مذاکرات صلح؛ «شاید یکی از آخرین فرصت‌ها»

روز دوشنبه، گروه‌های ارشد مذاکره کننده اسراییلی و فلسطینی،‌ راهی واشینگتن شدند. شهری که میزبان گفت وگوهای دو طرف، پس از ماه‌ها توقف است. آخرین باری که رهبران فلسطینی و اسراییلی در واشینگتن و شرم الشیخ دیدار کردند، سپتامبر سال ۲۰۱۰، حدود سه سال پیش بود. حال مذاکره کنندگان ارشد از دو سو، راهی واشینگتن شده اند تا شاید زمینه مذاکرات اصلی را فراهم آورند.

درباره روندی که از روز دوشنبه و با سفر هیئت های فلسطینی و اسراییلی به آمریکا، آغاز شد،‌رادیوفردا با یوسی مکلبرگ* مدیر بخش روابط بین الملل و علوم اجتماعی در دانشگاه ریجِنت لندن، گفت وگو کرده است.

شاید مهمترین سوال درباره مذاکراتی که قرار است در واشینگتن آغاز شود این باشد، که به نظر شما این رخداد تا چه حد در راستای یک اقدام جدی است؟

به نظر من این دیدار که در واشینگتن انجام می‌شود و پس از تلاش‌های بی‌وقفه جان کری، وزیر خارجه آمریکا ممکن شده، موضوع مهمی است. اسراییل روز گذشته اولین حرکت در راستای اعتماد سازی را انجام داد و دستور آزادی صد و چهار زندانی را صادر کرد. برخی از آنها آنطور که اسراییلی‌ها می‌گویند « دستشان به خون اسراییلی ها آلوده بود».

در نتیجه اتفاقاتی در حال رخ دادن است. اما نباید فراموش کنیم که این روند در بیست سال گذشته در جریان بوده است و نتیجه‌ای نداده، حتی در بعضی اوقات این مذاکرات به نتیجه‌های منفی هم منجر شده است. موضوع دیگر این است که این مذاکره اصلی نیست، که گفت وگو برای مذاکره است واین که این مذاکرات چه زمانی و در چه غالبی انجام شود. در نتیجه به نظرم این قدم اول مهم است اما باید آن را با «خوش بینی ای محتاطانه» تحلیل کنیم.

از مذاکره برای مذاکره گفتید. یکی از دلایل توقف مذاکره فلسطینی ها و اسراییلی‌ها، موضوع شهرک سازی‌های اسراییل در شرق بیت‌المقدس بود. به نظر شما این موضوع امروز چه نقشی ایفا می‌کند؟ آیا اسراییل آماده توقف این شهرک سازی‌هاست؟

به نظر من یکی از موفقیت‌های جان کری در پیشبرد گفت وگو این بود که پیش شرط‌های گفت وگو از سوی دو طرف را محدود کرده است. فلسطینی‌ها خواستار توقف فوری شهرک‌سازی هستند و اسراییل می‌خواهد به عنوان یک سرزمین یهودی به رسمیت شناخته شود. با محدود کردن این پیش شرط‌ ها، دستکم می‌توان دو طرف را بر سر میز آورد و آنها را ترغیب به گفت وگو درباره مذاکره کرد.

این گفت وگو مهم است البته کسی هم نمی تواند تضمین کند که موفق شود و به مذاکره اصلی منجر شود. صائب عریقات فلسطینی و تزیپی لیونی اسراییلی هر دو تجربه فراوانی در این زمینه دارند. اگر دو طرف تمایل واقعی به مذاکره داشته باشند،‌ به نظر من، نه تنها شهرک‌سازی باید متوقف شود، که باید درباره نحوه از بین بردن شهرک‌ها و جابه‌جایی ساکنان آن‌ها مذاکره شود. به نظرم توقف شهرک سازی بیشتر جنبه نمادین دارد و موضوع مهمتر،‌ چگونگی بر طرف کردن این شهرک‌ها، و همچنین تشکیل یک سرزمین فلسطینی پر انرژی است.

وقتی از موضوع اسراییل و فلسطین صحبت می‌کنیم، نمی‌توان آن را خارج از منطقه پر تنش خاورمیانه بررسی کرد. آیا اوضاع کنونی خاورمیانه و شمال آفریقا تاثیری بر این روند مذاکرات دارد؟

به نظرم هم تاثیر دارد و هم ندارد. اصل این است که لزوم دستیابی به صلح بین اسراییل و فلسطین، مثل پیش همان‌قدر مهم است. اما از سوی دیگر وضعیت منطقه بسیار متفاوت از گذشته است. شاید بد نباشد که کشورهای منطقه، درگیر مسایل دیگر هستند و آنچنان نمی توانند بر روی مذاکرات صلح تمرکز کنند و شاید تاثیر منفی بگذارند. البته از آن سو هم برخی کشورها که هم اکنون درگیر مشکلات داخلی خود هستند، شاید می‌توانستند برای این روند مذاکرات مفید واقع شوند.

مثلا مصر؟

بله مصر مثال خوبیست. دولت مصر پیش از برکناری، توانست مفید هم واقع شود، و با تاثیری که بر حماس داشت، حتی از ادامه درگیری نظامی جلوگیری کرد و آتش بس اعلام شد. به نظرم مورد به مورد تاثیر این بی‌ثباتی در خاورمیانه متفاوت است.

مورد دیگر موضوع سوریه است،‌ که تا چه حد دو طرف را درباره مذاکره و ضرورت دستیابی به صلح هدایت می‌کند. مثلا وضعیت فلسطینی‌های پناهنده به سوریه و لبنان، تا چه حد مذاکره‌کنندگان فلسطینی را به سوی گفت وگو ترغیب می‌کند.

به هر حال شاید این یکی از آخرین فرصت هاییست که فلسطینی‌ها و اسراییلی‌ها با حمایت آمریکا، پیش از آنکه منطقه خاورمیانه دچار تغییری غیرقابل پیش‌بینی شود برای گفت وگو دارند.