هفدهمین گزارش سالانه وزارت خارجه آمریکا درباره قاچاق انسان، روز سه‌شنبه در ساختمان وزارت خارجه آمریکا، طی مراسمی رونمایی شد. وزیر خارجه آمریکا رکس تیلرسون، در ابتدای این مراسم، طی سخنانی درباره اهمیت تمرکز بر موضوع قاچاق انسان گفت: «وقتی حکومت‌ها یا بازیگران غیردولتی از قاچاق انسان استفاده می‌کنند، این تبدیل به تهدید برای امنیت ملی ما می‌شود».
وزیر خارجه آمریکا با این سخنان از گزارش سال ۲۰۱۷ نهاد تحت هدایتش در زمینه قاچاق انسان رونمایی کرد. در این گزارش وضعیت قاچاق انسان در کشورهای مختلف در سراسر جهان بررسی شده است. بنیان اصلی این گزارش قانونی است که ۱۷ سال پیش در آمریکا تصویب شد؛ با عنوان «قانون حمایت از قربانیان قاچاق انسان».
بر مبنای این قانون کشورها به ۳ دسته تقسیم می‌شوند. «ردیف اول» کشورهایی هستند که ملزومات این قانون را کاملا رعایت می کنند. «ردیف دوم» مجموعه کشورهایی هستند که همه ملزومات را رعایت نمی کنند اما دولتهای آنها در تلاش برای بهبود شرایط هستند. و «ردیف سوم» شامل کشورهایی می شود که با رفتارشان با استاندارهای حداقلی این قانون مبارزه با قاچاق انسان مغایرت دارد و اقدامی هم برای بهبود وضعیت نمی کنند. ایران جز این دسته از کشورها ارزیابی شده است.
آنطور که این گزارش می‌گوید اطلاعات نهادهای غیردولتی، رسانه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی حاکی از آن بوده که ایران اقدام جدی‌ای برای مقابله با مساله فراگیر قاچاق انسان انجام نداده است. این گزارش به نمونه هایی در این زمینه اشاره کرده و مصادیق قاچاق انسان در ایران را از جمله سواستفاده جنسی از دختران در شهرهای تهران ، تبریز و آستارا عنوان کرده و همچنین به صیغه یا ازدواج موقت اشاره کرده و افزوده که آمار در این زمینه در حال افزایش است.
گزارش سالانه وزارت خارجه آمریکا درباره قاچاق انسان به دختران ایرانی اشاره کرده که به منظور تجارت جنسی در روسپی خانه‌هایی در کردستان عراق خصوصا در شهر سلیمانیه هستند و برخی از آنها توسط قاچاقچیان انسان به آنجا برده شده‌اند.
همچنین گزارش سالانه وزارت خارجه آمریکا درباره قاچاق انسان به دختران ایرانی اشاره کرده که به منظور تجارت جنسی در روسپی خانه‌هایی در کردستان عراق خصوصا در شهر سلیمانیه هستند و برخی از آنها توسط قاچاقچیان انسان به آنجا برده شده‌اند.
مهرداد درویش پور جامعه‌شناس ساکن سوئد درباره این جنبه از قاچاق انسان، و رویکرد جامعه به آن از یک دوگانگی می‌گوید: «در مورد پدیده استثمار جنسی که از طریق قاچاق دختران برای خرید و فروش سکس صورت می‌گیرد، جامعه به خاطر فرهنگ ناموس پرستانه‌اش مثلا نسبت به اینکه بسیاری از دختران ایرانی در کشورهای همجوار به فروش سکس مشغولند ، عکس العمل نشان می‌دهد و این را حتی به عنوان یکی از رسوایی‌های نظام مورد اعتراض قرار می‌دهد که چرا مثلا دختران ما در این کشورها در دستان مردان عرب قرار بگیرند. اما همین جامعه آنطور که باید نسبت به موضوع صیغه که به نوعی فحشای جنسی مشروع شده، آن عکس العمل را نشان نمی دهد. در نتیجه ما شاهد یک دوگانگی‌هایی هستیم که بستگی به این دارد که چه ارزشهایی درونی شده یا از گذشته باقی مانده است».
گروه دیگری که در بخش ایران گزارش وزارت خارجه آمریکا پررنگ شده است، مهاجران و پناهجویان افغان در ایران و استفاده از آنها در زمینه های کار اجباری، تجارت جنسی و در سالهای اخیر، فرستادن به نبردهایی در سوریه و عراق است.
گروهی که به گفته مهرداد درویش پور کمترین میزان حساسیت در قبال آنها وجود دارد. این جامعه شناس می افزاید: «در مورد جامعه مهاجر افغان تبار یا افغانستانی تبار، حساسیت جامعه به نظر من از همه کمتر است،آن هم به این دلیل که یک نگاه منفی به این گروه اجتماعی و یک نوع بیگانه ستیزی در جامعه به قدری گسترده است که ما حتی نهادهایی هم که قرار باشد از حقوق این مهاجران حمایت کند به ندرت داریم.
گروه دیگری که در بخش ایران گزارش وزارت خارجه آمریکا پررنگ شده است، مهاجران و پناهجویان افغان در ایران و استفاده از آنها در زمینه های کار اجباری، تجارت جنسی و در سالهای اخیر، فرستادن به نبردهایی در سوریه و عراق است.
آن هم درباره گروهی که بیشترین میزان قاچاق انسان درباره آن صورت می گیرد، که سازمان یافته و توسط خود نظام هم هست. در نتیجه حتی اگر اطلاع رسانی درباره این گروه باشد، من این ارزیابی را ندارم که جامعه با حساسیت زیادی در مورد گروه مهاجران افغان تبار واکنش نشان دهد».
وضعیت در ایران اما آنطور که هم گزارش وزارت خارجه آمریکا و هم سایر تحقیقات نشان می دهد، مختص به این کشور نیست و به نوعی در سراسر خاورمیانه موارد مشابه دیده می شود. بنیاد واک فری walk free که مقر آن در استرالیاست هر سال شاخصی در زمینه برده‌داری مدرن ارائه می‌دهد و آنطور که کاتارین برایانت از تهیه کنندگان این گزارش می گوید، تحقیق سالیانه آنها نشان می‌دهد که بیشترین موارد برده‌داری مدرن در خاورمیانه دیده می‌شود.
خانم برایانت در گفتگو با رادیوفردا می‌افزاید: «در خاورمیانه مثلا گروهی مجبورند بدون دستمزد کار کنند تا بدهی خود را بپردازند. یا موارد کار اجباری به کرات دیده می‌شود. همچنین ما مواردی از ازدواج اجباری را مشاهده کردیم. آنچه که پیشتر در خاورمیانه دیده می‌شد این بود که کارگران از شرق اسیا یا آفریقا در شکل برده‌داری مدرن، برای خانواده‌های ثروتمند در قطر،عربستان یا امارات به کار گرفته می‌شدند. اما حال بیشتر شهروندان خود خاورمیانه از عراق، یمن یا ایران هستند که به عنوان برده به کار گرفته می‌شوند، که از جمله نتیجه مناقشه در سوریه و عراق و قدرت گرفتن گروه موسوم به حکومت اسلامی بوده است. این وضعیت به حرکت افراد به سمت اروپا هم انجامیده که آنها را در معرض قاچاق قرار می دهد»
چنین وضعیتی در کشورهای مختلف است که از یک سو دولت ها و از سوی دیگر جامعه مدنی را ملزم به اقدام در زمینه قاچاق انسان می‌کند. کری پِمبِرتون فورد مدیر مرکز تحقیقاتی کمبریج در زمینه قاچاق انسان دراین‌باره به رادیوفردا می گوید:« به نظرم هم جامعه و هم حکومت در این زمینه نقش دارند. چرا که مجموع این دو است که واقعیت اجتماعی ما را شکل می‌دهند.
در مورد خاورمیانه ما هم شاهد تجارت جنسی هستیم و هم موارد متعددی از قاچاق انسان به عنوان کارگر ساختمانی و هم قاچاق کودکان. اگر مشتری برای پشتیبانی این قاچاق وجود نداشت این اتفاق ها نمی‌افتاد. در همین حال باید دولتی داشته باشید که واقعا آماده باشد که مقابله با قاچاق انسان را شدت بخشد و سازوکارهای این افراد را نپذیرد ، مثلا وقتی افراد بدون هیچ قراردادی کار می کنند و کارت هویتشان به زور گرفته شده و در شرایط بسیار بدی زندگی می‌کنند. اینها همه مشخصه‌های قاچاق انسان است».
بنا بر گزارش ۴۴۴ صفحه‌ای وزارت خارجه آمریکا در سال ۲۰۱۷، دولت ایران در زمینه استاندارهای حداقلی مبارزه با قاچاق انسان اقدام خاصی نکرده و از همین رو، همانند سالهای قبل در رده سوم باقی مانده است. البته در این گزارش به تاسیس چند مرکز برای کمک به افرادی که از طریق قاچاق انسان، صدمه دیده‌اند، اشاره می‌کند، و می‌افزاید «دولت ایران قبول کرده است تا با چند کشور منطقه در این زمینه همکاری کند». اما همانند دوره‌های پیشین که این گزارش وزارت خارجه آمریکا تهیه می‌شد، دولت ایران در زمینه ارائه آمار همکاری نکرده است.
