موضوع برنامه ریزی برای توسعه و مباحث توسعه‌ای، در آستانه تدوین برنامه ششم توسعه، به موضوع مورد علاقه تحلیلگران اقتصادی بدل شده‌است.
در هفته‌جاری، کارشناسان و تحلیلگران در تحلیل‌های خود که در نشریات ایران منتشر شده، گوشه چشمی به موضوع توسعه و مباحث پیرامون آن داشته اند که خلاصه ای از چند یادداشت و تحلیل را در ادامه هم‌خوان کرده‌ایم:
جوک علیه توسعه
محسن رنانی، اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی اصفهان، در تحلیلی که برای روزنامه شرق نوشته، با تقسیم‌بندی جوک‌ها به دو دسته سفید و سیاه، جوک‌های سیاه را «یک گلوله شلیک شده» توصیف کرده که «توسعه یافتگی هر جامعه‌ای را هدف قرار می‌دهند.»
جوک‌های سیاه در تقسیم بندی محسن رنانی که شامل جوک‌های قومیتی، مذهبی و جنسی، می‌شوند، «آرام آرام، هویت، غیرت و ارزش‌های کشور را نابود می‌کنند.»
به نوشته این اقتصاددان، «توسعه نیازمند ویژگی‌های خاص خود است، انسان‌های دارای اعتماد به نفس، مدیرانی که ریسک پذیر باشند، سرمایه گذاران پر دل و جرات که بتوانند به مدیران اعتماد داشته باشند تا کار پیش برود از ویژگی‌های توسعه است.»
محسن رنانی، در پایان تحلیل خود تاکید کرده است که «اگر جامعه متخصص ساخت جوک‌های سیاه شد باید نگران این جامعه بود، زیرا به دست خود مردمانش از توسعه یافتگی باز می‌ماند.»
عدالت‌خواهی بودجه ای
جواد صالحی اصفهانی، اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیاتک آمریکا، معتقد است، «همان‌طور که اطمینان درباره پایین ماندن قیمت نفت در آینده میان‌مدت بیشتر و بیشتر می‌شود، تلاش برای جست‌وجوی منابع درآمدی جایگزین برای دولت نیز قوت می‌یابد.» به نوشته این اقتصاددان، «یکی از این منابع، فروش نفت و گاز و فرآورده‌های آن در داخل کشور است.»
در عین حال این استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیا تک آمریکا تاکید می‌کند که «منابع هیدروکربنی ایران متعلق به همه ایرانیان است بنابراین باید هم «نسل امروز» و هم «نسل فردا» بتوانند از آن بهره‌مند شوند.»
برهمین اساس جواد صالحی اصفهانی، ایده «استفاده از درآمد نفتی برای سرمایه‌گذاری» را از اهداف تاسیس و تشکیل سازمان برنامه و بودجه می‌نامد و آن را «هدف کلیدی» سازمان برنامه‌ریزی، توصیف می‌کند.
به نوشته این اقتصاددان، توزیع نفت و گاز «به صورت غیر عادلانه، آن‌طور که امروز انجام می‌شود، با سهم بیشتر برای بخش‌های مرفه‌تر جامعه و نیز برای نسل حاضر که تشنه و معتاد انرژی ارزان شده است در مقابل نسل‌های آینده، با هیچ معیار عدالت‌خواهانه‌ای همخوانی ندارد.»
صالحی اصفهانی، در تحلیل خود که در روزنامه «دنیای اقتصاد» منتشر شده است، یکی از راه‌های توزیع عادلانه ثروت ناشی از نفت و گاز را، تخصیص این درآمد‌ها به اجرای پروژه‌های عمرانی و ایجاد موازنه عادلانه بودجه میان پروژه‌های عمرانی و یارانه انرژی میداند.
این استاد اقتصاد دانشگاه ویرجینیاتک آمریکا، در پایان تحلیل خود ضمن اشاره به احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی این فرصت را فرصتی مغتنم میداند تا در بازتعریف وظایف این سازمان، «سیاست‌گذاری برای تخصیص بهینه ثروت هیدروکربنی بین نسل حاضر و نسل‌های آینده» صورتی جدی به خود گیرد.
احیا به وقت تنگدستی
حجت میرزایی، اقتصاددان، در تحلیلی که برای هفته نامه «تجارت فردا» نوشته به موضوع احیای سازمان مدیریت و برنامه ریزی به عنوان یکی از وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی، پرداخته است.
به نوشته این تحلیلگر مسایل اقتصاد ایران، «همزمانی احیای سازمان مدیریت با حضیض درآمدهای نفتی و تعهدات بی‌پایان مالی به جا مانده از دولت‌های پیشین، طنزی تلخ و ناگوار است.»
حجت میرزایی می‌نویسد «این سازمان در اوج ثروت و درآمد نفتی دولت‌های ایران در یکصد سال اخیر با تهمت و تحقیر از مدیریت اقتصادی و اجتماعی کنار گذاشته شد و در عسرت و تنگدستی دولت به میدان برنامه‌ریزی توسعه فراخوانده شده است.»
این اقتصاددان در ادامه تحلیل خود کاهش ۵۰ درصدی درآمدهای نفتی ایران را موجب کاهش دامنه اقتدار مالی دولت و محدود‌تر شدن دایره بازی با دلارهای نفتی میداند، اما دزر عین حال این شرایط را بزنگاهی تاریخی می‌نامد که به نوشته آقای میرزایی، می‌تواند به آنچه او «بنیادگرایی سرمایه و توهم معجزه آفرینی با منابع مالی» نامیده، پایان دهد.
حجت میرزایی در پایان بندی تحلیل خود تاکید می‌کند که «برگشت در مسیر و مدار توسعه مستلزم گفت‌وگویی فراگیر و بسیار گسترده و جدی اجتماعی است.» این اقتصاددان، ابراز امیدواری کرده که سازمان مدیریت و برنامه ریزی در دوره جدید حیات خود در این راه گام بردارد.
