهم است چرا که ما شاهد اجرای یک توافق بعد از حدود یک دهه هستیم که مسیر رو به جلو را نوید می دهد.»
آقای لوکاس می افزاید: «اینها خیلی مهم است که ایران غنی سازی بیست درصدی را متوقف و محموله اورانیوم ِ بیست درصد غنی شده را اکسید می کند. در همین حال مهم است که برای اولین بار از سال ۲۰۱۰ که آمریکا بر شدت تحریم ها افزوده بود، کمی تغییر در این روند ایجاد می شود و این می تواند مایه امیدواری برای ایرانی ها باشد؛ البته که این قدم ها کوچک هستند و شامل تحریم های جدی تر نمی شود. »
در بریتانیا اما یوسی مکلبرگ، استاد روابط بین الملل در دانشگاه ریجِنت از منظر دیگری این توافق را مثبت ارزیابی می کند: «« اینکه ایران و گروه پنج به علاوه مشغول گفتگو شده اند و آن را ادامه می دهند،به معنی این است که فرصتی وجود دارد تا رابطه و نحوه مواجهه بین ایران و بخش بزرگی از دنیا تغییر کند. اگر چه این فرصت درباره برنامه هسته ای پیش آمده اما می تواند فراتر از آن نیز برود. »
خوش بینی «محتاطانه» به آینده مذاکرات و دستیابی به توافق جامع
آینده توافق شش ماهه ژنو، مشخص نیست. در این مسیر باید طرفین در کنار انجام اقداماتی که در «برنامه اقدام مشترک» آمده، گفتگو برای دستیابی به یک توافق جامع و نهایی را نیز پیش ببرند. توافقی که ایران از ابتدای آغاز دور تازه مذاکرات آن را نتیجه ای برد برد برای هر دو سو خواند. اینکه برنامه هسته ای ایران به صورت صلح آمیز ادامه یابد و جامعه بین المللی از این موضوع اطمینان حاصل کند و در نتیجه تحریم های بین المللی علیه ایران نیز رفع شوند.
تنها یک روز پیش از اجرای توافق موقت ژنو، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در این‌باره گفت، اگر طرف مقابل آماده رسیدن به تفاهم نهایی باشد این کار «کار بسیار دشواری نیست، گرچه مذاکرات دشواری را در پیش خواهیم داشت».
اسکات لوکاس در بریتانیا هم معتقد است به صورت محتاطانه می توان گفت که دستیابی به توافق نهایی ممکن است: « من فکر می کنم که دستیابی به توافق نهایی ممکن است اما با احتیاط این را می گویم به دو دلیل. یکی اینکه اگر مثلا اقدامی چون تصویب تحریم ها در کنگره آمریکا انجام شود، توافق از دست می رود. چرا که چنین اقدامی فضا را برای منتقدین توافق در داخل ایران می گشاید. مسئله دوم به نظرم بحث این است که آیا یک سال دیگر در ژانویه ۲۰۱۵ آیا می توانیم یک توافق جامع داشته باشیم و آیا این زمان کافی است؟ جزییات فنی بسیار زیادی وجود دارد که هنوز مورد بحث قرار نگرفته است. »
این اولین بار نیست که ایران، پیرامون برنامه هسته‌ای‌اش با غرب به یک توافق دست می‌یابد. حدود ده سال پیش ایران در پی گفتگو با سه کشور اروپایی با اجرای پروتکل الحاقی و تعلیق غنی سازی اورانیوم موافقت کرد. توافقی که حدود یکسال بعد به دلیل نقض از سوی ایران، به توافق دیگری در پاریس منجر شد. این توافق نیز پس از انتخاب محمود احمدی نژاد در ایران،و ارجاع ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد از سوی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، در سال ۲۰۰۶ شکست خورد و به یک دهه کشمکش، مذاکره و تحریم و در عین حال پیشرفت برنامه هسته ای ایران منجر شد.
