۹۲ درصد از جمعیت جهان در مکان‌هایی زندگی می‌کنند که از نظر کیفیت هوا هیچ تطبیقی با تعریف سازمان بهداشت جهانی ندارد؛ یعنی تنها هشت درصد مردم دنیا در آب و هوای پاکیزه زندگی می‌کنند و جان‌شان را هوای آلوده تهدید نمی‌کند.
سازمان بهداشت جهانی در آخرین گزارشش درباره وضعیت آلودگی هوا اعلام کرده آلودگی هوا هر سال دست‌کم جان شش و نیم میلیون انسان را می‌گیرد. این مرگ و میر که بی‌سابقه توصیف شده، همه قشرهای جامعه را دربرمی‌گیرد. هر چند که گفته شده آلودگی هوا در کشورهای فقیر و مناطق روستایی بیش از حد تصور شدت گرفته است، اما این آلودگی دست‌ساز انسان‌ها، بر همه کشورها تاثیرگذار است. برخی مسئولان این سازمان گفته‌اند، اگر به صورت جدی همتی برای حفظ محیط زیست در دنیا شکل نگیرد، آلوده‌شدن بیشتر هوا، میزان مرگ و میر در جهان از مرز سالانه شش میلیون تن خواهد گذشت. مرگ‌ومیری که بخش اعظمش در کشورهای در حال توسعه و فقیر به چشم می‌خورد.
اولویت‌های این کشورها مسایل زیست‌محیطی نیست
آنطور که ماندانا کریمی، کارشناس کنترل کیفیت هوا در بیرمینگام در بریتانیا میگوید، در این کشورها، موضوع محیط زیست از جایگاه قابل‌توجهی برخوردار نیست:
«این کشورها فناوری کافی را برای مبارزه با آلودگی هوا ندارند. موضوع امنیتی و سیاسی هم روی اولویت‌ها تاثیر می‌گذارد. اولویت این کشورها مسایل زیست‌محیطی نیست و شرایط سیاسی امنیتی آنها از اولویت‌های آنهاست. همچنین رشد اقتصادی بعضی از این کشورها وابسته به انرژی ارزان‌تر است که نتیجه‌اش آلودگی هواست.»
آنطور که گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی میگوید، منابع اصلی آلودگی هوا از خودروها و وسایل حمل و نقل، صنعت، سوخت‌های فسیلی، کشاورزی و پخت‌وپز و تأمین گرمای خانه‌هایی است که هنوز از زغال‌سنگ و چوب استفاده می‌کنند. در کنار این نوع آلودگی، ریزگردها هم قرار دارند.
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده برای این گزارش، آلودگی بیش از سه‌هزار محدوده در سراسر جهان را اندازه‌گیری کرده است. با وجود همه مشکلاتی که آلودگی هوا برای کلان‌شهرهای ایران به ویژه استان‌های جنوبی و غربی و شرقی به وجود آورده است، اما در میان شهرهای آسیایی این گزارش اینبار نامی از ایران نیست. پیشتر زابل به عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی شده بود؛ شهری که روز به روز با ریزگردها و گرد و غبار درگیرتر می‌شود و شهروندانش یا بیمارتر می‌شوند یا مجبور به مهاجرت. سازمان بهداشت جهانی میگوید، آلودگی هوا می‌تواند دلیل افزایش سرطان هم باشد.
آنطور که دکتر بهروز دوانی، کارشناس مسایل پزشکی در موسسه مالی سرطان آمریکا وابسته به موسسه ملی بهداشت ایالات متحده میگوید، در تازه‌ترین پژوهش‌ها هم این موضوع تایید شده است:
«آلودگی هوا باعث ابتلا به سرطان ریه و دستگاه‌های تنفسی می‌شود اما دانشمندان به تازگی متوجه شده‌اند آلودگی هوا سرطان‌های دستگاه گوارشی (معده، کبد و مری) را هم افزایش می‌دهد و باعث ابتلا به سرطان پستان در زنان می‌شود.»
آمار تازه سازمان بهداشت جهانی، محدوده و مناطقی را بر اساس نقشه کشورها نشان می‌دهد که میزان آلودگی‌ها در آنها مشخص شده است. ترکمنستان در این نقشه بیشترین آمار مرگ‌ومیر در اثر آلودگی هوا را دارد. تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان هم از کشورهایی هستند که نقطه‌های خطرناک را در این نقشه نشان می‌دهد. به گفته سخنگوی سازمان بهداشت جهانی باید ایستگاه‌هایی برای نظارت و مقابله با افزایش میزان آلایندگی در این نقاط راه‌اندازی شود.
به گفته ماندانا کریمی، کارشناس هواشناسی و کنترل کیفیت هوا در بریتانیا راهکارهای استانداردی برای همه کشورها از جمله ایران در زمینه کاهش آلودگی هوا وجود دارد.
این روزها آلودگی هوا را از مهم‌ترین دلایل تهدیدکننده سلامت انسان‌ها می‌دانند. در ایران وضعیت آلودگی هوا به مرحله‌ای رسیده که به ویژه در پاییز و زمستان، مدرسه‌ها و گاهی اداره‌های دولتی تعطیل می‌شوند. هشدارهایی برای سالمندان و کدودکان در نظر گرفته می‌شود که به دلیل شرایط ناسالم از خانه خارج نشوند.
هند موفق شد برای کاهش آلودگی هوا پله‌های ترقی را طی کند
حالا سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده باید یک سلسله فعالیت‌هایی برای کاهش آلودگی به صورت الزامی درآید. از جمله حل کردن مساله سوخت در بسیاری از کشورهای فقیر. اما کشورهای ثروتمند و توسعه‌یافته هم پیشتر همین مسیر را طی کرده‌اند. آنها چه شرایطی را گذرانده‌اند که حالا با تهدید کمتری از سوی آلودگی هوا روبه‌رو هستند؟
اما چقدر امید هست که با توصیه‌های سازمان‌های جهانی، اعمال روش‌های صحیح و منطبق با اصول زیست‌محیطی بتوان به استاندارد مناسبی رسید و آلودگی هوا را کاهش داد؟ ماندانا کریمی، کارشناس کنترل کیفیت هوا در بریتانیا از هند به عنوان یک نمونه میگوید که با همین رویه، پله‌های موفقیت را طی کرده است.
درست همزمان با انتشار این گزارش سازمان بهداشت جهانی، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از امکان تعطیلی چند هفته‌ای یا یک ماهه مدرسه‌ها در زمان آلودگی و پایداری هوا در فصل‌های سرد سال خبر داد. روندی که گویا سال‌هاست تنها گزینه و راهکار مقابله با آلودگی هوا در کشور است.
